چـک از اسناد تجاری جانشین پول بوده که معرف حق دینی حال یا با وعده کوتاه مدت می باشد که به دلیل کاربرد بسیار آن در معاملات تجاری و نقش گسترده ای که در افزایش سرعت مبادلات تجاری دارد. واجد مقررات و قوانین خاصی در نحوه صدور ، ضمانت ،انتقال و …می باشد ،که صاحب چک می تواند با توجه به همین قوانین و مقررات خاص ، برای خرید در حال و یا پرداخت در آینده از آن استفاده نماید.صاحب چـک می تواند با نوشتن مبلغ ارزش آن و تاریخ مورد نظر برای وصول، چـک را امضا و در اختیار دیگری (دارنده ) قرار دهد؛ تا دارنده با مراجعه به بانک مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری شخص صادرکننده دریافت کند .
اقدامات صاجب چک مفقودی یا سرقتی
بعضاً صادر کننده چـک بدون اینکه آن را با اراده خود در اختیار دیگری قرار دهد، یا دارنده چـک قبل از آنکه به بانک مراجعه و وجه آن را وصول نماید، آن را گم می کنند.یا اینکه شخص دیگری از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا سرقت برگه یا دسته چک را از آنها می ربایند. صاحب یا دارنده چک می توانند جهت جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از چک گم شده یا چکی که از طریق سرقت یا کلاهبرداری از ید آنها خارج گردیده اقداماتی را به شرح ذیل انجام دهند:
صادر کننده چک یا کسی که چک به نام او صادر یا ظهرنویسی ( پشت نویسی ) شده یا چک از طریق وکالت یا وثیقه یا هر عنوان دیگری به او واگذار شده است می تواند به بانک مراجعه و دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهند .
نکاتی که لازم است در دستور عدم پرداخت چک رعایت شود
- در دستور عدم پرداخت باید تصریح کند که چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری از ید او خارج گردیده است.
- دستور عدم پرداخت وجه چـک باید کتبا صورت گیرد و به بانک تسلیم شود.
- بانک پس احراز هویت دستور دهنده از پرداخت وجه آن خودداری می کند.
- بعد از صدور دستور عدم پرداخت ، بانک مکلف است وجه چـک را تا تعیین تکلیف در آن مرجع رسیدگی یا انصراف دستور دهنده در حساب مسدودی نگهداری نماید.
- در صورتی که چنین چکی از سوی دارنده آن به بانک ارائه شود ،بانک از پرداخت مبلغ خودداری می کند و گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت صادر و تسلیم می نماید.
- دستور دهنده مکلف است حداکثر ظرف یک هفته پس از دستور عدم پرداخت،شکایت خود را مبنی بر جرم صورت گرفته ،به مراجع قضایی تقدیم و گواهی شکایت خود را تسلیم بانک نماید، در غیر این صورت پس از انقضاء مدت مذکور ،دستور عدم پرداخت خود به خود بلااثر می گردد و بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چـک وجه آن را پرداخت می کند.
- دارنده چـک میتواند بر علیه کسی که بدون علت قانونی موجه دستور عدم پرداخت داده شکایت نماید و هرگاه خلاف ادعایی (مانند اینکه چک گم شده بود یا مورد سرقت یا خیانت در امانت قرار گرفته بود) ثابت گردد دستور دهنده علاوه بر مجازات مقرر برای صدور چـک پرداخت نشدنی ،به پرداخت کلیه خسارت وارده به دارنده چک محکوم خواهد شود.