وقتی یک جمله می‌تواند جرم باشد!
حتماً برای شما هم پیش آمده که در یک جمع خانوادگی یا محل کار، کسی با حرفی تند باعث رنجش‌تان شود. یا شاید خودتان در یک لحظه عصبانیت به شخصی چیزی گفته‌اید که بعداً بابت آن پشیمان شده‌اید. اما آیا همه جملات ناراحت‌کننده، جرم توهین محسوب می‌شوند؟ مثلاً اگر در فضای مجازی درباره یک مسئول یا قاضی نظری انتقادی یا حتی توهین‌آمیز بنویسید، آیا مجازات دارد؟
توهین یکی از رایج‌ترین جرائم کلامی در جامعه است که می‌تواند در قالب گفتار، نوشتار یا حتی اشاره بروز کند. اما بسیاری از افراد از تفاوت میان «توهین ساده» و «توهین مشدد» اطلاعی ندارند. این تفاوت‌ها نه‌تنها در ماهیت، بلکه در میزان مجازات و مرجع رسیدگی نیز تاثیرگذار هستند.
در این مقاله از وب‌سایت موسسه حقوقی عدل‌گر، با زبانی ساده و تخصصی به بررسی تفاوت توهین ساده و مشدد، مجازات هر کدام، و نکات کلیدی پیرامون شکایت در این زمینه می‌پردازیم.
توهین چیست و در قانون چگونه تعریف شده؟
در لغت، توهین به معنای خوار و سبک شمردن دیگران است. در قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، توهین به عنوان رفتاری موهن که بدون در نظر گرفتن صحت یا کذب آن، موجب تحقیر فردی دیگر می‌شود، جرم‌انگاری شده است.
طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی:
«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، مجازات آن شلاق تا ۷۴ ضربه یا جزای نقدی خواهد بود.»
نکته مهم اینجاست که قانون از عبارت «از قبیل» استفاده کرده. یعنی توهین فقط محدود به فحاشی نیست. توهین می‌تواند به شکل‌های مختلفی رخ دهد؛ از جمله:
- لفظی (بیان مستقیم یا تلفنی)
- رفتاری (اشاره با دست یا چشم)
- مکتوب (نوشتن روی کاغذ، پیامک، کامنت در فضای مجازی)
- در قالب پست، استوری، ایمیل یا پیام‌های صوتی در اپلیکیشن‌هایی مانند واتساپ، تلگرام، اینستاگرام و …
همگی موارد بالا می‌توانند مصداق جرم توهین محسوب شوند.
نکته مهم: راست یا دروغ بودن حرف توهین‌آمیز ملاک نیست، بلکه قضاوت عرف در مورد قبح و اهانت‌آمیز بودن آن اهمیت دارد.
چه چیزی توهین محسوب می‌شود؟
تشخیص توهین، بیشتر از آنکه وابسته به نظر شخصی باشد، بر پایه «عرف» جامعه است. یعنی اگر گفتار یا رفتار شخصی از دید عرف، قبیح و موهن تلقی شود، می‌تواند توهین محسوب شود؛ حتی اگر فرد بزه‌دیده از آن آزرده نشده باشد.
بنابراین، مهم نیست حرف توهین‌آمیز درست است یا نه؛ همین که در عرف موجب تحقیر دیگری شود، ممکن است جرم تلقی شود.
توهین ساده چیست؟
توهین ساده، همان توهینی است که نسبت به افراد عادی جامعه صورت می‌گیرد—یعنی شخصی که دارای سمت یا مسئولیت خاصی در دولت یا نهادهای عمومی نیست.
مثلا اگر شخصی در خیابان به فردی ناشناس توهین لفظی کند، این عمل مشمول توهین ساده است و مطابق ماده ۶۰۸ مجازات می‌شود.
مجازات جرم توهین ساده چیست؟
جرم توهین ساده که توهین به افراد عادی جامعه است براساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، مجازات آن بین شلاق (تا ۷۴ ضربه) یا جزای نقدی تعیین شده است.
توهین مشدد چیست؟
در مقابل، «توهین مشدد» زمانی رخ می‌دهد که توهین نسبت به افرادی با جایگاه قانونی یا اجرایی خاص صورت گیرد.
