فریب در ازدواج
هر یک از زوجین در صورت فریب دادن دیگری در امر ازدواج به لحاظ حقوقی و کیفری ( طبق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات) مسئولیت دارد.
دروغ گویی
اگر زن به مردی که قصد ازدواج با او را دارد در مورد تحصیلاتش دروغ بگوید و خود را دارای تحصیلات عالی معرفی کند
آیا مرد می تواند از او با عنوان فریب در ازدواج شکایت کند و نکاح را فسخ کند؟
اگر مرد در مورد شغل خود برای همسر آینده اش بزرگ نمایی کند و خود را صاحب شغل دولتی مهم معرفی کند
اما در واقع کارمند ساده دولت باشد و زن اظهار کند که اگر واقعیت را می دانستم با او ازدواج نمی کردم آیا زن حق دارد با اقامه دعوای قانونی و شکایت کیفری به احقاق حقوق خود بپردازد؟
ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)
اگر زن یا شوهر طرف مقابل خود را قبل از عقد ازدواج نسبت به امور واهی مثل تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، تجرد، شغل و سمت خاص و مانند این ها فریب بدهد
به نحوی که عقد بر مبنای هر یک از این امور واقع شود مرتکب جرم فریب در ازدواج گردیده و به ۶ ماه تا ۲ سال حبس تعزیری محکوم می گردد.
لازم به ذکر است که قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۲۳/۲/۱۳۹۹ تغییری در مجازات فریب در ازدواج به وجود نیاورده است.
فریب در ازدواج در رویه قضایی
نمونه های فراوانی از فریب در ازدواج در رویه قضایی مطرح شده است
مثلا بانویی که خود را خانم دکتر معرفی کرده یا زنی که قبلا مبتلا به بیماری مسری آمیزشی بوده
یا مردی که خود را صاحب شغل دولتی مهم معرفی کرده یا دختری که باکره نبوده،
فردی که مبتلا به بیماری ایذر بوده،
یا مردی که با انجام عمل وازکتومی قدرت باروری را از خود سلب کرده و این امر را از همسرش پنهان کرده است.
دقت کنید که صرف دروغ گویی کافی برای اثبات جرم فریب در ازدواج نیست
در تمام این موارد زن یا مرد به دیگری دروغ می گوید و واقعیت را از چشم طرف مقابل پنهان داشته،
واقعیتی که چه بسا اگر طرف مقابل می دانست هرگز تن به آن ازدواج نمی داد اما طبق ماده ۶۴۷ که به آن اشاره کردیم صرف دروغ گویی باعث تحقق جرم فریب و تدلیس در ازدواج نمی گردد
بلکه شخص مغبون باید اثبات کند که طرف مقابل او را با امور واهی فریب داده ( دروغ گویی مذموم است اما فریب طرف مقابل نیست)
و عقد نکاح باید بر مبنای این امور واقع شده باشد.
اثبات این جرم
اثبات این جرم کاری بسیار سخت و طاقت فرسا است و عوامل بسیار زیادی در تحقق آن دخیل است ، حتی عوامل عرفی و فرهنگی.
مثلا تصور کنید یک مرد مذهبی به خواستگاری دختری می رود
و از تمام قرینه ها( از جمله عرف فامیل و محل و شهر)چنین برداشت می شود که قضیه بکارت دختر برای چنین فردی مهم است
و خانم و خانواده اش رفتارهایی از خود بروز می دهند که همه تصور می کنند خانم برای اولین بار است که ازدواج می کند،
مرد نیز واقعا اگر بداند چنین خانمی باکره نیست از ازدواج با او منصرف می شود
در چنین موردی مرد حق دارد که تحت عنوان فریب در ازدواج از خانم شکایت کند
چرا که عرفا احتمال ازدواج فردی مقید به مذهب با چنین دختری کم است اما اگر این اتفاق میان ۲ انسان دیگر، با نگرش های متفاوت و در منطقه و محل دیگری رخ دهد حکم دادگاه متفاوت خواهد بود.
در هر موردی که مطرح می گردد به عنوان مثال اثبات بیماری صرع، ایدز، بیماری های روانی مخل آسایش خانواده، تردیدهای زیادی جاری است
و هیچ گاه نمی توانیم یک حکم کلی صادر کنیم حتی در مثالی که به آن اشاره کردیم شاید خانم در سخنان خود دفاعیاتی مطرح کند که تمام معادلات را تغییر دهد.
سکوت زن یا شوهر
اگر زن یا مرد در خصوص عیبی که دارد سکوت اختیار کند و طرف مقابل بعد از ازدواج متوجه آن عیب بشود چه؟
مثلاً
همسر شخص مبتلا به شب ادراری بوده اما این موضوع را به اطلاع همسرش نرسانده
آیا مرتکب تدلیس در ازدواج می شود؟( نشست قضایی استان مازندران)
در این مورد اکثر قضات قائل بدین نظر بودند که در این مورد تدلیس در ازدواج رخ نداده است
چرا که ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی از انجام فعل مثبت فریب دادن صحبت می کند و صرف سکوت فریب دادن تلقی نمی گردد.
البته اصل تفسیر مضیق قوانین جزایی هم ایجاب می کند که صرف سکوت تشکیل دهنده عنصر مادی جرم تلقی نگردد.
فریب در ازدواج در نکاح موقت
این جرم در نکاح موقت هم تحقق پیدا می کند
زیرا ماده ۶۴۷ بدون تفکیک بین نوع ازدواج مجازات قانونی این امر را بیان کرده است.
فریب در ازدواج و فسخ نکاح
به نظر می رسد مجرد محکومیت کیفری به اتهام فریب در ازدواج به طرف مقابل مجوز فسخ نکاح را نمی دهد
بلکه طبق ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، شخص مدعی فسخ نکاح باید اثبات کند که آن صفت خاص که به استناد آن می خواهد نکاح را فسخ کند در طرف مقابل شرط شده بوده.