(مستأجر)مطالبه سرقفلی مؤجر و مستأجر

شرایط اجباری اجاره نامه

در قانون رابطۀ موجر و مستأجر مصوب 1356، رابطۀ حقوقی

پس از گذشتن مدت اجاره پایان نمی یابد و مستأجر

می تواند اجبار موجر را به تنظیم اجاره نامه بخواهد.

در چنین وضعی ناچار بایستی شرایط این سند معین و جانشین تراضی طرفین شود.

در قانون 1362 نیز شرایط اجاره نامه معین شده و،

به همان شیوۀ قانون 1356، دفاتر اسناد رسمی مکلف به تصریح مواردی شده اند که احتمال دارد مورد توافق نباشد.

قانون روابط موجر و مستأجر

‌مصوب 1356.5.2

‌فصل – اول کلیات

‌ماده 1 – هر محلی که برای سکنی یا کسب یا پیشه یا تجارت یا به منظور جلوگیری

اجاره داده شده یا بشود در صورتی که تصرف، متصرف بر حسب تراضی‌با موجر یا نماینده

قانونی او به عنوان اجاره یا صلح منافع و یا هر عنوان دیگری به منظور اجاره باشد

اعم از این که نسبت به مورد اجاره سند رسمی یا‌عادی تنظیم شده یا نشده باشد، مشمول

مقررات این قانون است.

‌ماده 2 – موارد زیر مشمول مقررات این قانون نمی‌باشد:

1 – تصرف ناشی از معاملات با حق استرداد یا معاملات رهنی.

2 – اراضی مزروعی محصور و غیر محصور و توابع آنها و باغهایی که منظور اصلی از

اجاره بهره‌برداری از محصول آنها باشد.

3 – ساختمانها و محلهایی که به منظور سکونت عرفاً به طور فصلی برای مدتی که از شش

ماه تجاوز نکند اجاره داده می‌شود.

4 – کلیه واحدهای مسکونی واقع در محدوده خدماتی شهرها و در شهرک‌ها که گواهی خاتمه

ساختمانی آنها از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون‌معاملات زمین مصوب سال 1354 (2534

شاهنشاهی) صادر شده و می‌شود.

5 – خانه‌های سازمانی و سایر محلهای مسکونی که از طرف وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی

و وابسته به دولت یا اشخاص اعم از حقیقی یا‌حقوقی به هم مناسبت شغل در اختیار و

استفاده کارکنان آنها قرار می‌گیرد.

‌در این مورد رابطه متصرف با سازمان یا اشخاص مربوط تابع قوانین و مقررات مخصوص به

خود یا قرارداد فی‌مابین می‌باشد.

‌هر گاه متصرف خانه یا محل سازمانی که به موجب مقررات یا قرارداد مکلف به تخلیه

محل سکونت باشد از تخلیه خودداری کند بر حسب مورد از‌طرف دادستان یا رییس دادگاه

بخش مستقل به او اخطار می‌شود که ظرف یک ماه محل را تخلیه نماید در صورت امتناع به

دستور همان مقام محل‌مزبور تخلیه شده و تحویل سازمان یا مؤسسه یا اشخاص مربوط داده

می‌شود.

6 – واحدهای مسکونی که پس از اجرای این قانون به اجاره واگذار گردد.

‌فصل دوم – میزان اجاره‌بها و ترتیب پرداخت آن

‌ماده 3 – در مواردی که اجاره‌نامه تنظیم شده باشد میزان اجاره‌بها همان است که در

اجاره‌نامه قید شده و هر گاه اجاره‌نامه تنظیم نشده باشد به میزانی‌است که بین

طرفین مقرر و یا عملی شده است و در صورتی که میزان آن معلوم نشود با رعایت مقررات

این قانون از طرف دادگاه میزان اجاره‌بها به نرخ‌عادله روز تعیین می‌شود.

‌ماده 4 – موجر یا مستأجر می‌تواند به استناد ترقی یا تنزل هزینه زندگی درخواست

تجدید نظر نسبت به میزان اجاره‌بها را بنماید، مشروط به این که‌مدت اجاره منقضی

شده و از تاریخ استفاده مستأجر از عین مستأجره یا از تاریخ مقرر در حکم قطعی که بر

تعیین یا تعدیل اجاره‌بها صادر شده سه سال‌تمام گذشته باشد، دادگاه با توجه به

درصد شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی منتشر شده از طرف بانک مرکزی ایران حکم به

تعدیل اجاره‌بها‌خواهد داد حکم دادگاه در این مورد قطعی است.

