ارث متوفی چگونه تقسیم می گردد

ارث متوفی چگونه تقسیم می شود: راهنمای جامع و کامل

ارث متوفی چگونه تقسیم می گردد: راهنمای آسان تقسیم ارث برای همه

فوت عزیزان، رویدادی تلخ و ناگوار است که علاوه بر غم و اندوه فراوان، مسائل حقوقی و مالی مرتبط با دارایی‌های به جا مانده از ایشان و تقسیم ارث را نیز به دنبال دارد.

این فرآیند که بر اساس قوانین و مقررات مشخصی صورت می‌گیرد، ممکن است در نگاه اول پیچیده و مبهم به نظر برسد و نیازمند طی مراحلی قانونی از جمله مراجعه به مراجع قضایی برای تعیین وراث و دریافت گواهی انحصار وراثت باشد.

در این میان، اقداماتی نظیر مهر و موم ترکه برای حفظ اموال متوفی تا زمان تقسیم و همچنین تحریر ترکه به منظور تعیین دقیق دارایی‌ها و بدهی‌های او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

هدف از این مطلب، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است تا با زبانی ساده و روشن، شما را با مراحل و جزئیات تقسیم ارث، از اقدامات اولیه پس از فوت تا نحوه نهایی تقسیم ماترک، آشنا کرده و به سوالات اساسی در این زمینه پاسخ دهد.

با مطالعه این راهنما، می‌توانید درک بهتری از حقوق و تکالیف خود به عنوان وارث پیدا کرده و فرآیند تقسیم ارث را با آگاهی بیشتری دنبال کنید.

ابتدا به مراحل تقسیم ارث می پردازیم و شما را راهنمایی می کنیم که بعد از فوت متوفی به لحاظ اداری و مراجعه به دادگاه باید چه روندی را طی کنید، سپس روند تقسیم ارث در قانون را توضیح می دهیم.

مراحل تقسیم ارث متوفی

فرآیند تقسیم ارث معمولاً شامل مراحل زیر است:

۱-دریافت گواهی فوت:

اولین قدم برای انجام هرگونه اقدام قانونی مربوط به ارث، دریافت گواهی فوت رسمی متوفی است.
این گواهی توسط سازمان ثبت احوال صادر می‌شود و برای ارائه به سایر مراجع قانونی ضروری است.
معمولاً نزدیکان متوفی با مراجعه به دفاتر ثبت احوال و ارائه مدارک شناسایی متوفی و خود، نسبت به دریافت این گواهی اقدام می‌کنند.

۲-تعیین وراث قانونی:

اولین قدم، شناسایی و تعیین افرادی است که طبق قانون، وارث متوفی محسوب می‌شوند. این افراد معمولاً شامل همسر، فرزندان، پدر و مادر، و در صورت نبود این افراد، سایر بستگان نسبی و سببی می‌شوند.
برای تعیین دقیق وراث، ممکن است نیاز به ارائه مدارکی مانند گواهی فوت، عقدنامه، شناسنامه‌ها و سایر اسناد هویتی باشد.

۳-دریافت گواهی انحصار وراثت:

گواهی انحصار وراثت، یک سند رسمی است که توسط دادگاه صلح صادر می‌شود و در آن، اسامی وراث قانونی و میزان سهم هر یک از آن‌ها مشخص می‌گردد.
برای دریافت این گواهی، یکی از وراث یا وکیل قانونی آن‌ها باید با ارائه مدارک لازم و تکمیل فرم‌های مربوطه به دادگاه صلح آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کند.
درخواست انحصار وراثت معمولاً با انتشار آگهی در روزنامه همراه است تا در صورت وجود وراث احتمالی دیگر، آن‌ها نیز برای اعلام وراثت اقدام کنند.

صفر تا صد گواهی انحصار وراثت

۴-مهر و موم ترکه (در صورت نیاز):

در صورتی که بین وراث اختلاف وجود داشته باشد یا بیم از بین رفتن یا نقل و انتقال غیرقانونی اموال متوفی رود، هر یک از وراث می‌توانند از دادگاه صلح، تقاضای مهر و موم ترکه را نمایند.
مهر و موم به معنای بستن و پلمپ کردن محل نگهداری اموال متوفی با حضور نماینده دادگاه است تا از دسترسی غیرمجاز به آن‌ها جلوگیری شود.
پس از تعیین وراث و در صورت لزوم، تحریر ترکه انجام خواهد شد و سپس مهر و موم برداشته می‌شود.

