می توان علاوه بر این که وجه چک را دریافت کرد صاحب حساب (صادر کننده) را نیز به زندان انداخت
ولی اگر چک حقوقی باشد فقط می توان وجه چک را دریافت کرد .
البته نوع چک در سرعت و نحوه ی رسیدگی در دادگاه متفاوت است
و چک کیفری زودتر و راحت تر به پول تبدیل خواهد شد .
اما در چک حقوقی به خاطر آیین دادرسی پر پیچ و خم و دیر تر به نتیجه می رسد.
اصولاً اگر شخصی با یکی از موارد زیر مواجه شد می تواند چک را برگشت بزند:
1- نبودن وجه نقد یا کافی نبودن آن
2- صدور دستور عدم پرداخت وجه چک به بانک از طرف صاحب حساب
3- تنظیم چک به صورت نادرست از قبیل عدم مطابقت امضاء اختلاف در مندرجات چک، قلم خوردگی و …
صدور چک از حساب مسدود: اما نکته مهم آن است
که وصف کیفری و حقوقی زمانی مطرح می شود که دارنده چک برگشتی،
آگاهی نسبت به مدت زمان قابل قبول برای طرح شکایت را ندارد.
به موجب ماده 11 قانون صدور چک،مهلت شکایت کیفری علیه صادر کننده چک دو دوره ی 6 ماهه می باشد.
منظور از این دو دوره چیست؟ ابتدا حداکثر تا 6 ماه پس از تاریخ صدور چک است
که دارنده چک می تواند آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت دریافت کند .
پس اگر در این مدت دارنده چک آن را به بانک ارائه نداده و مقدمات شکایت را فراهم نکند،
این مهلت از بین می رود و دیگر قابل تعقیب کیفری نیست .
6 ماه دوم از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت است .
بدین منظور که اگر دارنده چک در 6 ماه پس از تاریخ صدور،چک را به بانک برده و در صورت نبود
وجه نقد در حساب آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت
از طرف بانک صادر شود از این تاریخ وی نیز 6 ماه وقت رسیدگی کیفری در محاکم دادگستری را خواهد داشت.
اگر دارنده چک در مهلت های یاد شده، اقدامی نکند، دیگر امکان شکایت کیفری
و محکوم کردن صادر کننده چک به مجازات هایی که در قانون ذکر شده است،
وجود ندارد و می توان از طریق طرح دعوای حقوقی و تقدیم دادخواست به مراجع حقوقی پیگیری نمود.
برای مثال تاریخ صدور چکی 10/1/89 است . دارنده چک برای تعقیب کیفری فقط 6 ماه فرصت دارد
که چک را برگشت بزند . یعنی تا تاریخ 10/7/89.
حال اگر در این مدت چک را برگشت زد، می تواند تا 6 ماه پس از این تاریخ
(برگشت زدن چک یا دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک) به مرجع صالح رفته و دعوای کیفری اقامه نماید.
اما اگر تا تاریخ 10/7/89 چک را برگشت نزند، دیگر نمی تواند تقاضای تعقیب کیفری کند و از مهلت 6 ماه دومی استفاده کند.
هرگاه دارنده چک یا کسی که چک به نام او پشت نویسی شده است،
متوجه شود که در حساب صادر کننده چک پولی وجود ندارد که به او بپردازد باید
در ابتدای امر، چک را برگشت بزند و پس از آن یک گواهی عدم پرداخت
که شامل هویت چک صادر کننده آن و علت عدم پرداخت چک است
را به همراه مهر و امضاء از بانک دریافت کند تا بتواند مراحل بعدی شکایت و پیگیری
خود را آغاز کند.توجه داشته باشید که وی با در دست داشتن
چک برگشتی (چک بلا محل) دارنده چک برای شروع تعقیب کیفری باید اقدامات زیر را انجام دهد:
1- از پشت و روی اصل چک 2 نسخه کپی برابر اصل تهیه کند.
2- از گواهی عدم پرداخت بانک مبنی بر علت عدم پرداخت چک 2 نسخه کپی برابر اصل تهیه کند.
3- شکایت را در فرم هایی چاپی مخصوص تکمیل و امضا کند و سپس تمبر بزند.
4- اصل چک برگشتی و شناسنامه یا کارت شناسایی را همراه با مدارک بالا به مرجع قضایی تحویل دهد.
حال دارنده چک باید در زمان مناسب یعنی همان 6 ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت با در دست
داشتن مدارکی که قبلاً بیان شد، به دادسرای محل مراجعه و با طرح شکایت کیفری خواستار مجازات صادر کننده چک بلا محل گردد.
در خصوص مجازات چک های برگشتی که مشمول تعقیب کیفری هستند
ماده 7 قانون صدور چک اصلاحی سال 1382 بیان می دارد:الف) چنانچه مبلغ مندرج
در متن چک کمتر از 10 میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر 6 ماه محکوم خواهد شد.
ب) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال باشد از 6 ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
ج) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از 50 میلیون ریال بیشتر باشد به حبس
از یک سال تا 2 سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال محکوم خواهد شد و همچنین ماده 10 قانون چک اعلام می دارد.
مراجعه به مراجع ثبتی: راه دیگر برای رسیدن به حقوق دارنده چک اقدام
از طریق مراجعه به اجرای ثبت برای وصول وجه چک است که در مورد آن به طور کامل توضیح دادیم.