‌ماده 5 – موجر می‌تواند مابه‌التفاوت اجاره‌بها را ضمن دادخواست تعدیل نیز مطالبه

نماید.

‌در این صورت دادگاه ضمن صدور حکم راجع به تعدیل، مستأجر را به پرداخت

مابه‌التفاوت از تاریخ تقدیم دادخواست تا روز صدور حکم، محکوم‌می‌نماید، دایره

اجرا مکلف است خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ قطعیت تا تاریخ اجرای حکم را به قرار

دوازده درصد در سال احتساب و از مستأجر‌وصول و به موجر بپردازد مستأجر نیز

می‌تواند ضمن تقاضای تعدیل اجاره‌بها رد مابه‌التفاوت پرداخت شده را به انضمام

خسارت تأخیر تأدیه به شرح‌فوق درخواست کند.

‌تبصره – مقررات این ماده در مواردی که دادگاه حکم به تعیین اجاره‌بها صادر

می‌نماید نیز جاری خواهد بود.

‌ماده 6 – مستأجر مکلف است در موعد معین در اجاره‌نامه اجرت‌المسمی و پس از انقضاء

مدت اجاره اجرت‌المثل را به میزان اجرت‌المسمی آخر‌هر ماه اجاری ظرف ده روز به

موجر یا نماینده قانونی او بپردازد و هر گاه اجاره‌نامه‌ای در بین نباشد اجاره‌بها

را به میزانی که بین طرفین مقرر و یا عملی‌شده و در صورتی که میزان آن معلوم نباشد

به عنوان اجرت‌المثل مبلغی که متناسب با اجاره املاک مشابه تشخیص می‌دهد برای هر

ماه تا دهم ماه بعد‌به موجر یا نماینده قانونی او پرداخت یا در صندوق ثبت و یا

بانکی که از طرف سازمان ثبت تعیین می‌شود سپرده و قبض رسید را اگر اجاره‌نامه

رسمی‌است به دفترخانه تنظیم‌کننده سند و هر گاه اجاره‌نامه عادی بوده یا

اجاره‌نامه‌ای در بین نباشد قبض رسید را با تعیین محل اقامت موجر به یکی از‌دفاتر

رسمی نزدیک ملک تسلیم و رسید دریافت دارد.

‌دفترخانه باید منتهی ظرف ده روز به وسیله اداره ثبت محل مراتب را به موجر یا

نماینده قانونی او اخطار کند که برای دریافت وجه تودیع شده به‌دفترخانه مزبور

مراجعه نماید.

‌فصل سوم – در تنظیم اجاره‌نامه

‌ماده 7 – در مواردی که بین موجر و کسی که ملک را به عنوان مستأجر در تصرف دارد

اجاره‌نامه تنظیم نشده یا اگر تنظیم شده مدت آن منقضی گشته‌و طرفین راجع به تنظیم

اجاره‌نامه یا تعیین اجاره‌بها و شرایط آن اختلاف داشته باشند هر یک می‌تواند برای

تعیین اجاره‌بها (‌در مواردی که اجاره‌نامه در‌بین نباشد) و تنظیم اجاره‌نامه به

دادگاه مراجعه کند. دادگاه میزان اجاره‌بها را از تاریخ تقدیم دادخواست تعیین

می‌کند، ولی این امر مانع صدور حکم‌نسبت به اجرت‌المثل زمان قبل از تقدیم دادخواست

و خسارت تأخیر تأدیه آن نخواهد بود.

‌تبصره 1 – هر گاه از طرف موجر تقاضای تخلیه عین مستأجره شده باشد رسیدگی به

درخواست تنظیم اجاره‌نامه از طرف مستأجر متوقف بر خاتمه‌دادرسی در موضوع تخلیه

خواهد بود این حکم در موردی که از طرف مالک درخواست خلع ید از ملک شده باشد نیز

جاری است.

‌تبصره 2 – دریافت وجه بابت اجاره‌بها از طرف مالک یا موجر دلیل بر تسلیم او به

ادعای طرف نخواهد بود.

‌ماده 8 – دادگاه شرایط اجاره‌نامه جدید را طبق شرایط مرسوم و متعارف در

اجاره‌نامه‌ها و شرایط مندرج در اجاره‌نامه سابق (‌در صورتی که قبلاً‌اجاره‌نامه

تنظیم شده باشد) با رعایت مقررات این قانون تعیین خواهد کرد.