۵-تحریر ترکه:

تحریر ترکه فرآیندی است که به منظور تعیین دقیق میزان و ارزش کلیه اموال منقول ( مانند ماشین) و غیرمنقول( مانند ملک و خانه) و همچنین بدهی‌های متوفی انجام می‌شود.
این کار معمولاً توسط کارشناسان رسمی دادگستری و با حضور نماینده دادگاه و وراث (یا نماینده قانونی آن‌ها) صورت می‌گیرد.
هدف از تحریر ترکه، شفاف‌سازی وضعیت مالی متوفی قبل از تقسیم ارث است تا از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری شود و مبنای عادلانه‌ای برای تقسیم ارث فراهم گردد.
تحریر ترکه نیز مانند مهر و موم ترکه ( جز در بعضی موارد خاص) اجباری نیست اما اگر در میان وراث اختلاف وجود دارد توصیه می شود که ترکه را مهر و موم یا تحریر کنید.

هرچه باید راجع به تحریر ترکه بدانید

۶-تعیین و ارزیابی اموال متوفی:

پس از صدور گواهی انحصار وراثت، لازم است کلیه اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی شناسایی و ارزیابی شوند. این اموال می‌تواند شامل ملک، خودرو، حساب‌های بانکی، سهام، طلا و جواهرات، و سایر دارایی‌ها باشد.
ارزیابی اموال ممکن است توسط کارشناسان رسمی دادگستری صورت گیرد، به ویژه در مورد املاک و مستغلات.
وراث می توانند این کار را خودشان انجام بدهند یا تحریر ترکه انجام بدهند که البته تحریر ترکه پیشنهاد می شود
چرا که با انجام استعلام از نهادهای مختلف اموال و دارایی های پنهان متوفی یا آنهایی که شما از آن بی اطلاع هستید نیز مشخص می گردد.

۷-پرداخت دیون و بدهی‌های متوفی:

قبل از تقسیم ارث بین وراث، لازم است کلیه دیون و بدهی‌های متوفی از محل اموال او پرداخت شود. این بدهی‌ها می‌تواند شامل مهریه همسر، نفقه معوقه، بدهی‌های بانکی، مالیات، هزینه‌های کفن و دفن و سایر دیون قانونی باشد.
وراث مسئول پرداخت دیون متوفی به نسبت سهم‌الارث خود هستند، مگر اینکه ترکه برای پرداخت تمام دیون کافی نباشد که در این صورت برخلاف آنچه مردم فکر می کنند وراث مسئولیتی ندارند.

۸-اجرای وصیت متوفی (تا سقف یک سوم ترکه):

در صورتی که متوفی وصیت‌نامه‌ای داشته باشد، پس از پرداخت دیون و بدهی‌ها، وصیت او تا سقف یک سوم کل اموال متوفی اجرا خواهد شد.
اجرای وصیت مازاد بر یک سوم، منوط به رضایت تمامی وراث قانونی است. اگر وراث به اجرای مازاد وصیت رضایت ندهند، آن بخش از وصیت نافذ نخواهد بود.
به بیان ساده، وصیت بیشتر از یک سوم اموال نیاز به اجازه وراث دارد.

انواع وصیت نامه و شرایط اعتبار و قانونی بودن آن

۹-پرداخت مالیات بر ارث:

بر اساس قوانین مالیاتی، ممکن است به ارث تعلق گرفته مالیات وضع شود. میزان و نحوه محاسبه مالیات بر ارث بستگی به ارزش کل ترکه و نسبت وراث با متوفی دارد.
وراث موظف هستند پس از ارزیابی اموال و قبل از تقسیم نهایی، نسبت به پرداخت مالیات بر ارث اقدام کنند.

