اگر چک گم شد یا دزدیده شد، بسیاری از افراد نمی‌دانند چه اقداماتی باید انجام دهند تا از سوءاستفاده و ضرر مالی جلوگیری کنند. در این مطلب به‌طور کامل و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم که در مواجهه با گم شدن یا سرقت چک، چه کار کنیم تا حقوق خود را حفظ کنیم و چگونه اقدامات قانونی را به‌درستی پیگیری کنیم. همراه ما باشید تا با مهم‌ترین نکات و توصیه‌های حقوقی آشنا شوید.
آیا می توان چک مفقود شده را پیگیری کرد؟
در دنیای معاملات امروز، چک یکی از رایج‌ترین ابزارهای پرداخت محسوب می‌شود که اغلب به جای پول نقد در مبادلات تجاری و شخصی به کار می‌رود. اما همین ابزار مهم مالی، در صورت مفقودی یا سرقت، می‌تواند دردسرهای بزرگی برای صادرکننده یا دارنده آن ایجاد کند؛ از برداشت غیرقانونی وجه گرفته تا درگیر شدن در پرونده‌های حقوقی یا حتی کیفری.
فرض کنید چکی که برای خرید خودرو به فروشنده داده‌اید، هنگام جابجایی مدارک از کیف‌تان گم شود یا بدتر، توسط شخصی سرقت شود. حالا فردی ناشناس می‌تواند با آن چک، برای وصول وجه اقدام کند یا آن را به دیگری منتقل کند. برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی، باید بلافاصله طبق قوانین، اقداماتی چون دستور عدم پرداخت، ارائه شکایت رسمی، و پیگیری قضایی را انجام دهید.
در این مطلب، به زبان ساده و کاربردی تمام مراحل قانونی در صورت گم شدن یا سرقت چک را توضیح می‌دهیم تا بدانید دقیقاً چه باید کرد و از چه حقوقی برخوردارید.
در صورت مواجهه با گم شدن یا سرقت چک، انجام درست و به‌موقع مراحل قانونی می‌تواند از خسارات مالی و دردسرهای حقوقی جلوگیری کند. اگر در این زمینه نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، برای دریافت مشاوره تخصصی و فوری با وکلای باتجربه دفتر وکالت «عدل‌گر» می‌توانید همین حالا وقت مشاوره خود را رزرو کنید.
اگر چک من گم شد یا دزدیده شد، اولین اقدام چیست؟
گم شدن یا دزدیده شدن چک، از جمله اتفاقاتی است که می‌تواند نگرانی‌های جدی برای صاحب چک ایجاد کند، به‌ویژه اگر مبلغ آن بالا باشد یا چک سفید امضا باشد.
بسیاری از افراد نمی‌دانند در چنین شرایطی چه اقداماتی باید انجام دهند تا از سوء استفاده احتمالی جلوگیری کنند.
قانون برای این موقعیت‌ها راهکارهای مشخصی در نظر گرفته است که اگر به‌درستی و در زمان مناسب انجام شود، می‌تواند جلوی بروز خسارت‌های سنگین را بگیرد. در این بخش، قدم‌به‌قدم بررسی می‌کنیم که بعد از مفقودی یا سرقت چک، چه باید کرد، به کجا مراجعه کنیم و چگونه می‌توان از چک سوءاستفاده‌شده جلوگیری نمود.
۱. مراجعه فوری به بانک و درخواست دستور عدم پرداخت
نخستین و مهم‌ترین اقدام پس از مفقود شدن یا سرقت چک، مراجعه سریع به بانک و ثبت دستور عدم پرداخت است. این دستور جلوی سوء استفاده احتمالی از چک را می‌گیرد.
برای صدور دستور عدم پرداخت، باید به بانک مراجعه و فرم مربوطه را تکمیل کنید. در این فرم باید علت دقیق درخواست—مانند سرقت، مفقودی، جعل یا کلاهبرداری—را مشخص نمایید. بانک پس از احراز هویت شما، پرداخت وجه چک را متوقف می‌کند و مبلغ چک را تا زمان رسیدگی قضایی یا انصراف شما، در حساب مسدود نگه می‌دارد.
نکته مهم این است که دستور عدم پرداخت باید کتبی و مستند باشد. بدون ارائه درخواست رسمی، بانک نمی‌تواند اقدامی برای مسدود سازی چک انجام دهد.
مثال: اگر چکی به مبلغ ۵۰ میلیون تومان را گم کرده‌اید و بیم آن دارید که فردی آن را نقد کند، باید همان روز به بانک بروید و با ارائه کارت ملی و درخواست کتبی، جلوی پرداخت را بگیرید. بانک موظف است مبلغ را مسدود کند تا شما شکایت قضایی را پیگیری کنید.
