سفته و هر آنچه باید درباره آن بدانیم؟
سَفتِه یا فَتهٔ طَلَب ، سندی است که به موجب آن ، شخص صادر کننده تعهد میکند که مبلغی وجه را در موعدی مقرر ، در وجه حامل یا به شخصی معینی پرداخت نماید.
متعهدله و متعهدین سفته ( فَتهٔ طَلَب )
- صادر کننده سَفتِه : کسی که بعد از صادر کردن سفته آن را در اختیار دیگری می گذارد تا این شخص وجه سفته را پس ار مدتی از او دریافت نماید.
- دارنده سفته : کسی که در حال حاضر سفته را در اختیار دارد و می تواند با رجوع به صادر کننده ، وجه آن را دریافت دارد.
- ظهر نویس سفته : شخصی که سابقا دارندۀ سَفتِه بوده است و او را به شخصی منتقل نموده است و در حال حاضر دیگر دارندۀ نیست.
در صورتی می توان سندی را به عنوان سفته ( فَتهٔ طَلَب ) تلقی کرد که شرایط شکلی آن هم هنگام تنظیم و صدور رعایت شود .
شرایط سَفتِه ( فَتهٔ طَلَب )
- امضا یا مهر صادر کننده
- نام و نام خانوادگی صادر کننده
- تاریخ صدور سَفتِه ( اگرچه لازم نیست تاریخ صدور به تمام حروف نوشته شود ، قید روز ، ماه و سال تاریخ صدور ضروری است و الا سفته اعتباری ندارد.)
- مبلغی که باید تادیه شود.( طبق قانون مبلغ باید به صورت تمام حروف روی سفته نوشته شود. اما عدم رعایت این موضوع باعث عدم اعتبار نمی شود. )
- گیرنده وجه یا همان کسی که سفته در وجه او صادر می گردد. ( الزاما نوشتن نام شخص خاصی روی سفته ( فَتهٔ طَلَب ) لازم نمی باشد چرا که سفته می‌تواند در وجه حامل باشد یا به شخص دیگری حواله شود؛ عبارت « حواله‌کرد » برای همین موضوع است.)
- موعد یا تاریخ پرداخت ( در صورتی که در سفته تاریخ پرداخت آن مشخص نشود سفته از لحاظ شرایط شکلی ناقص تلقی می شود و دیگر نمی توان آن را یک سند تجاری نامید بلکه فقط مطابق مقررات قانون مدنی بعنوان یک سندی عادی می توان برای وصول مبلغ آن اقدام کرد.
در صورتی که سفته بدون امضا و مهر صادر شود ، نوشته صادر شده ، نه تنها سند تجاری محسوب نمی شود بلکه اصلا سند محسوب نمی گردد چرا که ابتدایی ترین رکنی که یک سند باید داشته باشد تا به عنوان سندی عادی شمرده شود ، امضا یا مهر است
سررسید تاریخ سفته ممکن است به یکی از صور زیر باشد:
- موعد معین : یعنی روز معینی مانند 98/11/21 زمان تادیه وجه در نظر گرفته شده باشد
- عندالمطالبه (به رویت یا بی وعده) : به این معنی که مقرر گردد دارنده در هر زمان که به صادر کننده رجوع نماید و از او مطالبه مبلغ را بنماید ،صادر کننده ، وجه را به او بپردازد.
در چه مواردی می توان سفته را به دیگری منتقل کرد؟
در صورتی که سَفتِه در وجه حامل صادر گردد که در این صورت انتقال نیازی به ظهرنویسی و امضا انتقال دهنده ندارد و به صرف قبض و اقباض انتقال صورت می گیرد . در صورتی که انتقال دهنده در زمان انتقال پشت سفته در وجه حامل را امضا نماید و مورد ظهر نویسی قرار دهد انتقال دهنده در برابر منتقل الیه با دیگر مسئولین سفته دارای مسئولیت تضامنی خواهد بود . یعنی منتقل الیه سفته می تواند سفته از هر کدام از مسئولین سَفتِه که خواست مطالبه نماید. ولی اگر انتقال دهنده بدون امضا آن را به دیگری منتقل نماید در مقابل منتقل الیه مسئولیتی نخواهد داشت.
در صورتی که سفته به حواله کرد باشد در این صورت قابل ظهرنویسی تجاری است و انتقال آن به موجب امضا سَفتِه به عمل می آید .
دارنده می تواند برای دریافت وجه به دیگری وکالت دهد که در این صورت ظهرنویسی به عنوان وکالت در صورتی احراز می شود که ظهر نویس وکالت در وصول را در پشت یا روی سَفتِه قید کرده باشد یا از شواهد و قرائن فهمیده شود در این صورت وکیل مزبور حق دریافت وجه سَفتِه اقامه دعوی برای وصول آن را خواهد داشت .
در صورتی که سفته با رسیدن موعد، پرداخت نشود دارنده چه باید بکند؟
در این صورت دارنده سَفتِه باید تا ۱۰روز بعد از تاریخ سررسید، سَفتِه را واخواست نماید. برای این کار باید واخواست‌نامه‌ای تنظیم و به دادگاه رسیدگی‌کننده به امور حقوقی تقدیم نماید . در تنظیم واخواست‌نامه باید یک رونوشت کامل از موارد امضا شده، نوشته و آن را در ۳ نسخه برای تقدیم مشابه تنظیم کرد . بعد از تهیه و چسباندن تمبر به واخواست ،دادگاه دستور می‌دهد که این برگه توسط مامور اجرا به صادرکننده سفته ابلاغ شود.
در صورتی که با ظهرنویسی‌های متعدد به اشخاص متعددی منتقل شده باشد؛ صادرکننده و تمام ظهرنویس‌ها همگی در مقابل دارنده آن « مسئولیت تضامنی » دارند. به این معنی که تمام این افراد مسئول پرداخت تمام مبلغ هستند؛ یعنی دارنده می تواند به هر کدام از امضاکنندگان رجوع کرده و کل مبلغ را از او مطالبه کند . البته این کار برای هر کدام از امضاکنندگان این حق را به وجود می‌آورد که برای پس گرفتن مبلغی که به دارنده پرداخت کرده، به امضا کننده قبل از خود رجوع کند؛ یعنی برای هر یک از ظهرنویس‌ها حق مطالبه وجه نسبت به ظهرنویس‌های قبل از خود و در نهایت نسبت به شخص صادرکننده سَفتِه وجود دارد.
حق بازداشت در صورت عدم پرداخت سَفتِه
برای اینکه بتوان از مسئولیت تضامنی ظهرنویس‌ها برای وصول طلب استفاده نمود باید تا قبل از گذشت یک سال از تاریخ واخواست یا اعتراض عدم تادیه دادخواستی بر علیه انها تنظیم و به دادگاه صالح تقدیم کرد. در غیر این صورت بعد از انقضای یکسال دعوای بر علیه ظهر نویس ها در دادگاه مسموع نخواهد بود.
هم چنین می توان به موجب بند ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی از دادگاه تقاضای تامین کرد به این معنی که دادگاه قبل از رسیدگی و صدور حکم، مالی را از اموال طرف دعوی که معادل مبلغ سَفتِه می باشد با معرفی دارنده سفته برای اطمینان از وصول طلب، توقیف کند. که در این صورت بعد از صدور حکم، حتی در صورتی که ضامن سفته مبلغ سفته را تادیه نماید امکان طلب از مال توقیف شده ممکن باشد . اما اگر اموالی از محکوم پیدا نشود، به استناد ماده۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، می توان تقاضای بازداشت شخص محکوم را کرد.