در این نوشتار در خصوص این که محجور یعنی چه ؟ و محجور کیست یا چیست؟
با شما سخن خواهیم گفت.
به صورت کلی باید بدانم کخ همه اشخاص اصولا دارای اهلیت تمتع هستند، یعنی می‌توانند دارای حق باشند، ولی ممکن است اهلیت استیفا، یعنی توانایی اجرای حق، نداشته باشند. اشخاصی که اهلیت استیفا ندارند محجور نامیده می‌شوند.
حجر در لغت به معنی منع است و در اصطلاح حقوقی عبارت است از منع شخص از تصرف در اموال و حقوق مالی خود و انجام دادن اعمال حقوقی، مانند عقد یا ایقاع.
بنابر معنی محجور در حقوق، محجورین کسانی هستند که به علت صغر سن یا نقص یا اختلال قوای دماغی نمی‌توانند در امور خود آزادانه تصرف کنند و اعمال حقوقی که برای حیات انسان لازم است انجام دهند و از این رو به حمایت های قانون گذار نیاز دارند.
حجر را در مقابل اهلیت استیفا به کار می‌برند و محجور کسی است که به علت نقص یا فقد اهلیت نمی‌تواند اعمال حقوقی را انجام دهد.
محجور کیست؟
بنا بر علم حقوق، اشخاص برای اینکه اعمال حقوقی خود، همچون معاملات را انجام بدهند ، نیازمند داشتن اهلیت می باشند.
طبق ماده 956 قانون مدنی، “اهلیت برای دارا بودن حقوق، با زنده متولد شدن انسان، شروع و با مرگ او، تمام می شود.” در حالت کلی، اهلیت به دو نوع اهلیت تمتع و اهلیت استیفاء تقسیم می گردد .
اهلیت تمتع، به معنای توانایی برخورداری از حق و تکلیف است و اهلیت استیفا، به معنای توانایی اجرای حق و استفاده از آن است. بر اساس قانون، هر فرد به محض اینکه زنده متولد بشود، دارای حقوق می شود . در واقع اهلیت تمتع به محض متولد شدن، برای شخص به وجود می آید. اما اهلیت استیفا که توانایی اجرای حق و استفاده از آن است، نیازمند وجود شرایطی خواهد بود .
از دید قانون محجور کیست؟
قانون مدنی ایران محجورین را به سه دسته طبقه‌بندی می کند:
صغار: در اصطلاح فقه و حقوق اسلامی به کسی اطلاق می‌گردد که به سن بلوغ شرعی نرسیده است.
که این سن بلوغ برای پسران ۱۵ سال و برای دختران ۹ سال تمام است.
اما در قانون مدنی به اشخاص زیر ۱۸ سال صغیر می‌گویند.
اشخاص غیر رشید: طبق قانون غیر رشید یا سفیه کسی است که تصرف او در اموال و حقوق مالی خودش عقلایی نباشد مثلاً اسراف‌کار یا قمارباز باشد.
مجانین یعنی اشخاص مجنون: مجنون کسی است که قوه عقل و درک نداشته و به اختلال قوای دماغی مبتلا بوده و مختل المشاعر است.
حامی شخص محجور طبق قانون کیست؟
در حقوق ما برای حمایت از محجورین، 3 نهاد قانونی مهم وجود دارد:
1) ولایت قهری: که مخصوص پدر و جد پدری است.
2) وصایت: که سمتی است از طرف پدر یا جد پدری به کسی واگذار شود.
3) قیمومت: در صورت نبود ولی قهری و وصی منصوب از سوی او، نهادی به نام قیمومت برای حمایت از محجور پیش‌بینی شده است که از سوی دادگاه به شخصی تفویض می گردد.