‌ماده 9 – در تمام مدتی که دادرسی در جریان است مستأجر باید طبق ماده 6 این قانون

و شرایط قبلی مال‌الاجاره را بپردازد و از تاریخ ابلاغ حکم‌قطعی طرفین مکلفند ظرف

یک ماه به ترتیب مقرر در حکم، اجاره‌نامه تنظیم کنند.

‌هر گاه در این مدت اجاره‌نامه تنظیم نشود به تقاضای یکی از طرفین دادگاه رونوشت

حکم را جهت تنظیم اجاره‌نامه به دفتر اسناد رسمی ابلاغ و به‌طرفین اخطار می‌کند که

در روز و ساعت معین برای امضاء اجاره‌نامه در دفترخانه حاضر شوند، هر گاه موجر

حاضر به امضای اجاره‌نامه نشود نماینده‌دادگاه اجاره‌نامه را به مدت یک سال از طرف

او امضاء خواهد کرد و اگر مستأجر تا 15 روز از تاریخ تعیین شده حاضر به امضاء نشود

دادگاه در صورتی‌که عذر مستأجر را موجه نداند به تقاضای موجر حکم به تخلیه عین

مستأجره صادر می‌کند و این حکم قطعی است.

‌ماده 10 – مستأجر نمی‌تواند منافع مورد اجاره را کلاً یا جزاً یا به نحو اشاعه به

غیر انتقال دهد یا واگذار نماید مگر این که کتباً این اختیار به او داده‌شده باشد.

‌هر گاه مستأجر تمام یا قسمتی از مورد اجاره را به غیر اجاره دهد مالک می‌تواند در

صورت انقضاء مدت یا فسخ اجاره درخواست تنظیم اجاره‌نامه با هر‌یک از مستأجرین را

بنماید.

‌در صورتی که مستأجر حق انتقال مورد اجاره را به غیر داشته باشد هر یک از مستأجرین

نیز می‌تواند در صورت فسخ و یا انقضای مدت اجاره اصلی‌درخواست تنظیم اجاره‌نامه را

با مالک یا نماینده قانونی او بنمایند.

‌ماده 11 – دفاتر اسناد رسمی مکلفند علاوه بر نکاتی که به موجب قوانین و مقررات

باید رعایت شود نکات زیر را در اجاره‌نامه تصریح بنمایند:

1 – شغل موجر و مستأجر و اقامتگاه موجر به طور کامل و مشخص.

2 – نشانی کامل مورد اجاره و قید این که از لحاظ رابطه اجاره این محل اقامتگاه

قانونی مستأجر می‌باشد مگر این که طرفین به ترتیب دیگری‌تراضی نموده باشند.

3 – عین مستأجره در تصرف کدام یک از طرفین می‌باشد و در صورتی که در تصرف مستأجر

نیست تحویل آن در چه مدت و با چه شرایطی‌صورت خواهد گرفت.

4 – مهلت مستأجر برای پرداخت اجاره‌بها منتهی ده روز از تاریخ سررسید هر قسط خواهد

بود، مگر این که طرفین به ترتیب دیگری زاید بر این‌مدت توافق کرده باشند که در این

صورت ترتیب مذکور باید در سند قید گردد.

5 – اجاره به منظور سکنی یا کسب یا پیشه یا تجارت با تعیین نوع کسب و پیشه و تجارت

و هر گاه به منظور دیگری باشد قید آن به طور صریح.

6 – مستأجر حق انتقال به غیر را کلاً یا جزئاً یا به نحو اشاعه دارد یا خیر.

7 – تعهد مستأجر به پرداخت اجرت‌المثل پس از انقضاء مدت و یا فسخ اجاره تا موقع

تجدید اجاره یا تخلیه ملک به میزان اجرت‌المسمی.

‌فصل چهارم – موارد فسخ اجاره و تخلیه عین مستأجره

‌ماده 12 – در موارد زیر مستأجر می‌تواند صدور حکم به فسخ اجاره را از دادگاه

درخواست کند.

1 – در صورتی که عین مستأجره با اوصافی که در اجاره‌نامه قید شده منطبق نباشد.

(‌با رعایت ماده 415 قانون مدنی).

2 – اگر در اثنای مدت اجاره عیبی در عین مستأجره حادث شود که آن را از قابلیت

انتفاع خارج نموده و رفع عیب مقدور نباشد.

3 – در مواردی که مطابق شرایط اجاره حق فسخ مستأجر تحقق یابد.

