« قمار عبارت از قراردادی است بین دو یا چند نفر که بازی مخصوصی بنمایند
و هریک از آنها که برنده شد دیگران مال معینی را به او بدهند »
تفاوت شرط بندی ، قمار بازی، بخت آزمایی و اهدای جایزه
اصولا در قمار طرفین در وقوع حادثه نقش دارند مثل « شرکت » در بازی فوتبال ؛
ولی در « شرط بندی یا گروبندی » طرفین شرط بندی بدون دخالت صرفا نتیجه خاصی را پیش بینی می کنند،
مثل پیش بینی نتیجه بازی دو تیم باشگاهی در لیگ برتر .
« بخت آزمایی » ایجابی است خطاب به «عموم» که شرکت کنندگان با خرید بلیط ،در صورت برنده شدن به قید قرعه ،
حقی را به دست می آورند و اصولا مهارت شرکت کننده درآن نقشی ندارد و بیشتر بخت و اقبال در آن موثر است .
بخاطر همین بخت آزمایی از مصادیق قمار به حساب می آید از لحاظ حقوقی باطل است مگر در موارد خاص مثل امورخیر.
«اهدای جایزه به قید قرعه» ،قمار یا گروبندی نیست؛
زیرا جایزه جنبه فرعی دارد در حالیکه قمار و گروبندی معامله ای است معوض که هدف اصلی آن برد و باخت است ،نه بخشش.
عنصر قانونی و معنوی و مادی این جرم
مطابق ماده 705 قانون مجازات اسلامی «قمار بازی با هر وسیله ای ممنون بوده و جرم محسوب می شود …»
در واقع برای ارتکاب جرم قمار وسیله ای خاصی شرط نیست و کسانی که به صورت عمدی و با قصد عمل مجرمانه برای تحصیل
یا بردن مال یا وجوه طرف مقابل مرتکب این جرم می شوند به مجازات حبس از شش ماه تا دوسال و یا به شلاق تعزیری تا 74 ضربه در صورت غیر علنی بودن ؛
و به هر دو مجازات یعنی شلاق توام با حبس در صورت علنی بودن ،محکوم خواهند شد.
تجاهر به قمار بازی
منظور از علنی بودن یا تجاهر به این جرم این است که عمل در مرئی و منظر عمومی باشد
به نحوی که دیگران متوجه آن شده نظرشان نسبت به آن جلب شود. صرف وانمود کردن به بازی قمار کفایت نمی‌کند بلکه مرتکبین باید واقعاً در حال بازی قمار باشند تا مشمول مقرارت این ماده شوند.
مجازات خریدار و فروشنده آلات قمار و دایر کننده قمار خانه
مطابق ماده 706 و 707 و 708 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) خرید و فروش آلات قمار و دایر کردن قمارخانه ممنوع است
و برای مرتکبین هر یک از موارد مزبور مجازات به شرح ذیل مجازات تعیین شده است :
- خریدار آلات و وسایل قمار و همچنین کسی که آن را حمل یا نگهداری کند: (به یک تا سه ماه زندان یا پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می شود (
- سازنده یا فروشنده آلات و وسایل قمار یا کسی که آن را وارد نماید یا در اختیار دیگری قرار دهد:به یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.)
- دایر کننده قمار خانه یا دعوت کننده به آن :(به شش ماه تا دوسال و یا سه میلیون ریال تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود .)
- مجازات خدمه قمارخانه :اشخاصی که در قمارخانه به نحوی از انحاء به دایرکننده این قبیل اماکن کمک نمایند معاون محسوب می‌شوند و مجازات مباشر در جرم را دارند ولی دادگاه می‌تواند نظر به اوضاع و احوال و میزان‌تاثیر عمل معاون مجازات را تخفیف دهد.
استفتائات مربوط به قمار
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
س:«مسابقه‌ای حضوری با عنوان “مسابقه بزرگ برنده‌باش” از طریق شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا و پخش است
که به شرکت‌کنندگان در این مسابقه به ازای پاسخ صحیح به هر سوال، مبلغ قابل توجهی به صورت پلکانی (تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان) اعطا می‌کند که با کمک مجری برنامه و فرصت‌هایی که در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد،
مبلغ جایزه غالباً از ۵ میلیون تومان کمتر نیست.
شرط حضور در این برنامه خرید سوال و پاسخ درست به آنها از طریق اپلیکیشن مخصوص است
و در صورت درست بودن جواب‌ها، در یک رقابت فشرده، ۴ نفر به مسابقه حضوری دعوت خواهند شد.
سوالات و پاسخ ها در این خصوص:
- آیا برگزاری این نوع مسابقات جایز است؟
- آیا شرکت در این نوع مسابقات جایز است؟
- آیا شرکت کننده، مالک شرعی جایزه خواهد شد؟
ج: بسمه تعالی
این کار قمار است و کسانی که شرکت می‌کنند مالک آن جوایز نمی‌باشند.
حضرت آیت الله علی خامنه ای
س: بعضى از سايت‌هاى خارجى بازی‌هاى اينترنتى دارند که بايد ابتدا مقداری پول داد تا وارد بازی شد
اگر ببريم اصل پولمان و جايزه به ما تعلق مى‌گيرد و اگر ببازيم پول خود را از دست مى‌دهيم. بازى کردن و پول دادن به اين سايت‌ها چطور است؟
ج) جايز نيست.
س) تماشاى پاسور بازي ديگران چه حكمى دارد؟
ج) اگر مستلزم مفسده و يا تأييد عملى آن محسوب شود، جايز نيست.
س: من فروشنده انواع صنايع دستى هستم تخته شطرنجى را خريد و فروش مى‌کنم
که تماماً خاتم‌کارى است و در وهله اول جنبه تزئينى دارد و چنانچه کسی هم بخواهد مى‌تواند به راحتی با آن بازی کند.
داخل اين شطرنج طوری است که اگر کسى مهره‌ها و يک جفت تاس تهيه کند (من اين دو قلم را نمى‌فروشم) مى‌تواند با آن تخته نرد بازی کند. لطفاً به من بگوييد با توجه به اين که اصل اين کالا تخته شطرنج است
و من هم آن را با همين نام و با مهره‌هاى شطرنج به فروش مى‌رسانم و در عرف نيز با همين نام و با هدف شطرنج بازى تهيه و مورد استفاده قرار مى‌گيرد. حال از نظر شرعي خريد و فروش اين تخته شطرنج براى من چه حکمى دارد؟
ج) اگر مکلّف تشخيص دهد که در حال حاضر شطرنج عرفاً از آلات قمار محسوب نمى‌شود،
خريد و فروش آن مانع ندارد و همچنين آلاتی که استفاده از آنها مشترک بين حلال و حرام است اگر به قصد حلال خريد و فروش شود، مانعى ندارد.
س: اخيراً ورزش بيليارد در سطح وسيعي رايج است نظر حضرتعالی در مورد آن چيست؟
ج. اگر با برد و باخت و يا موجب ترتب مفاسد اخلاقى يا اجتماعى و يا مستلزم همراه بودن با محرّمى از محرّمات الهى باشد، جايز نيست.