اظهار نامه چیست و چطور تنظیم می شود؟

اظهارنامه یکی از ابزارهایی است که قانون گذار در اختیار اشخاص قرار داده تا بدون طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خود به طرف مقابل کنند.  و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند.   در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

اظهار نامه چیست؟

نوشته ای که افراد راجع به معاملات و تعهدات خود با طرف در آن اظهاراتی می کنند و بوسیله ای رسمی در ضمن ورقه  توسط اداره  ثبت اسناد یا دفتر دادگاه ها به طرف ابلاغ می کنند.

در واقع، با استفاده از اظهار نامه، می توانیم بدون رفتن به دادگاه و اقامه دعوا اراده و درخواستمان را به طرف مقابل اعلام نماییم. 

پاسخ به اظهار نامه، اختیاری است. با این وجود مزایایی که استفاده از این ابزار دارد  باعث توجه ویژه ی قانونگذار می باشد.

در این مقاله به بررسی اینکه اظهارنامه چیست و چگونه تنظیم می شود  می پردازیم.

اگر مایل هستید با اظهارنامه و کاربرد آن آشنا شوید در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

موارد مندرج در اظهارنامه

برگه اظهارنامه، فرم چاپی مخصوصی همانند برگ دادخواست است که از قدیم الایام توسط دادگستری چاپ و به فروش می‌رسد.

این برگ چاپی شامل موارد زیر است:
1- مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده :  در این قسمت اظهارکننده مشخصات خودش  شامل نام، نام خانوادگی و نشانی را قید می‌کند.
2- موضوع اظهار نامه : عنوان مطلبی است که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات تشریح می‌شود.
3- مشخصات و اقامتگاه مخاطب : که در این جا نام، نام خانوادگی و نشانی طمخاطب اظهارکننده نوشته می‌شود.
4- خلاصه اظهارات : در این قسمت اظهارکننده آنچه مورد نظرش است ، تشریح کرده و توضیح می‌دهد.
5- خلاصه جواب : در این قسمت نیز دریافت‌کننده اظهارنامه، در نسخه‌ای دیگر از آن به اظهارات فرستنده پاسخ می‌دهد.

ارسال اظهارنامه اختیاری است مگر در موارد زیر که قانون ارسال آن را اجباری دانسته

در این نوع اظهارنامه اشخاص موظف می باشند  قبل از طرح دعوی در مراجع قضایی اول برای طرف مقابل اظهارنامه ارسال نمایند.

1) ماده 459 آیین دادرسی مدنی: 

” مواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شدند. اما داور یا داوران خود را معرفی نکرده باشند. و در زمان بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام کنند. یا درتعیین داور ثالث تراضی نمایند. و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث محول نشده باشد. یک طرف می تواند داور خود را معین کرده و به وسیله اظهارنامه رسمی به طرف مقابل معرفی کند . سپس درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین داور ثالث تراضی کند.”

2) ماده 460 آیین دادرسی مدنی:

” در مواردی که مقرر است حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود. طرفین هم نخواهند و یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند. و نیز در صورتی که داور یکی از طرفین فوت بشود یا استعفاء بدهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را تعیین کند. یا در هر موردی که انتخاب داور به شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید. یا تعیین داور از طرف او غیرممکن باشد، هر یک از طرفین می تواند با معرفی داور مورد درخواست خود به وسیله اظهارنامه اقدام کند.”

برای عدم تمکین هم می توان اظهارنامه ارسال کرد؟

جهت مشاوره در این زمینه با ما در تماس باشید.

در ادامه به ذکر موارد قانونی بیشتر جهت ارسال اجباری اظهارنامه می پردازیم

3) ماده 13 قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356:

 هر موقع مستاجر به سبب انقضای مدت اجاره یا در مواردی که به تقاضای او حکم فسخ اجاره صادر شد مورد اجاره را تخلیه کند

و موجر از تحویل گرفتن امتناع کند مستاجر مکلف است به وسیله اظهارنامه از موجر یا نماینده قانونی او تقاضا کند برای تحویل گرفتن مورد اجاره حاضر بشود.