4 – در صورت فوت مستأجر در اثناء مدت اجاره و درخواست فسخ اجاره از طرف کلیه ورثه.

5 – هر گاه مورد اجاره کلاً یا جزئاً در معرض خرابی بوده و قابل تعمیر نباشد و یا

برای بهداشت و سلامت مضر بوده و باید خراب شود.

‌ماده 13 – هر گاه مستأجر به علت انقضاء مدت اجاره یا در مواردی که به تقاضای او

حکم فسخ اجاره صادر شده مورد اجاره را تخلیه کند و موجر از‌تحویل گرفتن آن امتناع

کند مستأجر مکلف است به وسیله اظهارنامه از موجر یا نماینده قانونی او تقاضا کند

که برای تحویل مورد اجاره حاضر شود.

‌در صورتی که موجر ظرف پنج روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه حاضر نگردد مستأجر باید

به دادگاه محل وقوع ملک مراجعه و تخلیه کامل مورد اجاره را‌تأمین دلیل نماید و

کلید آن را به دفتر دادگاه تسلیم کند.

‌از این تاریخ رابطه استیجاری قطع می‌شود و دفتر دادگاه ظرف 24 ساعت به موجر یا

نماینده قانونی او اخطار می‌کند که برای تحویل گرفتن مورد اجاره‌و دریافت کلید

حاضر شود تا زمانی که مستأجر به ترتیب فوق عمل نکرده باشد تعهدات او به موجب

مقررات این قانون و شرایط اجاره‌نامه برقرار است.

‌ماده 14 – در موارد زیر موجر می‌تواند حسب مورد صدور حکم فسخ اجاره یا تخلیه را

از دادگاه درخواست کند دادگاه ضمن حکم فسخ اجاره‌دستور تخلیه مورد اجاره را صادر

می‌نماید و این حکم علیه مستأجر یا متصرف اجرا و محل تخلیه خواهد شد.

1 – در موردی که مستأجر مسکن بدون داشتن حق انتقال به غیر در اجاره‌نامه و یا در

موردی که اجاره‌نامه‌ای در بین نباشد مورد اجاره را کلاً یا جزئاً‌به هر صورتی که

باشد به غیر واگذار نموده یا عملاً از طریق وکالت یا نمایندگی و غیره در اختیار و

استفاده دیگری جز اشخاص تحت‌الکفاله قانونی خود‌قرار داده باشد.

2 – در موردی که عین مستأجره به منظور کسب یا پیشه و یا تجارت خود مستأجر اجاره

داده شده و مستأجر آن را به عناوینی از قبیل وکالت یا‌نمایندگی و غیره عملاً به غیر

واگذار کند بدون این که طبق ماده 19 این قانون با مستأجر لاحق اجاره‌نامه تنظیم

شده باشد.

3 – در صورتی که در اجاره‌نامه محل سکنی حق فسخ اجاره هنگام انتقال قطعی شرط شده

باشد مشروط به این که خریدار بخواهد شخصاً در‌مورد اجاره سکونت نماید و یا آن را

برای سکونت اولاد یا پدر. یا مادر یا همسر خود تخصیص دهد. در این صورت اگر خریدار

تا سه ماه از تاریخ انتقال‌ملک برای تخلیه مراجعه ننماید درخواست تخلیه به این علت

تا انقضای مدت اجاره پذیرفته نمی‌شود.

4 – در صورتی که مورد اجاره محل سکنی بوده و مالک پس از انقضای مدت اجاره احتیاج

به مورد اجاره برای سکونت خود یا اشخاص مذکور در‌بند فوق داشته باشد.

5 – هر گاه مورد اجاره محل سکنی در معرض خرابی بوده و قابل تعمیر نباشد.

6 – در صورتی که از مورد اجاره محل سکنی بر خلاف منظوری که در اجاره‌نامه قید شده

استفاده گردد.

7 – در مورد محل کسب و پیشه و تجارت هر گاه مورد اجاره برای شغل معینی اجاره داده

شده و مستأجر بدون رضای موجر شغل خود را تغییر‌دهد مگر این که شغل جدید عرفاً مشابه

شغل سابق باشد.

8 – در صورتی که مستأجر در مورد اجاره تعدی یا تفریط کرده باشد.

