معامله فضولی چیست
معامله فضولی چیست، موضوع بحث امروز ما را تشکیل می دهد.
فضول در عرف به شخصی می گویند که در کاری که به او مربوط نمی شود دخالت می کند در معنای حقوقی نیز معامله فضولی نزدیک به این معنا است.
شخصی که به مال دیگری معامله می کند باید واجد یکی از عناوین ولایت یا وصایت یا وکالت باشد به عبارت دیگر یا باید ولی و قیم شخص باشد یا وصی او باشد یا وکیل او.
شخصی که واجد هیچ کدام از این موارد نمایندگی و وکالت نمی باشد
اما نسبت به مال دیگری معامله می کند فضول نامیده می شود و معامله او معامله فضولی است.
به عبارت دقیق حقوقی هروقت شخصی نسبت به مال غیر بدون نمایندگی از طرف او معامله ای کند این معامله فضولی محسوب می گردد.
علت این معامله
در جامعه ای قانون مدار و متمدن نباید معامله ای این گونه و بدون رضایت صاحب مال منعقد گردد.
علاوه بر اینکه معامله فضولی به لحاظ حقوقی اثری ندارد قانون گذار در قوانین جزایی نیز برای شخصی که اقدام به فروش مال دیگری می کند مقررات سفت و سختی پیش بینی کرده است و چنین شخصی را کلاهبردار محسوب می کند
” کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب و مطابق قانون محکوم می‌شود. و همچنین است انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد.
اگر مالک از وقوع معامله مطلع شود و تا یک ماه پس از حصول اطلاع اظهارنامه برای ابلاغ به انتقال گیرنده و مطلع کردن او از مالکیت تسلیم ننماید معاون جرم محسوب خواهد شد.
البته هرچند معامله فضولی با سوء نیت همراه می باشد اما همیشه این گونه نیست
و بعضی اوقات همراه با حسن نیت معامله گر می باشد.
معامله فضولی با حسن نیت
تصور کنید که مالی به چند برادر و خواهر به ارث می رسد و یک کدام از خواهرها صغیر می باشد.
تمام وراث منفعت و صلاح را در این می دانند که مال را به فروش برسانند.
مال را می فروشند و مقررات مربوط به شخص صغیر و محجور را رعایت نمی کنند و شخص صغیر بعد از رسیدن به سن رشد می تواند ادعای بطلان معامله را مطرح کند و آن را بی اثر کند.
یکی از دو شریک مال مشاع هنگامی که یکی از شرکا به خارج کشور سفر کرده است و در دسترس نیست مشتری خوبی برای فروش مال پیدا می کند و مال را به فروش می رساند و به خریدار اطمینان می دهد که رضایت شریکش را کسب می کند
شریک از سفر بازمی گردد و معامله را قبول نمی کند.
مطابق قانون مال نسبت به سهم شریکی که آن را قبول ندارد فضولی محسوب می گردد و آن شریک می تواند با اعلام عدم رضایت خود معامله را باطل کند.
حکم این معامله در حقوق ایران
تا زمانی که مالک رضایت خود را نسبت به معامله فضولی اعلام نکند این معامله هیچ گونه اثر حقوقی ندارد چرا که مالکی که مالش این گونه فروخته می شود نسبت به آن معامله رضایت ندارد و می تواند با اعلام عدم رضایتش معامله را باطل کند.
اما اگر رضایت خود را نسبت به قرارداد اعلام کند قرارداد کامل می گردد و انگار که شخص از روز اول نسبت به آن رضایت داشته است.
به عبارت دیگر با رضایت و اجازه مالک، عیب معامله رفع می گردد.
تفاوت معامله فضولی و فروش مال غیر
اشاره کردیم که قانون گذار در قانون فروش مال غیر کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است
به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب می کند
بسیاری اوقات شخصی که فروش مال غیر انجام می دهد مال را با سوء نیت و به عنوان مال خود به فروش می رساند
و پول آن را هم در جیب خود می گذارد که این معامله علاوه بر جرم بودن صد درصد فضولی نیز می باشد
اما مواردی هم از معامله فضولی وجود دارد که شخص سوء نیت ندارد و درصدد ارتکاب جرم نیست شاید این مورد مهم ترین مرز تفکیکی میان فروش مال غیر و معامله فضولی باشد.
پس اگر در معامله ای علاوه بر اینکه شخصی مال شما را به فروش رسانده سوء نیت نیز داشته است شما می توانید علاوه بر اعلام بطلان معامله از طرف مقابل تحت عنوان فروش مال غیر نیز شکایت کیفری کنید.
فروش مال غیر و مجازات آن
اجازه معامله فضولی
مطابق قانون هر لفظ یا عملی که دلالت بر رضایت مالک کند اجازه معامله فضولی محسوب می شود البته هر چند عمل شخص می تواند نشان گر رضایت او به معامله فضولی باشد
اما برخلاف آنچه در عرف ضرب المثل شده است سکوت هیچ گاه علامت رضایت تلقی نمی گردد.
ضرورتی ندارد که مالک رضایت خود را فوری اعلام می کند و می تواند آن را به تاخیر بیندازد
اما اگر به قدری در اعلام رضایت تاخیر بیندازد که سبب تضرر طرف دیگر معامله گردد او می تواند معامله را به هم بزند.
اما اگر مالک معامله را اجازه بدهد گویی که معامله از روز اول هیچ مشکلی نداشته است و کاملاً صحیح بوده.
رد معامله فضولی
همان گونه که در اجازه گفتیم رد هم با هر لفظ و عملی حاصل می گردد مثلاً مالک علی رغم اطلاع از معامله
خانه را به دیگری می بخشد یا مجدد معامله می کند که دلالت بر رد معامله دارد.
وقتی مالک معامله را رد می کند انگار از روز اول هیچ معامله وجود نداشته است.
برای قبول یا رد معامله و اطلاع به اشخاصی که در معامله دخیل هستند می توانید از ارایه اظهارنامه استفاده کنید.
اظهارنامه رد معامله فضولی
روابط میان فروشنده و خریدار و مالک واقعی
برحسب رد یا قبول معامله و علم و جهل خریدار به معامله فضولی روابط میان این اشخاص متفاوت می باشد.
به عنوان مثال اگر خریدار از فضولی بودن معامله بی اطلاع باشد و مالک با رد معامله، مال را از او پس بگیرد
او که از همه جا بی خبر بوده می تواند از فروشنده فضول مطالبه خسارت کند.
شرح تمام این روابط از حوصله این نوشتار خارج می باشد و از شما تقاضا می کنیم در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر
با شماره های ما تماس بگیرید و تمام جزئیات پرونده خود را در مشورت با وکیل متخصص معامله فضولی مطرح بفرمایید
و بهترین و واقع بینانه ترین راه حل ها را دریافت کنید.