۱۰-تقسیم ترکه بین وراث:

پس از انجام مراحل فوق و پرداخت دیون و مالیات، نوبت به تقسیم باقیمانده اموال بین وراث قانونی می‌رسد.

تقسیم ترکه بر اساس سهام مشخص شده در قانون مدنی و گواهی انحصار وراثت صورت می‌گیرد.

در صورتی که وراث بر سر نحوه تقسیم اموال غیرمنقول (مانند ملک) به توافق نرسند، ممکن است فروش مال و تقسیم بهای آن بین وراث با نظر دادگاه انجام شود.

برای تقسیم اموال منقول، وراث می‌توانند با توافق یکدیگر نحوه تقسیم را تعیین کنند. در صورت عدم توافق، باز هم ممکن است از طریق مراجع قانونی اقدام شود.

این مراحل، یک دید کلی از فرآیند تقسیم ارث ارائه می‌دهند.

لازم به ذکر است که هر پرونده ارث ممکن است شرایط و پیچیدگی‌های خاص خود را داشته باشد و در برخی موارد، نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی پیدا شود.

در ادامه نحوه تقسیم ارث و مقررات تقسیم ارث را بررسی می کنیم.

نیاز به مشاوره تخصصی تقسیم ارث دارید؟

همین حالا با ما تماس بگیرید.

۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹

۰۲۱-۵۸۷۸۴

محدودیت‌های اختیارات شخص پس از فوت در ارث و وصیت:

شاید شنیده باشید که می‌گویند “مال خودم است و هر طور بخواهم وصیت می‌کنم.” اما قانون در مورد ارث و وصیت بعد از فوت، محدودیت‌هایی قائل شده است:

محدودیت در وصیت کل اموال:

شخص نمی‌تواند تمام دارایی خود را وصیت کند. قانون تنها اجازه وصیت بر یک سوم اموال را می‌دهد.
عدم امکان محروم کردن وراث از ارث:

برخلاف تصور رایج و آنچه در فیلم‌ها دیده‌ایم (“از ارث محرومت می‌کنم!”), شخص نمی‌تواند هیچ یک از وراث قانونی خود را از ارث محروم کند.پس از فوت، ارتباط فرد با اموالش قطع شده و دارایی‌ها به طور قهری به وراث منتقل می‌شود که به آن “ارث” (یا ماترک) می‌گویند.

مفاهیم کلیدی

ارث (ماترک): اموال و دارایی‌های به جا مانده از فرد فوت شده که به بازماندگان او تعلق می‌گیرد.
وارث: شخصی که طبق قانون، از فرد فوت شده ارث می‌برد.

انواع وراث

وراث به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

وراث نسبی:

افرادی که به واسطه پیوند خونی با متوفی ارث می‌برند. این گروه خود به سه طبقه تقسیم می‌شوند که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
وراث سببی:

خویشاوندی که از طریق ازدواج دائم ایجاد می‌شود. در قانون ارث، تنها نکاح دائم موجب ارث می‌شود و نکاح موقت، حتی اگر طولانی باشد، حقی در ارث ایجاد نمی‌کند. همسر (زن یا مرد) در نکاح دائم، تحت شرایطی که ذکر خواهد شد، از ارث بهره‌مند می‌شود.

طبقات وراث نسبی و سهم‌الارث آن‌ها

وراث نسبی بر اساس نزدیکی به متوفی در سه طبقه قرار می‌گیرند و تقسیم ارث از طبقه نزدیک‌تر آغاز می‌شود:

طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان و نوه‌ها (اولادِ اولاد).

نکات مهم در سهم‌الارث طبقه اول:
- فقط پدر و مادر: مادر یک سوم، پدر دو سوم.
- فقط یکی از والدین: تمام ارث به او می‌رسد.
- مادر با وجود برادر/خواهر: سهم مادر یک ششم.
- والدین با فرزند/نوه: هر کدام یک سوم.
- پدر، مادر و یک دختر: هر کدام یک ششم، دختر نصف.
- پدر، مادر و چند دختر: هر کدام یک ششم، دختران مجموعاً دو سوم (به تساوی).
- پدر، مادر، دختر و پسر: هر کدام یک ششم، مابقی (دو سوم) به نسبت پسر دو برابر دختر.
- فقط فرزندان (همجنس): به تساوی.
- فرزندان (مختلط): پسر دو برابر دختر.

طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ، مادربزرگ)، برادران، خواهران و فرزندان آن‌ها.

نکات مهم در سهم‌الارث طبقه دوم: میزان ارث در این طبقه بستگی به دوری و نزدیکی نسبت‌ها دارد. اگر متوفی پدربزرگ، مادربزرگ، برادر یا خواهر داشته باشد، ارث به آن‌ها می‌رسد. در صورت وجود فقط برادر یا فقط خواهر، ارث به تساوی تقسیم می‌شود. در صورت وجود برادر و خواهر، سهم برادر دو برابر خواهر است. وراث از طرف مادر (خواه برادر یا خواهر مادری باشند) به تساوی ارث می‌برند.

طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آن‌ها.

نکات مهم در سهم‌الارث طبقه سوم: در درجه اول، عمو، عمه، دایی و خاله ارث می‌برند. در صورت نبود آن‌ها، فرزندانشان ارث می‌برند. تا زمانی که وراثی از طبقات اول و دوم وجود داشته باشد، به طبقه سوم ارثی تعلق نمی‌گیرد.

مرد اگر چندین زن هم داشته باشد تفاوتی نمی کند و سهم ارث بین زنان مختلف به تساوی تقسیم می گردد

ارث زوج و زوجه:

ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر منوط به وجود رابطه زوجیت دائم در زمان فوت است.

استثنائات:
- طلاق رجعی: اگر هر یک از زوجین در دوران عده فوت کند، از دیگری ارث می‌برد.
- طلاق در بیماری شوهر: اگر شوهر در حال بیماری زن را طلاق دهد و ظرف یک سال به علت همان بیماری فوت کند، زن (به شرط عدم ازدواج مجدد) از او ارث می‌برد.
- ازدواج در بیماری: اگر مرد در حال بیماری زنی را عقد کند و قبل از نزدیکی به علت همان بیماری فوت کند، زن ارث نمی‌برد.
سهم‌الارث زن از مرد:
- با فرزند: یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول و یک هشتم از عین اموال منقول (بین همسران متعدد به تساوی تقسیم می‌شود).
- بدون فرزند: یک چهارم از قیمت اموال غیرمنقول و یک چهارم از عین اموال منقول (بین همسران متعدد به تساوی تقسیم می‌شود).
سهم‌الارث مرد از زن:
- با فرزند: یک چهارم از کل ترکه.
- بدون فرزند: یک دوم از کل ترکه.
نکته مهم: زن از عین اموال غیرمنقول ارث نمی‌برد، بلکه فقط از قیمت آن‌ها سهم دارد.

سهم‌الارث در صورت نبود وارث

اگر هیچ وارثی وجود نداشته باشد: اموال متوفی به دست حاکم (که در اینجا منظور دادستان و دادگاه است) می‌رسد تا طبق قانون اداره شود.

ایرانیان در مورد ارث تابع قانون ایران هستند حتی اگر در کشور دیگری زندگی و فوت کنند.

ارث ایرانیان خارج از کشور:

ایرانیان مقیم خارج: قوانین ارث ایران برای همه شهروندان ایرانی اعمال می‌شود، حتی اگر در کشور دیگری زندگی کنند.

ارث و وصیت برای خارجی‌های مقیم ایران:

اموال منقول و غیرمنقول خارجی‌ها: تعیین وراث و سهم‌الارث اتباع خارجی مقیم ایران و همچنین میزان وصیت آن‌ها، بر اساس قانون کشور خودشان خواهد بود.
اموال غیرمنقول خارجی‌ها در ایران: اموالی مانند خانه و زمین که خارجی‌ها در ایران خریده‌اند، تابع قوانین ارث ایران است.
اجرای حکم ارث خارجی برای وارث مقیم ایران: اگر یک وارث خارجی در ایران زندگی کند و طبق قانون کشور خود ارث ببرد، حکم ارث صادر شده از دادگاه خارجی در ایران اجرا می‌شود، مگر اینکه با توافق‌های بین‌المللی ایران یا قوانین خاص کشور مغایرت داشته باشد.

