محاربه چیست؟
آیا میدانید که مجازات محاربه چیست؟
محاربه از جمله جرائم حدی به شمار می رود.
طبق ماده ۱۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ جرم حدی،
جرمی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع تعیین شده و هیچکس نمی تواند آنرا تغییر دهد.
جرم محاربه از واژه حدب به معنی جنگیدن گرفته شده و در فقه اینطور معنی شده است که: کشیدن سلاح جهت ترس عمومی است.
در ماده ۱۸۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ قانون گذار محاربه را به اینصورت توصیف کرده بود،
هرکس که به قصد ترس و وحشت عموم دست به سلاح ببرد محارب است،
پس طبق این ماده محاربه ۲ رکن اساسی دارد: ۱-دست بردن به سلاح ۲- ایجاد ترس و وحشت عمومی،
اما قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در ماده ۲۷۹ محاربه را به این صورت تعریف کرده است:
کشیدن سلاح به قصد جان، مال، ناموس مردم یا ارعاب آنها به نحوی که موجب نا امنی در محیط شود،
طبق این ماده برای اینکه شخص محارب، تلقی شود کشیدن سلاح ضروری است.
هر شخصی می تواند مرتکب محاربه شود، شرط خاصی مد نظر نیست،
مرتکبین جرم محاربه هم می توانند به صورت گروهی هم فردی جرم را انجام دهند.
بنابر مقررات فقهی محارب بر شخصی صدق می کند که حامل سلاح باشد.
دیگر اینکه عامل مجرمانه و کسی که در حال ارتکاب جرم هست قدرت داشته باشد،
و اینجا منظور از قدرت، قدرت جسمانی و فیزیکی است،
اگر فرد مرتکب بر اثر ناتوانی قدرت ایجاد ترس و وحشت را نداشته باشد عمل مشمول محاربه نیست.
این مورد در خط آخر ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بیان شده،
کسی که روی مردم سلاح بکشد ولی در اثرناتوانی موجب سلب امنیت نشود محارب محسوب نمی شود.
به طور کلی وجود وسیله در تحقق اکثر جرایم نقش ندارد،
یعنی در واقع مهم نیست که مرتکب در ارتکاب جرم از چه وسیله ای استفاده کند،
اما در مورد جرم محاربه این اصل حاکم نیست. در تحقق جرم محاربه وجود وسیله یا همان سلاح ضروری است.
منظور از سلاح به صورت عام به هر وسیله ای گفته می شود که در مقام دفاع یا حمله مورد استفاده قرار بگیرد.
ما سه نوع سلاح داریم: ۱-سلاح گرم ۲- سلاح سرد ۳- ابزار دوگانه
سلاح گرم دارای باروت و گرما است که به جنگی و شکاری تقسیم می شود.
سلاح سرد وسایل و آلات و ادواتی است که بر خلاف سلاح گرم در اثر استفاده صدا و حرارت و شعله ایجاد نمی کند
و اصابت آنها به بدن موجب ایجاد پارگی خونریزی و از کار افتادن موقت یا دائم اعضا
و در نهایت آسیب جسمی و روحی یا فوت می شوند.مثل: چاقو، شمشیرو قمه.
ابزارهای دوگانه وسایلی هستند که استفاده اولیه آنها برای دفاع یا حمله نیست،
اما می توانند در مواقع دفاع یا حمله مورد استفاده قرار بگیرند مثل: تبرو تیشه.
اما منظور قانون گذار از کلمه سلاح در ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲
صرفاً سلاح های گرم و سرد است. یعنی شخصی را محارب در نظر می گیریم
که در کنار تمامی شرایط حتماً از سلاح گرم یا سرد استفاده کرده باشد.
ابزار دوگانه چون عرفاً سلاح تلقی نمی شوند از موضوع ماده ۲۷۹ خارج می شوند.
مراد از جرم محاربه این است که شخص دست به سلاح ببرد اما اگر شخصی برای ایجاد رعب و وحشت از سلاح اسباب بازی و غیرواقعی استفاده کند تکلیف چیست؟ آیا می توانیم او را محارب قلمداد کنیم؟
برای ایجاد ترس و وحشت عمومی، عده ای از حقوقدانان معتقد هستند که اگر سایر شرایط تحقق محاربه وجود داشته باشد ،
و شخص از تفنگ اسباب بازی استفاده کند و قابلیت تشخیص برای قربانی وجود نداشته باشد و باعث ایجاد رعب و وحشت شود ،
چون اثر و نتیجه محاربه محقق شده عمل مصداق جرم محاربه است.
نظر دوم این است که این وسیله سلاح محسوب نمی شود و در نتیجه عمل چنین شخصی، مصداق محاربه نیست.
اشاره شد که یکی از شروط محاربه کشیدن سلاح است، منظور از کشیدن سلاح نمایان کردن سلاح است چه از آن استفاده شود یا نشود.
درماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ کلمه مردم را داریم چرا که در این جرم ایجاد رعب و وحشت در مردم تعیین کننده است.