9 – در صورتی که مستأجر در مهلت مقرر در ماده 6 این قانون از پرداخت مال‌الاجاره

یا اجرت‌المثل خودداری نموده و با ابلاغ اخطار دفترخانه‌تنظیم‌کننده سند اجاره یا

اظهارنامه (‌در موردی که اجاره‌نامه عادی بوده یا اجاره‌نامه‌ای در بین نباشد) ظرف

ده روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد.‌در این مورد اگر اجاره‌نامه رسمی باشد

موجر می‌تواند از دفترخانه یا اجرای ثبت صدور اجرائیه بر تخلیه و وصول اجاره‌بها

را درخواست نماید.

‌هر گاه پس از صدور اجرائیه مستأجر اجاره‌بهای عقب افتاده را تودیع کند اجرای ثبت

تخلیه را متوقف می‌کند ولی موجر می‌تواند به استناد تخلف‌مستأجر از پرداخت اجاره

بها از دادگاه درخواست تخلیه عین مستأجر را بنماید.

‌هر گاه اجاره‌نامه عادی بوده یا سند اجاره تنظیم نشده باشد موجر می‌تواند برای

تخلیه عین مستأجره و وصول اجاره‌بها به دادگاه مراجعه کند.

‌در موارد فوق هر گاه مستأجر قبل از صدور حکم دادگاه اضافه بر اجاره‌بهای معوقه

صدی بیست آن را به نفع موجر در صندوق دادگستری تودیع نماید‌حکم به تخلیه صادر

نمی‌شود و مستأجر به پرداخت خسارت دادرسی محکوم و مبلغ تودیع شده نیز به موجر

پرداخت می‌گردد، ولی هر مستأجر فقط‌یک بار می‌تواند از این ارفاق استفاده کند، حکم

دادگاه در موارد مذکور در این بند قطعی است.

‌تبصره 1 – در صورتی که مستأجر دو بار ظرف یک سال در اثر اخطار یا اظهارنامه مذکور

در بند 9 این ماده اقدام به پرداخت اجاره‌بها کرده باشد و‌برای بار سوم اجاره‌بها

را در موعد مقرر به موجر نپردازد و یا در صندوق ثبت تودیع ننماید موجر می‌تواند با

تقدیم دادخواست مستقیماً از دادگاه‌درخواست تخلیه عین مستأجر را ننماید. حکم دادگاه

در این مورد قطعی است.

‌تبصره 2 – در صورتی که مورد اجاره به منظوری غیر از کسب یا پیشه یا تجارت اجاره

داده شود از هر حیث تابع مقررات مربوط به اجاره محل‌سکنی خواهد بود.

‌تبصره 3 – در مورد بند شش این ماده اگر مستأجر مرکز فساد که قانوناً دائر کردن آن

ممنوع است در مورد اجاره دایر نماید دادستان علاوه بر انجام‌وظایف قانونی خود به

محض صدور کیفرخواست به درخواست موجر مورد اجاره را در اختیار موجر قرار می‌دهد.

‌تبصره 4 – در صورتی که مستأجر محل سکنی در شهر محل سکونت خود مالک یک واحد مسکونی

باشد موجر حق دارد پس از انقضای مدت‌اجاره تقاضای تخلیه مورد اجاره را بنماید.

‌ماده 15 – علاوه بر موارد مذکور در ماده قبل در موارد زیر نیز پس از انقضاء مدت

اجاره درخواست تخلیه محل کسب یا پیشه یا تجارت از دادگاه‌جائز است.

1 – تخلیه به منظور احداث ساختمان جدید مشروط بر این که پروانه ساختمانی یا گواهی

شهرداری مربوط ارائه شود. و شهرداریها مکلفند در‌صورت مراجعه مالک با رعایت مقررات

مربوط پروانه ساختمان و یا گواهی مورد نظر را صادر و به مالک تسلیم نمایند.

2 – تخلیه به منظور احتیاج شخص موجر برای کسب یا پیشه یا تجارت.

3 – در صورتی که محل کسب یا پیشه یا تجارت مناسب برای سکنی هم باشد و مالک برای

سکونت خود یا اولاد یا پدر یا مادر یا همسر خود‌درخواست تخلیه نماید.

‌در موارد سه گانه فوق دادگاه ضمن صدور حکم تخلیه به پرداخت حق کسب یا پیشه یا

تجارت نیز حکم خواهد داد.