آیا دستور عدم پرداخت چک بدون مراجعه به مرجع قضایی کافی است؟
خیر. صرف صدور دستور عدم پرداخت کافی نیست. طبق قانون، ظرف حداکثر یک هفته پس از صدور دستور، باید به مرجع قضایی شکایت کرده و گواهی آن را به بانک تحویل دهید. در غیر این صورت، دستور شما بی‌اثر شده و بانک مجاز خواهد بود وجه چک را به دارنده آن بپردازد.
برای مثال، تصور کنید شما اعلام کرده‌اید که چک‌تان سرقت شده، اما اقدام قضایی انجام نمی‌دهید. پس از گذشت یک هفته، اگر کسی با آن چک به بانک مراجعه کند، بانک چاره‌ای جز پرداخت وجه نخواهد داشت. این موضوع می‌تواند خسارات مالی جبران‌ناپذیری به شما وارد کند.
مطالعه بیشتر: نحوه دریافت گواهی عدم پرداخت چک صیادی
۲. ثبت شکایت در مراجع قضایی ظرف یک هفته
صدور دستور عدم پرداخت به‌تنهایی کافی نیست. قانون‌گذار مهلت مشخصی برای اقدام قضایی در نظر گرفته تا دستور صادره از سوی بانک معتبر باقی بماند.
صاحب یا دارنده چک حداکثر ظرف یک هفته پس از صدور دستور عدم پرداخت باید به یکی از مراجع قضایی (شورای حل اختلاف یا دادسرا) مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت نماید. این شکایت باید مربوط به جرم ادعایی مانند سرقت، خیانت در امانت یا جعل باشد.
در صورت عدم ثبت شکایت در مهلت مقرر، دستور صادر شده از سوی بانک باطل شده و بانک موظف به پرداخت وجه چک به دارنده آن خواهد بود—even اگر چک در دست سارق یا کلاهبردار باشد.
مثال: فرض کنید چکی به مبلغ ۲۰ میلیون تومان گم کرده‌اید و دستور عدم پرداخت را در بانک ثبت کرده‌اید. اگر ظرف هفت روز شکایت خود را در شورای حل اختلاف ثبت نکنید و گواهی شکایت را به بانک تحویل ندهید، بانک ناچار است وجه چک را به فردی که آن را ارائه داده پرداخت کند.
۳. ثبت اطلاعات چک در سامانه ساد۲۴
سامانه ساد۲۴ یکی از ابزارهای هوشمند برای اطلاع‌رسانی عمومی درباره چک‌های مفقودی یا سرقتی است. این سامانه نقش مؤثری در پیشگیری از سوءاستفاده دارد.
شما می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت یا اپلیکیشن ساد۲۴، اطلاعات چک مفقود شده یا دزدیده‌شده را ثبت کنید. این اطلاعات در بانک داده‌ای ثبت می‌شود که بسیاری از بانک‌ها و افراد فعال در امور مالی به آن دسترسی دارند. ثبت در این سامانه جنبه اطلاع‌رسانی دارد و امکان ردیابی چک را افزایش می‌دهد.
گرچه ثبت در ساد۲۴ الزامی نیست، اما اقدامی مکمل و توصیه‌شده برای افزایش امنیت چک محسوب می‌شود.
مثال: اگر چک دزدیده‌شده شما توسط شخصی به فروشنده‌ای ارائه شود و آن فروشنده قبل از پذیرش چک، شماره آن را در سامانه ساد۲۴ بررسی کند، می‌تواند متوجه وضعیت مشکوک شده و از پذیرش آن خودداری کند.
۴. پیگیری حقوقی در صورت سوءاستفاده از چک
اگر چک مفقود یا سرقت‌شده شما توسط شخص دیگری به بانک ارائه شود، بانک موظف است از پرداخت آن خودداری کند. اما این پایان ماجرا نیست و ممکن است نیاز به پیگیری قضایی داشته باشید.
در صورتی که مشخص شود چک از طریق جرم از اختیار شما خارج شده و شخصی قصد سوءاستفاده داشته است، می‌توانید علیه وی شکایت کیفری طرح کنید. در صورت اثبات سوء نیت و جرم، شخص سوءاستفاده‌کننده به مجازات قانونی و پرداخت خسارت به شما محکوم خواهد شد.
آیا می‌توان علیه کسی که چک را دزدیده یا پیدا کرده و استفاده کرده شکایت کرد؟
بله. در صورت سوءاستفاده از چک، می‌توانید علیه شخص مرتکب به اتهاماتی مانند سرقت، خیانت در امانت یا کلاهبرداری شکایت کنید. همچنین اگر شخصی بدون دلیل قانونی و فقط برای فرار از پرداخت، دستور عدم پرداخت داده باشد، دارنده چک می‌تواند از او شکایت کند و در صورت اثبات، وی به پرداخت خسارات و حتی مجازات کیفری محکوم می‌شود.
