شاید خیلی از مردم تصور کنند بعد از فوت زوج (شوهر) ،
مطالبه مهریه غیرممکن است و زوجه (زن) دیگر نمی تواند
مالک مهریه مندرج در عقدنامه ازدواج باشد و آن را مطالبه کند.
در حالی که این تصور اشتباه است و مقنن می گوید
اگر زنی پس از مثلاً سه سال از تاریخ فوت همسرش بخواهد
مهریه خود را مطالبه کند،این امکان وجود دارد که در این راستا چند نکته دارای اهمیت است.
فرض کنیم زنی پس از دو سال از تاریخ فوت همسرش می خواهد
مهریه خود را مطالبه کند آنچه مسلم است این دعوی باید
به طرفیت ورثه متوفی که ترکه (اموال بجا مانده از متوفی) را پذیرفتند در دادگاه طرح و اقامه شود.
حالا این سؤال مطرح می شود که دادگاه در موردی که مهریه زن وجه رایج است
(نه سکه یا اموال منقول و غیرمنقول) بر اساس شاخص سال فوت شوهر باید
مهریه را محاسبه کند یا به نرخ روز و سال مطالبه مهریه؟
برابر ماده 3 آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده 1082 قانون مدنی
در مواردی که مهریه زوجه باید از ترکه، زوج متوفی پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه قرار می گیرد.
اما در ادامه به این نکته مهم باید گفت برای مطالبه مهریه به کجا باید مراجعه کرد و چه اقداماتی را در این زمینه باید انجام داد؟
دو راه برای مطالبه مهریه وجود دارد؟
1) زوجه می تواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود،
هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل را مطالبه نماید و همزمان تقاضای توقیف
اموال همسرش و در صورت فوت شوهر تقاضای توقیف ترکه را نیز بنماید که بابت
یک میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومان تمبر و بابت مابقی مهریه به ازای
هر یک میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق می گردد.اگر مهریه سکه
یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آنها
(روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه می کند) ملاک اجرای قانونی حکم است .
در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی،وی می تواند دادخواست
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه دهد
که دادگاه بدواً به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی بپردازد.بدیهی است
زوجه در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود.
2) مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: زن می تواند
از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خود را مطالبه نماید.
به این صورت که قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه و تقاضای صدور اجرائیه می نماید
سپس به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کرده که البته
به میزان نیم عشر دولتی هزینه از شوهر یا ترکه متوفی (در صورت فوت شوهر) اخذ خواهد گردید.
اجرائیه به شوهر یا وراث متوفی ابلاغ می شود و 10 روز مهلت داده خواهد شد تا طلب زوجه را
پرداخت کند. در صورتی که شوهر در این مدت دین خود را نپردازد زن می تواند
با معرفی اموال و دارایی شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند اموال او توقیف شود و نیز می تواند
مطالباتی را که شوهر از اشخاص دیگری دارد و یا موجودی حسابهای بانکی او را نیز توقیف کند.
زن همچنین می تواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمانها و مؤسسه های دولتی و یا خصوصی داشته
باشد و تا میزان یک چهارم حقوق (مادام که شوهر متأهل است)
و نیز یک سوم آن (در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند و تا زمانی
که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) توقیف کند البته به شرط اینکه جز مستثنیات دین نباشد.
اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد قیمت روز مطالبه آنها
(روزی که زن از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه می کند) ملاک اجرای قانونی حکم است.
در این میان عده ای می پرسند اگر زن قبل از مطالبه مهریه از زوج، فوت کند
و مهریه او وجه رایج باشد، ورثه زن استحقاق دریافت مهریه به نرخ روز را دارند
یا همان مبلغ معین شده در عقدنامه ملاک محاسبه قرار می گیرد؟
آنچه مسلم است با فوت زوجه مهریه نیز به ورثه او منتقل می شود .
اصل مطلب که زوجه بابت مهریه داشته طبق قاعده ارث به ورثه به نسبت
سهم الارث خود از اصل دین، طلب خود را از شوهر متوفی یا ماترک او مطالبه می کند، ولی آنچه ورثه مستحق
دریافت آن هستند اصل مبلغ مندرج در عقدنامه به عنوان مهریه است
نه قیمت روز . چون این حق را قانون فقط برای زوجه زنده متصور شده نه برای ورثه او.
البته در این خصوص نظر مخالف هم وجود دارد و عده ای معتقدند که ورثه ها،
قائم مقام و جانشین او هستند و همان حقی که زوجه متوفی نسبت
به محاسبه وجه رایج به قیمت روز دارد همان حق را ورثه او نیز دارا هستند.
نکته دیگر در خصوص تعهد پدر زوج در قبال پرداخت مهریه به زوجه از سوی پسرش است .
مهریه با تراضی طرفین تعیین می شود و اصولاً مسئوولیت پرداخت آن بر عهده شوهر است،
اما گاهی اوقات به لحاظ این که زوج با پدرش زندگی می کند یا نزد او کار می کند
یا به دلایل دیگر ممکن است پدر زوج پرداخت مهریه را تعهد کند،
در این صورت با مطالبه مهر و اعلام اعسار زوج نسبت به پرداخت مهر، زوجه حق رجوع به پدر زوج را دارد.
هرگاه با حکم قطعی دادگاه کسی محکوم به پرداخت دین دیگری شود
و از اجرای حکم خودداری کند و از او مالی به دست نیاید با درخواست
کسی که حکم به نفع او صادر شده روانه زندان خواهد شد مگر آن که ثابت شود
قدرت و توانایی پرداخت بدهی به صورت اقساط یا به طور کلی را ندارد.