هرچه باید در مورد تقسیم ملک مشاع بدانید

موانع ارث بری:

در صورت وجود شرایط زیر، وراث از ارث محروم می‌شوند:

قتل متوفی: اگر وارث، قاتل متوفی باشد.
کفر: اگر وارث کافر باشد (مربوط به قوانین مذهبی خاص).
فرزند نامشروع: فرزندی که از رابطه نامشروع متولد شده باشد، از پدر و مادر (در صورت اثبات نشدن نسب) و بالعکس ارث نمی‌برد.
لعان: در صورتی که مردی به رابطه نامشروع همسرش قسم بخورد (لعان کند)، دیگر همسر شامل وراث به حساب نمی‌آید.

شرایط ارث بردن ورثه:

زنده بودن: وارث باید در زمان فوت متوفی زنده باشد.
حمل: اگر جنینی در رحم مادر باشد، در صورتی ارث می‌برد که نطفه او هنگام فوت منعقد شده و زنده متولد شود، حتی اگر بلافاصله پس از تولد فوت کند.
در صورت شک در زنده متولد شدن، حکم به وراثت داده نمی‌شود. در صورت اختلاف در زمان انعقاد نطفه، اثبات آن بر عهده مدعی است.

تکلیف وراث در صورت بدهکار بودن متوفی:

اگر از شخصی طلبکار هستید باید بدانید که با فوت شخص نگرانی برای طلبکاران وجود ندارد. قبل از تقسیم ارث، تمام دیون و واجبات مالی متوفی از محل ماترک پرداخت می‌شود.

وراث موظف به پرداخت بدهی‌های متوفی تا سقف ارزش ارث دریافتی هستند و الزامی به پرداخت از اموال شخصی خود ندارند.

پرداخت دیون متوفی، چه حال باشد و چه مؤجل(مدت دار)، فوریت دارد.

ترتیب پرداخت دیون و حقوق قبل از تقسیم ترکه:

قبل از تقسیم ارث بین وراث، حقوق و دیونی که به ماترک تعلق می‌گیرد، به ترتیب زیر پرداخت می‌شوند:

هزینه کفن و دفن و هزینه‌های ضروری: شامل هزینه حفظ و اداره ترکه. برای برداشت وجه نقد یا فروش بخشی از ترکه برای این هزینه‌ها، نیازی به اجازه همه وراث نیست.
دیون و بدهی‌های متوفی: پرداخت طلب طلبکاران.
وصیت متوفی: اجرای وصیت تا یک سوم ترکه بدون اجازه وراث و مازاد بر آن با اجازه آن‌ها انجام می‌شود.

عدم رعایت این ترتیب، موجب بطلان تقسیم ترکه نمی‌شود، اما طلبکار می‌تواند به نسبت سهم هر وارث، مطالبه طلب کند و معاملات انجام شده توسط وراث را در صورت تضییع حق خود، به هم بزند.

تعهدات ضامن در قراردادهای بانکی

حق تقدم طلبکاران:

در بین طلبکاران نیز حق تقدم وجود دارد:

طبقه اول: حقوق خدمتکاران منزل (یک سال آخر)، حقوق کارمندان (شش ماه قبل از فوت)، دستمزد کارگران روزمزد/هفتگی (سه ماه قبل از فوت).
طبقه دوم: طلب اشخاصی که متوفی ولی یا قیم آن‌ها بوده (در دوره قیمومت/ولایت یا یک سال بعد از آن).
طبقه سوم: طلب پزشک و داروفروش.
طبقه چهارم: نفقه زن، مهریه زن.
طبقه پنجم: سایر بدهکاران.

زمان انتقال ترکه به وراث:

پس از فوت، دارایی متوفی به طور قهری به وراث منتقل می‌شود.

نتیجه‌گیری:

تقسیم ارث متوفی فرآیندی قانونی و دقیق است که نیازمند شناخت قوانین و مقررات مربوطه می‌باشد. این راهنما تلاش کرد تا با زبانی ساده، شما را با مفاهیم اساسی، مراحل و نکات مهم در این زمینه آشنا کند.