فرض کنید شخصی به یک کارمند شهرداری هنگام تنظیم خلافی خودرو توهین کند. چون این توهین «به دلیل انجام وظیفه» صورت گرفته، مشدده تلقی می‌شود. اما اگر همین شخص در خارج از محل کار، مثلاً در یک دورهمی خانوادگی مورد توهین قرار بگیرد، مشمول توهین ساده می‌شود.
بیشتر بخوانید: شکایت از جرم توهین و فحاشی چگونه است؟
مجازات جرم توهین مشدده چیست؟
ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی در این باره می‌گوید:
«هر کس با توجه به سمت، به یکی از مقامات رسمی از جمله روسای سه قوه، وزرا، نمایندگان مجلس، قضات، اعضای دیوان محاسبات، کارکنان دولت یا شهرداری ها، در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین کند، به یکی از مجازات های زیر محکوم می شود:
- سه تا شش ماه حبس
- یا تا ۷۴ ضربه شلاق
- یا پرداخت جزای نقدی از ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال»
نکته مهم: برای تحقق توهین مشدد، مرتکب باید بداند که شخص مورد نظر دارای سمت خاصی است. در غیر این صورت، رفتار وی توهین ساده تلقی می‌شود.
برای تحقق توهین مشدده، چه شرایطی لازم است؟
- شخص توهین‌کننده باید بداند فرد مقابل دارای سمت رسمی است
- توهین باید به دلیل یا در حین انجام وظیفه باشد (نه در زندگی شخصی او)
آیا توهین به مرده هم جرم است؟
مسئله توهین به اشخاص متوفی در حقوق جزا مورد بحث قرار گرفته است. به طور کلی، ماده ۶۰۸ تنها شامل «افراد» می شود که تفسیری عرفی از افراد زنده دارد.
اما اگر توهین به فرد فوت شده به گونه ای باشد که بازماندگان او را تحقیر کند، می تواند قابل پیگیری و پیگرد باشد. این امر در تبصره ۲ ماده ۳۰ قانون مطبوعات نیز مورد پذیرش قرار گرفته است و بازماندگان می توانند اقامه دعوا کنند.
مطالعه بیشتر: نحوه شکایت از جرم افترا و تهمت
آیا توهین به اشخاص حقوقی هم جرم است؟
خیر. قانون، توهین را مختص «اشخاص حقیقی» دانسته است. توهین به نهادها، شرکت‌ها یا اداره‌ها (اشخاص حقوقی) مشمول ماده ۶۰۸ نیست.
بر اساس رویه دیوان عالی کشور، توهین باید متوجه شخص معین حقیقی باشد. توهین به یک اداره، شرکت یا نهاد به‌تنهایی مشمول ماده ۶۰۸ نمی‌شود. البته اگر کارمندی از ناحیه کار خود مورد توهین قرار گیرد، بسته به شرایط ممکن است مشمول توهین مشدد شود.
منظور از عنصر روانی در جرم توهین چیست؟
توهین یک جرم عمدی است؛ یعنی شخص باید با آگاهی و اراده، عمل موهن را انجام دهد. مثلاً کسی که در حالت خواب، مستی یا بیهوشی چیزی می‌گوید، مسئولیتی کیفری نخواهد داشت.
همچنین مرتکب باید متوجه باشد که رفتار یا گفتار او در عرف جامعه اهانت‌آمیز است. اگرچه میزان ناراحتی مخاطب ملاک نیست، ولی اگر عرف جامعه، رفتار را توهین تلقی کند، جرم محقق شده است.
آیا برای شکایت از توهین باید به دادگاه رفت؟
بله. بزه دیده می‌تواند با در دست داشتن مستندات (مثل پیامک، اسکرین شات، شاهد یا فیلم دوربین) به دادسرای محل وقوع توهین مراجعه کرده و شکایت خود را مطرح کند. دادسرا پس از بررسی، پرونده را به دادگاه کیفری ارسال می‌کند تا درباره مجازات تصمیم بگیرد.
برای شکایت از جرم توهین به کدام دادگاه مراجعه کنیم؟
اگر شخصی مورد توهین قرار گرفت، می‌تواند با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم، شکایت خود را مطرح کند. برای اثبات جرم، ارائه دلایل مانند:
- شهادت شهود
- پیام‌های مکتوب
- فایل‌های صوتی یا تصویری
ضروری است. پس از رسیدگی، پرونده به دادگاه کیفری صالح ارجاع داده خواهد شد.