‌ماده 16 – در موارد مذکور در ماده قبل و همچنین در موارد مذکور در بند 3 و 4 ماده

14 هر گاه مالک حسب مورد تا شش ماه از تاریخ تخلیه شروع‌به ساختمان نکند یا حداقل

مدت یک سال از محل مورد اجاره به نحوی که ادعا کرده استفاده ننماید به درخواست

مستأجر سابق به پرداخت مبلغی‌معادل یک سال اجاره‌بها یا اجرت‌المثل مورد اجاره در

حق او محکوم خواهد شد مگر آن که ثابت شود تأخیر شروع ساختمان یا عدم استفاده از

مورد‌اجاره در اثر قوه قاهره یا مبتنی بر علل و جهاتی خارج از اراده مالک بوده

است.

‌تبصره – در صورتی که در ملک مورد تخلیه مستأجرین متعددی باشند و موجر تقاضای

تخلیه سایر قسمتها را نیز نموده باشد مهلت فوق از تاریخ‌تخلیه آخرین قسمت شروع

خواهد شد.

‌ماده 17 – در تمام مواردی که تخلیه عین مستأجره در نتیجه اجرای حکم یا به ترتیب

مقرر در ماده 13 صورت می‌گیرد باید از طرف دادگاه به‌دفترخانه تنظیم‌کننده سند

اجاره اعلام شود تا در ستون ملاحظات ثبت اجاره قید گردد.

‌فصل پنجم – حق کسب یا پیشه یا تجارت

‌ماده 18 – میزان حق کسب یا پیشه یا تجارت که در این قانون و قوانین دیگر قید شده

است بر مبنای اصول و ضوابطی که آیین‌نامه آن از طرف‌وزارتخانه‌های دادگستری و مسکن

و شهرسازی تهیه و به تصویب کمیسیونهای مربوط مجلسین خواهد رسید، تعیین می‌گردد.

‌ماده 19 – در صورتی که مستأجر محل کسب یا پیشه یا تجارت به موجب اجاره‌نامه، حق

انتقال به غیر داشته باشد می‌تواند برای همان شغل یا‌مشابه آن منافع مورد اجاره را

با سند رسمی به دیگری انتقال دهد.

‌هر گاه در اجاره‌نامه حق انتقال به غیر سلب شده یا اجاره‌نامه‌ای در بین نبوده و

مالک راضی به انتقال به غیر نباشد باید در مقابل تخلیه مورد اجاره، حق‌کسب یا پیشه

یا تجارت مستأجر را بپردازد والا مستأجر می‌تواند برای تنظیم سند انتقال به دادگاه

مراجعه کند، در این صورت دادگاه حکم به تجویز‌انتقال منافع مورد اجاره به غیر و

تنظیم سند انتقال در دفترخانه تنظیم‌کننده سند اجاره‌نامه سابق یا دفترخانه نزدیک

ملک (‌اگر اجاره‌نامه رسمی در بین‌نباشد) صادر و رونوشت آن را به دفترخانه مربوط

ارسال می‌نماید و مراتب را به موجر نیز اعلام خواهد نمود، مستأجر جدید از هر حیث

نسبت به تمام‌شرایط اجاره قائم‌مقام مستأجر سابق خواهد بود.

‌هر گاه ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی منافع مورد اجاره با سند رسمی به

مستأجر جدید انتقال داده نشود حکم مزبور ملغی‌الاثر خواهد بود.

‌تبصره 1 – در صورتی که مستأجر بدون رعایت مقررات این ماده مورد اجاره را به دیگری

واگذار نماید موجر حق درخواست تخلیه را خواهد‌داشت و حکم تخلیه علیه متصرف یا

مستأجر اجرا خواهد شد. و در این مورد مستأجر یا متصرف حسب مورد استحقاق دریافت نصف

حق کسب یا‌پیشه یا تجارت را خواهد داشت.

‌تبصره 2 – حق کسب یا پیشه یا تجارت به مستأجر همان محل اختصاص دارد و انتقال آن

به مستأجر جدید فقط با تنظیم سند رسمی معتبر خواهد‌بود.

‌فصل ششم – تعمیرات

‌ماده 20 – تعمیرات کلی و اساسی مورد اجاره که مربوط به اصل بنا یا تأسیسات عمده

منصوبه در آن از قبیل دستگاههای حرارت مرکزی و تهویه و‌آسانسور باشد به عهده موجر

است و تعمیرات جزئی و همچنین تزئین و تعمیری که مربوط به استفاده بهتر از مورد

اجاره باشد با مستأجر خواهد بود.

