در حقوق مدنی شرکت به دو معنای عام و خاص مورد اشاره است.
معنای عام: شرکت عبارت از عقدی است که در آن، طرفین، سرمایه یا کار خود را برای رسیدن به سودی خاص جمع می‌کنند.
معنای خاص: شرکت یکی از عقود معین است که همراه با اشاعه در حق مالکیت ایجاد می گردد و معمولاً نیز هر زمان در حقوق مدنی از شرکت صحبت شود، منظور همین نوع اخیر خواهد بود .
انواع شرکت مدنی کدامند؟
از نظر قانون گذار، شرکت مدنی، به دو نوع تقسیم می شود؛ شرکت مدنی قهری و شرکت مدنی اختیاری که در زیر، به طور جداگانه، هریک را توضیح خواهیم داد.
شرکت مدنی قهری: شرکتی که به واسطه ارث یا مخلوط شدن غیر ارادی، محقق می گردد.
برای مثال، دو یا چند نفر، به علت امری نظیر ارث، به صورت مشاعی، در یک مال، شریک بشوند.
شرکت اختیاری : منظور از شرکت مدنی اختیاری، شرکتی است که بر اثر قرارداد یا عقد یا امتزاج اختیاری، بین چند نفر، تحقق بیابد و بدین جهت، اشخاص، در یک مال واحد، به نحو مشاعی، مالکیت و شراکت پیدا نمایند. مثل این که با توافق، اقدام به خرید یک زمین کشاورزی کنند یا با توافق، محصولات کشاورزی خودشان، مثل گندم را با یکدیگر، مخلوط کنند و در یک انبار، نگهداری کنند.
توضیحات مهم در خصوص شرکت مدنی
این شرکت ممکن است برای کسب و کار یا خرید و فروش یا پیشه وری و انجام حرفه و صنعتی به وجود آید.
در شرکت مدنی، طبق قواعد عام هر یک از شرکا در نفع و ضرر سهیم اند.
مگر این که برای یک یا چند نفر از آن ها از پیش سهم بیشتری منظور شود.
طرز اداره شرکت، طبق شرایط مقرر بین شرکا است.
در حقیقت در شرکت مدنی توافق بین شرکا نقش تعیین کننده ای دارد.
شریکی که به اداره کردن شرکت ماذون است،
می تواند هر عملی را که لازم این امر است، انجام بدهد و مسئول خسارات حاصل از اعمال خودش نخواهد بود
مگر این که
مرتکب تقصیر یا غفلت و اهمال باشد.
اگر اداره کردن شرکت بر گردن شرکای متعدد باشد، طوری که هر یک به طور استقلال، ماذون در اقدام باشند،
هر کدام از آن ها می تواند به تنهایی به اعمالی که برای این امر لازم است، مبادرت ورزند.
اگر بین شرکاء مقرر باشد که یکی از مدیران نمی تواند بدون دیگری اقدام کند،
مدیری که به تنهایی اقدام کند، در صورت عدم تنفیذ شرکای دیگر، در مقابل شرکا ضامن می باشد؛
حتی اگر برای ماذونین دیگر، امکان برای مداخله در امر اداره کردن موجود نباشد. شریکی که بدون اذن یا در خارج از حدود اذن، تصرف در اعمال شرکت کند، ضامن است.
شریکی که اموال شرکت در اختیار اوست در حکم امین است و ضامن تلف و نقص آن نیست،
مگر این که مرتکب تقصیر یا غفلت و اهمال شود.
در صورتی که برای شرکت در ضمن عقد لازم مدت معین شود،
هیچ یک از شرکا نمی تواند قبل از انقضای مدت از شرکت خارج گردد.
احکام شرکت مدنی
1-نفع و ضرر شرکا در این شرکت، به نسبت سهم خواهد بود، چرا که منظور از شرکت مدنی، تجارت و خرید و فروش نیست
هر یک از شرکا به نسبت سهم خود در نفع و ضرر سهیم هستند؛ مگر اینکه برای یک یا چند نفر از آنها در مقابل عملی، سهم زیادتری منظور شده باشد» (ماده 575 ق.م)
2-دریافت ثمن و مال‌الاجاره به نسبت سهم
در صورت فروش یا اجاره اموال شرکت، هر کدام از شرکا به نسبت سهم خود مستحق خواهند بود
اداره مال مشترک بر اساس ماده 576 قانون مدنی، ( طرز اداره کردن اموال مشترک، تابع شرایط مقرره بین شرکا است )
برای اداره مال مشترک، بنا بر این ماده، همان طور عمل می‌شود که تمامی شرکا به توافق رسیده و اذن در تصرف دادند؛
البته می‌توانند این اذن را به چند نفر اعطا کنند .