مطلب تصادفی: افترا چیست و چه تفاوتی با توهین دارد؟
جمع‌بندی
هر توهینی جرم نیست، اما هر توهینی بی‌پاسخ هم نیست
در فرهنگ ما، گاهی ناسزا یا شوخی‌های کلامی رایج است، اما قانون خط قرمزی برای حفظ کرامت انسان‌ها تعیین کرده. تفاوت توهین ساده و مشدده در این است که در حالت دوم، به علت جایگاه فرد مورد توهین، مجازات سنگین‌تری در نظر گرفته شده است.
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی در زمینه توهین، افترا یا دیگر جرایم حیثیتی، می‌توانید با تیم حقوقی مؤسسه عدل‌گر تماس بگیرید. وکیل کیفری متخصص در این حوزه، راهنمایی لازم را در مسیر طرح شکایت و دفاع از حقوق شما ارائه خواهد داد.
برای مشاوره با وکیل کیفری متخصص در زمینه توهین، همین حالا با ما تماس بگیرید.
شماره تماس ما: 02158784
سوالات متداول در خصوص شکایت از جرم توهین ساده و مشدده:
۱. چه عباراتی توهین محسوب می‌شود؟
هر عبارتی که در عرف جامعه موجب تحقیر یا بی‌احترامی به دیگری شود، می‌تواند توهین تلقی گردد؛ حتی اگر فحاشی نباشد. برای مثال‌ها و توضیحات بیشتر، به بخش «چه چیزی توهین محسوب می‌شود؟» در مقاله مراجعه کنید.
۲. توهین در فضای مجازی هم جرم است؟
بله، توهین از طریق پیامک، کامنت، استوری، دایرکت یا هر شکل نوشتاری یا گفتاری در فضای مجازی نیز مشمول ماده ۶۰۸ یا ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی است. جزئیات کامل را در قسمت «اشکال مختلف توهین» بخوانید.
۳. توهین ساده و مشدده چه تفاوتی دارند؟
توهین ساده به افراد عادی جامعه است. توهین مشدده، به مقامات رسمی در حین انجام وظیفه یا به سبب آن صورت می‌گیرد و مجازات سنگین‌تری دارد.
شرح کامل در بخش «تفاوت توهین ساده و توهین مشدده» آورده شده است.
۴. اگر کسی در جمع خصوصی به من توهین کند، می‌توانم شکایت کنم؟
بله. مهم نیست توهین در جمع خصوصی، عمومی یا مجازی رخ دهد؛ اگر اثبات شود، قابلیت پیگرد دارد. برای نحوه شکایت و مستندات لازم، بخش «آیا برای شکایت از توهین باید به دادگاه رفت؟» را مطالعه کنید.
۵. آیا شوخی هم ممکن است توهین محسوب شود؟
اگر شوخی در عرف جامعه موهن تلقی شود یا موجب تحقیر شخصی باشد، حتی اگر نیت شوخی داشته باشد، ممکن است توهین تلقی شود. توضیح بیشتر را در قسمت «عنصر روانی جرم توهین» بخوانید.
در این مقاله تلاش کرده‌ایم به زبانی ساده و در عین حال تخصصی، تفاوت‌های کلیدی بین توهین ساده و توهین مشدده را به‌طور کامل و کاربردی بررسی کنیم. همان‌طور که خواهید دید، هر یک از این دو نوع توهین، تعاریف و مجازات‌های قانونی متفاوتی دارند که شناخت دقیق آنها برای جلوگیری از مشکلات حقوقی بسیار اهمیت دارد.
با توجه به حساسیت موضوع، اگر در مواجهه با رفتار یا سخن توهین‌آمیز قرار گرفتید و می‌خواهید بدانید حق شما چیست یا چگونه می‌توانید از حقوق خود دفاع کنید، توصیه می‌کنیم پیش از هر اقدامی، با وکیل متخصص در زمینه جرایم و حقوق مدنی مشورت نمایید. دریافت مشاوره حقوقی دقیق و حرفه‌ای می‌تواند شما را از بروز مشکلات قضایی و مالی احتمالی حفظ کند.
برای رزرو وقت مشاوره با وکلای با تجربه دفتر وکالت «عدل‌گر» می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام کنید یا از راه‌های ارتباطی زیر با ما تماس بگیرید:
📞 021-58784
📞 021-88657789
📱 0998-1288800
📍 آدرس: تهران، جردن، بلوار ستاری، پلاک ۳، واحد ۱۸