‌ماده 21 – رسیدگی به اختلاف بین موجر و مستأجر راجع به تعمیرات با دادگاه است در

صورتی که موجر تعمیرات کلی مورد حکم دادگاه را در‌مهلتی که از طرف دادگاه تعیین

می‌شود انجام ندهد مستأجر می‌تواند برای فسخ اجاره به دادگاه مراجعه کند یا از

دادگاه درخواست کند و به او اجازه داده‌شود تعمیرات مزبور را با نظارت دائره اجرا

انجام داده مخارج آن را حداکثر تا معادل شش ماه اجاره بها به حساب موجر بگذارد.

‌ماده 22 – هر گاه مستأجر مانع مالک از انجام تعمیرات ضروری شود دادگاه مستأجر را

به رفع ممانعت ملزم و مهلت مناسبی برای انجام تعمیرات‌تعیین می‌نماید.

‌در صورت ادامه ممانعت دادگاه می‌تواند حکم به تخلیه موقت بنا برای مدت مذکور

بدهد.

‌در هر حال حاضر مستأجر مسئول خسارتی است که در نتیجه ممانعت از تعمیر بنا حاصل

شده باشد.

‌تبصره – رسیدگی به دعاوی مذکور در مادتین 21 و 22 خارج از نوبت و بدون رعایت

تشریفات دادرسی صورت خواهد گرفت و حکم دادگاه‌قطعی است.

‌ماده 23 – اقامه دعوی تخلیه از طرف موجر مانع رسیدگی به دعوی تعمیرات نیست.

‌هر گاه دادگاه حکم به تخلیه مورد اجاره صادر نموده باشد و حکم مزبور قطعی نباشد

حکم الزام به تعمیر در صورت فسخ حکم تخلیه به ترتیب مقرر در‌ماده 21 قابل اجرا

خواهد بود.

‌ماده 24 – در صورتی که مستأجر در مورد اجاره حق استفاده از انشعاب آب یا برق یا

تلفن یا گاز یا تأسیسات حرارت مرکزی یا تهویه یا آسانسور و‌امثال آن داشته باشد

موجر نمی‌تواند جز در مورد تعمیرات ضروری آن را قطع یا موجبات قطع آن را فراهم

نماید مگر این که مستأجر بهای مصرف خود‌را طبق شرایط اجاره نپرداخته باشد.

‌در صورت تخلف، دادگاه به درخواست مستأجر فوراً بدون رعایت تشریفات دادرسی موضوع را

مورد رسیدگی قرار داده عندالاقتضاء ترتیب وصل آن را‌خواهد داد.

‌دستور دادگاه بلافاصله قابل اجرا است. موجر می‌تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ

دستور دادگاه به آن اعتراض کند. اعتراض در همان دادگاه رسیدگی‌می‌شود و تصمیم

دادگاه قطعی است.

‌تبصره 1 – هر گاه علت قطع جریان برق یا آب یا تلفن و غیره بدهی موجر به سازمانهای

مربوط بوده و اتصال مجدد مستلزم پرداخت بدهی مزبور‌باشد و همچنین در صورتی که

اتصال و به کار انداختن مجدد تأسیسات فوق مستلزم هزینه باشد مستأجر می‌تواند بر

اساس قبوض سازمانهای مربوط‌وجوه مذکور را بپردازد و از اولین اجاره‌بها کسر نماید.

‌تبصره 2 – تعمیرات تأسیسات و قسمتهای مشترک آپارتمانهای مشمول قانون تملک

آپارتمانها تابع مقررات مربوط به خود خواهد بود.

‌ماده 25 – هر گاه مالک قصد فروش ملک خود را داشته یا بخواهد وضع ملک را از جهت

امکان وجود خرابی یا کسر و نقصان در آن. مشاهده نماید‌و متصرف ملک مانع از رویت

خریدار یا مالک گردد، مالک یا نماینده قانونی او می‌تواند برای رفع ممانعت به

دادستان یا دادرس دادگاه بخش مستقل‌محل وقوع ملک مراجعه کند، دادستان یا دادرس

دادگاه حسب مورد به مأمورین شهربانی یا ژاندارمری و یا مأمورین اجرا دستور می‌دهد

تا خریدار و‌مالک به معیت مأمورین ملک را رویت نمایند. تشخیص ضرورت امر در حدود

متعارف با مقام صادرکننده دستور است.

‌ماده 26 – رسیدگی به کلیه دعاوی موضوع این قانون در دادگاه شهرستان و در نقاطی که

دادگاه شهرستان نباشد در دادگاه بخش مستقل به عمل‌می‌آید.