4) ماده 14 قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356بند 9: 

در صورتی ک مستاجر در مهلت مقرر در ماده 6 از پرداخت مال الاجاره یا اجرت المثل خودداری ورزد و با ابلاغ اخطار دفترخانه تنظیم کننده سند اجاره یا اظهارنامه (درمواردی که اجاره نامه عادی بوده یا اجاره نامه رسمی در بین نباشد ) ظرف 10 روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد.

 در این مورد اگر اجاره نامه رسمی باشد. موجر می تواند از دفترخانه یا اجرای ثبت صدور اجرائیه بر تخلیه و وصول اجاره بها را درخواست بنماید.

5) ماده 10 مکرر قانون تملک آپارتمان ها:

 در صورت امتناع مالک یا استفاده کننده از پرداخت سهم خود از هزینه های مشترک از جانب مدیریت یا هیئت مدیران وسیله اظهارنامه با ذکر مبلغ بدهی و صورت ریز آن مطالبه می شود.

6) ماده 9 قانون نحوه واگذاری مالکیت و اداره امور شهرک های صنعتی: اگر مالک یا استفاده کننده از پرداخت سهم خورد از هزینه های مشترک امتناع کند. مدیر یا هیئت مدیره توسط اظهارنامه با ذکر مبلغ بدهی و صورت ریز، آن را مطالبه می کند.

7) ماده 129 قانو تجارت: 

طلبکاران شخصی شرکا در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود دریافت کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تادیه طلب آنها نباشد. می توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند مشروط بر اینکه لااقل 6 ماه قبل ، قصد خود را به وسیله اظهارنامه به اطلاع شرکت برسانند.

8) ماده 284 قانون تجارت: 

دارنده براتی که به جهت عدم تادیه اعتراض شده است باید در ظرف 10 روز از تاریخ اعتراض، عدم تادیه را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی دوقبضه به کسی که برات را به او واگذار کرد اطلاع بدهد.

ماده 285 قانون تجارت: هر یک از ظهرنویس ها نیز باید در ظرف 10 روز از تاریخ دریافت اطلاع نامه فوق آن را به همان وسیله ( اظهارنامه) به ظهرنویس قبل از خود اطلاع بدهد.

9) ماده 372 قانون تجارت:

 اچنانچه فروش مال ممکن نشد  یا آمر از اجازه فروش رجوع کرد و مال التجاره را بیش از حد متعارف نزد حق العمل کار گذارد ، حق العمل کار میتواند آن را با نظارت مدعی العموم بدایت محل یا نماینده او به طریق مزایده به فروش برساند.

 اگر آمر در محل نبود و در آنجا نماینده نیز نداشت، فروش بدون حضور او یا نماینده او به عمل میاید ولی در هر حال قبلا باید به او اخطار رسمی ارسال گردد مگر اینکه اموال از جمله اموال سریع الفساد باشد.

10) ماده 568 و 569 قانون تجارت:

 هر طلبکاری که مطابق ماده 561 و 562 طلب خورد را کاملا دریافت نکرده باشد می تواند در مدت یک ماه از تاریخ اعلام مذکور در ماده قبل به عرض حال اعاده اعتبار اعتراض کند. اعتراض به وسیله اظهارنامه به ضمیمه اسناد مثبت که به دفتر محکمه بدایت تحویل می شود به عمل می آید.

11)ماده 246 و 247لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت:

که در صورت ارتکاب جرائم ذکر شده در ماده 246 توسط رئیس و اعضاء هیئت مدیره، اگر هر یک از اعضاء هیئت مدیره قبل از انقضاء مهلت مقرر در جلسه هیئت مزبور صریحا اعلام کند

که باید به تکالف قانونی برای سلب مسوولیت جزایی عمل شود و به این اعلام از طرف سایر اعضاء هیئت مدیره توجه نشود و جرم تحقق پیدا کند. عضو هیئت مدیره که تکلیف قانونی را اعلام کرده است مجرم شناخته نخواهد شد.

سلب مسوولیت جزایی از عضو هیئت مدیره منوط به این است که عضو هیئت مدیره علاوه بر اعلام تکلیف قانونی در جلسه مزبور، مراتب را از طریق ارسال اظهارنامه رسمی به هر یک از اعضاء هیئت مدیره اعلام نماید.

