حق سکوت متهم
حق سکوت متهم موضوع بحث امروز ما است و به سوالات شما در این زمینه پاسخ می دهیم.
اشخاصی که برای دفاع از اتهام انتسابی در دادسرا حاضر می شوند از ما سوال می پرسند که آیا می توانند سکوت اختیار کنند و در جواب سوال های بازپرس یا دادیار هیچ چیزی نگویند؟
این سوال شاید با مشاهده فیلم های آمریکایی و هالیوودی در ذهن ما نقش می بندد چرا که مداوم در این فیلم ها مشاهده می کنیم که می گویند شما می توانید وکیل داشته باشید یا سکوت اختیار کنید و هر آنچه که بگویید می تواند در دادگاه علیه شما مورد استفاده قرار گیرد.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید بعضی از این رویکردها در حقوق ایران نیز وجود دارد و حق استفاده از آن به متهم داده شده است.
حقوق متهم در دادسرا
در کل حقوق متهم در دادسرا در قانون آیین دادرسی کیفری به دقت پیش بینی شده است به عنوان مثال موارد زیر جزء حقوق متهم در دادسرا می باشد
1-حق آگاهی از اتهام
2-حق دسترسی به وکیل دادگستری
3-حق بهره مندی از حقوق شهروندی
4-حق معاینه توسط پزشک
5-برخورد با متهم مطابق اخلاق و موازین اسلامی
یکی دیگر از حقوق متهم که در قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت به آن اشاره می شود حق سکوت متهم در برابر سوال های بازپرس می باشد اما ابتدا باید به اصل برائت اشاره کنیم تا حق سکوت متهم را به روشنی درک کنید.
برائت یعنی چه
برائت به معنای بی گناه بودن و پاک بودن از هر تهمت و عیب میباشد.
و در اصطلاح حقوقی به معنای بی گناهی افراد می باشد
به صرف یک اتهام و تا قبل از اینکه ادله لازم برای ثابت شدن اتهام به دادگاه ارائه گردد نباید فرد را مجرم دانست و
حقوق فردی و اجتماعی و انسانی او را ضایع کرد
چرا که طبق تمامی قوانین داخلی و بین المللی،مال و جان و ناموس و خون و آبروی هر انسانی دارای احترام می باشد
به عبارت دیگر تا قبل از اثبات اتهام با دلایل کافی نمی توانیم شخص را مجرم تلقی کنیم حتی اگر ظاهر دلایل به ضرر او باشد.
مثلاً دوربین مدار بسته نشان می دهد که شخصی در شب قتل شخصی دیگر وارد منزل او شده است اما مطابق اصل برائت حق نداریم
او را قاتل بدانیم تا زمانی که در یک محاکمه عادلانه اتهام او اثبات گردد.
علاوه بر این موارد اگر دلایلی به ضرر شخص وجود ندارد و خودش نیز منکر اتهام می باشد باید با حکم به برائت او را آزاد کنیم و
نمی توانیم با شک و شبهه اشخاص را از حق آزادی شان محروم کنیم و در زندان یا بازداشت موقت نگاه داریم.
یکی از آثار اصل برائت حق سکوت متهم می باشد که در قانون به رسمیت شناخته شده است.
حق سکوت متهم در برابر سوال های بازپرس
همان گونه که اشاره کردیم یکی از مهم ترین آثار اصل برائت حق سکوت متهم در برابر سوال های بازپرس می باشد و
بازپرس و دیگر مقامات قضایی نمی توانند او را مجبور به پاسخگویی کنند
مطابق قانون
“متهم می‌تواند سکوت اختیار کند. در این صورت مراتب امتناع وی از دادن پاسخ یا امضای اظهارات، در صورتمجلس قید می‌شود.”
اما آنچه مهم و اساسی است و قاعدتاً مورد پرسش قرار می گیرد این است که آثار استفاده از حق سکوت چه می باشد؟
آیا لزوماً استفاده از حق سکوت به ضرر متهم می باشد؟
آثار استفاده از حق سکوت
شاید گمان کنید که استفاده از حق سکوت لزوماً منجر به زیان متهم می شود و بازپرس می تواند به راحتی قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست صادر کند
اما باید بدانید همان گونه که در خطوط بالا اشاره کردیم حق سکوت متهم از آثار اصل برائت می باشد و مهم ترین اثر اصل برائت این می باشد
که بار اثبات اتهام بر عهده مقام قضایی می باشد و اگر شما سکوت کنید و دلیلی در پرونده به ضرر شما وجود نداشته باشد
بازپرس قرار منع تعقیب صادر می کند
اما در عین حال اگر دلایلی در پرونده به ضرر شما وجود دارد استفاده از حق سکوت کمکی به شما نمی کند و بازپرس و دیگر
مقامات قضایی می توانند با استناد به آن دلایل شما را محکوم کنند.