با این حال، پیچیدگی‌های هر پرونده ارث ممکن است متفاوت باشد، و در صورت نیاز، توصیه می‌شود از مشاوره حقوقی تخصصی بهره بگیرید.

قبول یا رد ترکه گامی بسیار مهم در فرآیند تقسیم ارث است چرا که در صورت رد ترکه وراث مسئولیتی در مقابل بدهکاران ندارد

قبول یا رد ترکه: گامی مهم در فرآیند تقسیم ارث

پس از فوت متوفی و مشخص شدن وراث قانونی، یکی از مراحل کلیدی در فرآیند تقسیم ارث، تصمیم‌گیری وراث در خصوص قبول ترکه یا رد ترکه است.

این انتخاب، آثار حقوقی مهمی برای وراث به دنبال خواهد داشت و لازم است با آگاهی کامل صورت پذیرد.

قبول ترکه: پذیرش مسئولیت در کنار بهره‌مندی از ارث

قبول ترکه به معنای پذیرش تمام اموال و حقوق به جای مانده از متوفی به همراه تمامی دیون و بدهی‌های اوست. ورثه‌ای که ترکه را قبول می‌کنند، علاوه بر بهره‌مندی از دارایی‌های متوفی، مسئول پرداخت بدهی‌های او نیز خواهند بود. این مسئولیت به نسبت سهم‌الارث هر یک از ورثه تعیین می‌گردد.

نکات مهم در خصوص قبول ترکه:

قبول ترکه می‌تواند به صورت صریح (با اعلام رسمی به دادگاه یا تنظیم سند) یا ضمنی (با انجام اعمالی که دلالت بر قبول داشته باشد، مانند تصرف در اموال متوفی) صورت پذیرد.
پس از قبول ترکه، ورثه در تمامی اموال منقول و غیرمنقول متوفی شریک می‌شوند تا زمانی که فرآیند تقسیم ارث به صورت قانونی انجام شود.

رد ترکه: امتناع از پذیرش مسئولیت و بدهی‌ها

رد ترکه به معنای عدم تمایل وراث به پذیرش ارث و مسئولیت‌های ناشی از آن، به ویژه بدهی‌های متوفی است.

ورثه‌ای که ترکه را رد می‌کنند، از دریافت سهم‌الارث خود صرف نظر کرده و در قبال بدهی‌های متوفی نیز مسئولیتی نخواهند داشت.

نکات مهم در خصوص رد ترکه:

رد ترکه باید به صورت رسمی انجام می شود.
مهلت قانونی برای رد ترکه معمولاً یک ماه از تاریخ اطلاع ورثه از فوت متوفی و وجود ترکه است و اگر یک ماه از تاریخ اطلاع وارث به فوت مورث (متوفی) انجام نشود انگار که قبول شده است.

بررسی پرونده های قتل مشهور در ایران: تنها قاتلانی که با شمشیر کشته شدند

تأثیر قبول یا رد ترکه بر فرآیند تقسیم ارث:

تصمیم وراث در خصوص قبول یا رد ترکه، مسیر تقسیم اموال را مشخص می‌کند.

ورثه‌ای که ترکه را قبول کرده‌اند، در فرآیند تقسیم مشارکت کرده و سهم‌الارث خود را دریافت می‌کنند.

در مقابل، ورثه‌ای که ترکه را رد کرده‌اند، از این فرآیند کنار گذاشته می‌شوند (مگر در صورت باقی ماندن اموال پس از پرداخت دیون).

انتخاب بین قبول یا رد ترکه تصمیمی مهم و سرنوشت‌ساز است که وراث باید با بررسی دقیق وضعیت مالی متوفی و در نظر گرفتن منافع خود اتخاذ نمایند. توصیه می‌شود در این خصوص با یک وکیل یا مشاور حقوقی مشورت شود.

نیاز به راهنمایی بیشتر دارید؟

همین حالا برای دریافت مشاوره تخصصی ارث با ما تماس بگیرید.

۰۲۱-۵۸۷۸۴

۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹

۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰

دریافت وقت مشاوره حضوری برای روزهای جمعه فقط در موارد اضطراری امکان پذیر است.