برای مثال، اگر یکی از همکاران‌تان چک شما را از روی میز برداشته و سعی کرده آن را نقد کند، شما می‌توانید علیه او به دلیل خیانت در امانت شکایت کیفری تنظیم کرده و وجه چک را نیز از وی مطالبه نمایید
این اقدام، حق قانونی شما برای دفاع از مالکیت سند مالی‌تان است و می‌تواند از ضررهای مالی بعدی جلوگیری کند.
مثال: اگر فردی چک سرقتی شما را به بانک ارائه کند و بانک با استناد به دستور عدم پرداخت، از پرداخت وجه خودداری نماید، شما می‌توانید با ارائه شکایت به دادسرا، وی را تحت تعقیب کیفری قرار داده و علاوه بر جلوگیری از سوءاستفاده، خسارت خود را نیز مطالبه کنید.
بیشتر بخوانید: شرایط جدید وصول چک
۵. دریافت مشاوره حقوقی تخصصی
در بسیاری از موارد، پیچیدگی‌های حقوقی و آیین دادرسی باعث سردرگمی افراد می‌شود. در چنین شرایطی مشاوره حقوقی تخصصی بسیار مفید خواهد بود.
یک وکیل باتجربه می‌تواند تمامی اقدامات لازم را برای جلوگیری از سوءاستفاده، پیگیری شکایت کیفری و بازگرداندن حق شما انجام دهد. همچنین از طرح شکایات بی‌نتیجه و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری می‌شود.
دریافت مشاوره باعث می‌شود حقوق خود را بهتر بشناسید و در مسیر قانونی درست قدم بردارید.
مثال: فردی که چک او گم شده بود و خودسرانه اقدام به تماس با شخص مظنون کرد، نه‌تنها چک را بازپس نگرفت، بلکه به دلیل تهدید به افشای اطلاعات، با شکایت مواجه شد. در حالی که اگر از ابتدا با وکیل مشورت می‌کرد، مسیر قانونی را درست طی می‌کرد و از دردسر حقوقی جلوگیری می‌شد.
سوالات متداول در خصوص گم شدن و مفقود شدن چک:
۱. اگر چک من گم شد یا دزدیده شد، اولین اقدام چیست؟
باید فوراً به بانک مراجعه کرده و دستور کتبی عدم پرداخت صادر کنید.
۲. آیا دستور عدم پرداخت چک بدون مراجعه به مرجع قضایی کافی است؟
خیر، ظرف یک هفته باید به مراجع قضایی شکایت کرده و گواهی آن را به بانک تحویل دهید.
۳. اگر از چک من سوءاستفاده شود، چه کسی مسئول است؟
در صورت سهل‌انگاری و عدم اقدام قانونی به‌موقع، ممکن است خود شما مسئول شناخته شوید.
۴. اگر چک سرقتی توسط دیگری به بانک ارائه شود، بانک چطور عمل می‌کند؟
بانک از پرداخت وجه خودداری کرده و گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند.
۵. آیا می‌توان علیه کسی که چک را دزدیده یا پیدا کرده و استفاده کرده شکایت کرد؟
بله، می‌توان از او به اتهام سرقت، کلاهبرداری یا خیانت در امانت شکایت نمود.
در این راهنمای کاربردی، تلاش کردیم مراحل قانونی مربوط به گم شدن یا سرقت چک را به زبانی ساده، اما دقیق و تخصصی، برای شما شرح دهیم. همان‌طور که دیدید، در چنین شرایطی سرعت عمل در صدور دستور عدم پرداخت، مراجعه به مرجع قضایی و پیگیری حقوقی از اهمیت حیاتی برخوردار است. هر گونه تأخیر یا سهل‌انگاری در انجام این اقدامات می‌تواند باعث سوءاستفاده از چک و تحمیل خسارات مالی و حقوقی سنگین بر شما شود.
اگر چک‌تان گم شده یا سرقت شده و نمی‌دانید از کجا شروع کنید یا چگونه مدارک لازم را آماده کنید، پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.
وکلای دفتر وکالت عدل‌گر با تجربه در پرونده‌های مربوط به دعاوی چک و جرایم مالی، می‌توانند شما را در کوتاه‌ترین زمان به بهترین مسیر قانونی راهنمایی کنند.
برای رزرو وقت مشاوره با وکلای مجرب دفتر وکالت «عدل‌گر» می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید یا از راه‌های ارتباطی زیر با ما تماس بگیرید:
📞 ۰۲۱-۵۸۷۸۴
📞 ۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
📱 ۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
📍 آدرس: تهران، جردن، بلوار ستاری، پلاک ۳، واحد ۱۸