‌مگر دعاوی به دولت که منحصراً در دادگاه شهرستان رسیدگی می‌شود – حکم دادگاه در هر

صورت حضوری محسوب و فقط قابل پژوهش است، مگر‌در مواردی که خلاف آن مقرر شده باشد

رسیدگی به دعاوی مربوط به اتاقهای استیجاری کماکان در صلاحیت شورای داوری است.

‌تبصره – در موردی که میزان خواسته در تقاضای تعیین اجاره‌بهای ماهانه زائد بر

چهار هزار ریال نباشد حکم دادگاه قطعی است.

‌ماده 27 – در مواردی که حکم تخلیه صادر می‌شود دادگاه ضمن صدور حکم مهلتی که از

ده روز کمتر و از دو ماه بیشتر نباشد برای تخلیه تعیین‌می‌نماید. حکم تخلیه مدارسی

که با اجازه رسمی مقامات صلاحیتدار تأسیس شده در تعطیلات تابستان اجرا خواهد شد.

‌تبصره 1 – در مواردی که حکم تخلیه با پرداخت حق کسب یا پیشه یا تجارت صادر می‌شود

مهلت‌های مذکور در این ماده از تاریخ تودیع یا‌پرداخت وجه مزبور شروع خواهد شد.

‌تبصره 2 – در مواردی که حکم تخلیه به علت عدم پرداخت اجاره‌بها صادر می‌شود

حداکثر مهلت 15 روز خواهد بود.

‌ماده 28 – در مواردی که حکم تخلیه عین مستأجره با پرداخت حق کسب یا پیشه و یا

تجارت صادر و قطعی می‌شود موجر مکلف است ظرف سه‌ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی وجه

معینه را در صندوق دادگستری تودیع یا ترتیب پرداخت آن را به مستأجر بدهد والا حکم

مزبور ملغی‌الاثر خواهد بود‌مگر این که طرفین به مدت بیشتری توافق کرده باشند. در

سایر موارد نیز هر گاه موجر ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ حکم قطعی تقاضای صدور

اجرائیه‌نماید. حکم صادر شده ملغی‌الاثر است مگر این که بین موجر و مستأجر برای

تأخیر تخلیه توافق شده باشد.

‌تبصره – مدتهای مذکور در ماده فوق نسبت به احکامی که در زمان اجرای قانون روابط

مالک و مستأجر مصوب 1339 (2519 شاهنشاهی) صادر‌و قطعی گردیده از تاریخ اجرای این

قانون شروع می‌شود.

‌ماده 29 – وزارت دادگستری از بین کارشناسان رسمی عده‌ای را به منظور اجرای این

قانون حداکثر برای دو سال انتخاب و به دادگاهها معرفی‌می‌نماید و تا زمانی که

تجدید انتخاب به عمل نیامده دادگاه‌ها از کارشناسان مزبور استفاده خواهند کرد.

‌طرز تعیین و شرایط انتخاب و میزان حق‌الزحمه کارشناسان به موجب آیین‌نامه وزارت

دادگستری است.

‌در نقاطی که وزارت دادگستری کارشناس معرفی ننماید طبق مقررات عمومی مربوط به

کارشناسی عمل خواهد شد.

‌ماده 30 – کلیه طرق مستقیم یا غیر مستقیم که طرفین به منظور جلوگیری از اجرای

مقررات این قانون اتخاذ نمایند پس از اثبات در دادگاه بلااثر و‌باطل اعلام خواهد

شد.

‌ماده 31 – این قانون در نقاطی اجراء می‌شود که تاکنون قانون روابط مالک و مستأجر

مصوب خرداد 1339 (2519 شاهنشاهی) در آن نقاط به‌مرحله اجراء گذاشته شده یا وزارت

دادگستری یا جلب نظر وزارت مسکن و شهرسازی لزوم اجرای آن را آگهی نماید در سایر

نقاط رابطه موجر و‌مستأجر بر اساس قوانین و مقررات عمومی خواهد بود.

‌ماده 32 – از تاریخ اجرای این قانون، قانون روابط مالک و مستأجر مصوب سال 1339

(2519 شاهنشاهی) و سایر قوانین و مقرراتی که مغایر با این‌قانون است لغو می‌شود.

‌قانون فوق مشتمل بر سی و دو ماده و هفده تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه

فوق‌العاده روز چهارشنبه 2536.4.22، در جلسه فوق‌العاده روز ‌یکشنبه دوم مرداد ماه

دو هزار و پانصد و سی و شش شاهنشاهی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.