حالا منظور از مردم دقیقاً چه کسانی هستند؟لزوما گروهی از مردم مقصود هستند یا اگر فرد هم باشد می تواند موضوع محاربه قرار بگیرد؟
عده ای از حقوق دانان اعتقاد دارند که مقصود بیش از یک نفر است اما دسته دوم معتقد هستند ایجاد رعب و وحشت در یک نفر نیز برای تحقق جرم کفایت می کند.
مخاطب محاربه حتماً باید وصف انسان داشته باشد.محاربه از دسته جرم هایی است
که منوط به نتیجه است و وقوع نتیجه شرط اساسی تحقق محاربه است و باید در اثر کشیدن سلاح محیط عملا ناامن شود.
حالا تعیین این که محیط نا امن شده است یا خیر با عرف است و دادگاه رسیدگی کننده باید تشخیص دهد.
صلاحیت رسیدگی به جرم محاربه کدام دادگاه می باشد؟
رسیدگی به جرم محاربه در صلاحیت دادگاه انقلاب است.
آیا سرقت مسلحانه، آدم ربایی مسلحانه و راه زنی مسلحانه هم محاربه هستند؟
به طور کلی خیر، زیرا هرکدام جرم مستقلی هستند،
اما طبق ماده ۲۸۱ قانون مجازات اسلامی راهزنان، سارقان و قاچاقچیان که دست به سلاح ببرند
و موجب سلب امنیت مردم و راه ها شوند محارب هستند. در این ماده دو شرط ذکر شده است
که در صورت وجود این دو شرط محاربه محقق می شود.
۱- سلاحی که فرد در دست دارد به نحوی علنی باشد ۲- اقدام فرد یا افراد به نحوی موجب نا امنی محیط شود.
بین رفتار مجرمانه و نتیجه مجرمانه پیوستگی وجود داشته باشد.
یعنی نا امن شدن محیط و ترس و وحشت عموم بر اثر رفتاری باشد که توسط متهم صورت گرفته اگر هر عاملی این زنجیره را قطع کند محاربه محقق نشده.
مجازات محاربه:
در فقه مجازات به دوصورت پیش بینی شده است:
مجازات تأخیری و مجازات سلسله مراتبی
در مجازات تأخیری طبق ماده ۲۸۲قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ چهار مورد ذکر شده که قاضی دادگاه مختار است یک مورد را برای مرتکبین انتخاب کند که این چهار مجازات عبارتند از:
الف) اعدام
ب) سلب
پ) قطع دست راست و پای چپ
ت) نفی بلد
در مجازات سلسله مراتبی اگر محارب کسی را کشته باشد مجازات اعدام برای وی در نظر می گیرند .
اگر محارب مالی را از کسی برده باشد مجازات قطع دست راست و پای چپ و اگر محارب کسی را نکشته باشد و مالی را نبرده باشد مجازات وی نفی بلد یا تبعید .
طبق ماده ۲۸۳ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ رویه قضایی ایران انتخاب مجازات را بر عهده قاضی گذاشته است یعنی صورت تأخیری را پذیرفته است.
یکی دیگر از مجازات هایی که می شود برای محارب در نظر گرفت مجازات سلب است،
یعنی شخصی را بر دارمی زنند و بر روی صفحه ای دایره مانند نگه می دارند تا بمیرد.البته این مجازات در رویه قضایی ایران کاربردی ندارد.
طبق ماده ۲۸۴ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ مجازات تبعید یا نفی بلد نباید کمتر از یکسال باشد اما حداکثری برای آن وجود ندارد.
جرم محاربه هم به سوء نیت عام و هم به سوء نیت خاص نیاز دارد.
مقصود از سوء نیت عام این است که مرتکب در هنگام ارتکاب جرم از نظر عقلی، روحی و روانی سالم باشد همچنین دچار اکراه یا اجبار نباشد
و اما سوء نیت خاص: یعنی مرتکب قصد ایجاد ترس و وحشت را داشته باشد.
انگیزه چه نقشی در ارتکاب جرم محاربه دارد؟ انگیزه به طور کلی در ارتکاب اکثر جرایم نقشی ندارد
اما در خصوص محاربه وضعیت متفاوت است، قانون گذار برای تحقق محاربه انگیزه خاصی را در نظر گرفته است
و آن لطمه زدن به نظم عمومی است. جرم محاربه جرمی است که بر علیه امنیت عمومی، جامعه صورت می گیرد
اگر فردی با انگیزه کینه و دشمنی شخصی نسبت به جمعیتی دست به سلاح برد محاربه نیست،
این موضوع در بند ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ بیان شده است.
که هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد محارب نیست.
محاربه از جمله جرایم حدی است و طبق ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی
در جرایم موجب حد بجز قذف و محاربه اگر متهم قبل از اثبات جرم توبه کند و اصلاح متهم برای قاضی محرز شود حد ساقط می شود.
اما این موضوع زمانی در مورد محاربه صدق می کند که هنوز محارب دستگیر نشده باشد.
گروه حقوقی دادرسان آماده ارائه خدملت حقوقی می باشد.