12) ماده 297 و 298 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت:

 در تطبیق وضع یک شرکت سهامی با مقررات این قانون یا تبدیل آن به نوع دیگری از انواع شرکت های تجاری و رعایت شرایط مقرر در ماده 297 در صورتی که

هر یک از اعضای هیئت مدیره قبل از انقضای مهلت مقرر در جلسه هیئت مزبور صریحا اعلام کند که باید به تکلیف قانونی عمل شود.

و به این اعلام از طرف سایر اعضاء هیئت مدیره توجهی نشود عضو هیئت مدیره که تکلیف قانونی را اعلام کرده است.

مسوولیت جزایی و مدنی نخواهد داشت سلب مسوولیت جزایی و مدنی از عضو هیئت مدیره منوط به این است که عضو هیئت مدیره علاوه براعلام تکلیف قانونی در جلسه هیئت مدیره مزبور مراتب را از طریق رسال اظهارنامه رسمی به هر یک از اعضاء هیئت مدیره اعلام کند.

13) ماده 13 قانون بیمه: 

وقتی خودداری از اظهار مطالب یا اظهارات خلاف واقع از روی عمد نیست ، عقد بیمه باطل نمی شود.

در این صورت هرگاه مطالب اظهار نشده یا اظهار خلاف واقع قبل از وقوع حادثه معلوم شود، بیمه گر حق دارد یا اضافه حق بیمه را از بیمه گذار درصورت رضایت او دریافت داشته قرارداد را ابقاء کند.

 یا قرارداد بیمه را فسخ کند. در صورت فسخ بیمه گر مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی دو قبضه به بیمه گذار اطلاع بدهد.

14) ماده 42 قانون ثبت:

 هروقت مورد انتقال ملکی باشد که نسبت به آن عرض حال اعتراض شد است ، انتقال دهنده مکلف است

 در حین انتقال ،

انتقال گیرنده را از وجود معترض و در ظرف 10 روز از تاریخ انتقال معترض را از وقوع انتقال و اسم انتقال گیرنده به وسیله اظهارنامه رسمی مسبوق کند.

15) ماده 43 قانون ثبت: 

هر گاه انتقال دهنده معامله خود ر به اداره ثبت اسناد اطلاع نداد، منقل الیه به وسیله اظهارنامه به او اخطار میکند انتقال را رسما به اطلاع اداره ثبت برساند.

16) در مورد املاک رهنی که به یکی از عناوین مذکور در ماده 33 انتقال گردیده است ،

راهن یا انتقال دهنده مکلف است حق طرف را در ضمن اظهارنامه خود قید نماید.

17) ماده 1 قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر: 

کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عینا یا منفعتا بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند

کلاهبردار محسوب می شود.

و اگر مالک از وقوع معامله مطلع شد و تا یک ماه پس از حصول اطلاع اظهاریه برای ابلاغ به انتقال گیرنده و مطلع کردن او از مالکیت به اداره ثبت اسنا د یا دفتر بدایت یا صلحیه یا یکی از دوایر دیگر دولتی تسلینم ننماید معاون جرم محسوب خواهد شد.

18) ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی: 

سرایدار، خادم، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از 10 روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد، مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف ننماید متصرف عدوانی محسوب می شود.

اظهار نامه چطور تنظیم می شود؟

در تنظیم اظهارنامه اصولی باید مدنظر قرار گیرد که از مهمترین آنها می تولن به موارد زیر اشاره کرد: 

• تا حد ممکن تلاش شود الفاظ و عبارات در متن اظهارنامه کوتاه، مختصر،
• شفاف و بدون ابهام، دقیق و با آگاهی کامل از مفاهیم آن ها باشد.
• در تنظیم اظهارنامه از درج مطالبی خارج از نزاکت و استعمال الفاظ رکیک  یا عبارت هایی که می‌تواند افترا یا نشر اکاذیب باشند، پرهیز شود.

( عدم رعایت این نکته ممکن است موجب عدم پذیرش یا عدم ارسال اظهارنامه‌ از سوی مرجع ارسال کننده بشود.)

• اگر همراه اظهارنامه چیزی ارسال می شود، حتما در متن تنظیمی به آن مورد، محل نگهداری، شماره یا مشخصات ظاهری آن اسناد، قراردادها، چک و … اشاره شود.
• متن تنظیمی قبل از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی حاضر شود. تا فرصت کافی برای تنظیم دقیق آن در اختیار داشته باشید.