توقیف مال نزد شخص ثالث یعنی چه

توقیف مال نزد شخص ثالث: مفهوم، شرایط، مراحل و نکات حقوقی

توقیف مال نزد شخص ثالث یکی از روش‌های کلیدی در اجرای احکام مدنی در نظام حقوقی ایران است که به طلبکاران امکان می‌دهد مطالبات خود را از اموال یا طلب‌های بدهکار که در اختیار شخص یا نهادی غیر از بدهکار قرار دارد، وصول کنند.

 این روش به‌ویژه در مواردی کاربرد دارد که بدهکار اموال در دسترس یا تحت کنترل مستقیم خود ندارد، اما اموال یا مطالباتی از او نزد شخص ثالث (مانند بانک، کارفرما یا شرکت) موجود است.

 این مقاله با هدف ارائه توضیحات جامع، از تعریف و شرایط تا مراحل اجرا و پاسخ به سوالات متداول، به زبانی ساده و رسمی نگارش شده است.

 

توقیف مال نزد شخص ثالث چیست؟

توقیف مال نزد شخص ثالث فرایندی قانونی است که طی آن، طلبکار با استناد به حکم یا دستور قضایی، اموال یا مطالبات بدهکار (محکوم‌علیه) را که در اختیار شخص یا نهادی غیر از بدهکار (شخص ثالث) قرار دارد، توقیف می‌کند تا طلب خود را وصول کند.

 این اموال می‌تواند شامل وجوه نقد، حساب‌های بانکی، حقوق ماهانه، سهام، مطالبات مالی یا حتی اموال منقول و غیرمنقول باشد.

به عنوان مثال، اگر فردی بدهکار باشد و طلبکار بداند که بدهکارش از شخص دیگری طلبکار است ، می‌تواند از دادگاه یا واحد اجرای احکام درخواست توقیف این اموال را کند.

 این روش در مقایسه با توقیف مستقیم اموال (مانند خانه یا خودرو تحت کنترل بدهکار) متفاوت است، زیرا مال یا طلب در اختیار شخص ثالث قرار دارد.

هرچه باید در مورد استعلامات سه گانه بدانید

اهمیت توقیف مال نزد شخص ثالث

این روش به طلبکار کمک می‌کند تا در شرایطی که بدهکار از پرداخت بدهی خودداری می‌کند یا اموال در دسترس ندارد، از طریق اموال یا مطالباتی که نزد دیگران است، طلب خود را وصول کند.

 همچنین، این مکانیسم از سوءاستفاده بدهکار (مانند انتقال اموال به دیگران برای فرار از پرداخت بدهی) جلوگیری می‌کند.

شرایط توقیف مال نزد شخص ثالث

برای اجرای توقیف مال نزد شخص ثالث، شرایط زیر باید فراهم باشد:

1. وجود طلب مشخص و معتبر

   : طلبکار باید مدرکی قانونی مانند چک، سفته، قرارداد یا حکم قضایی ارائه دهد که بدهی بدهکار را تأیید کند.

2. شناسایی مال یا طلب نزد شخص ثالث

   : طلبکار باید اطلاعات دقیقی از وجود مال یا طلب نزد شخص ثالث ارائه کند.

3. دستور قضایی

   : توقیف تنها با دستور قاضی یا مرجع صالح قضایی و از طریق واحد اجرای احکام امکان‌پذیر است.

4. قابلیت توقیف مال

   : اموال مورد نظر نباید جزو اموال معاف از توقیف باشند (مانند برخی حقوق بازنشستگی یا ابزار کار ضروری).

اموالی که قابل توقیف نیستند

بر اساس قانون اجرای احکام مدنی، برخی اموال از توقیف معاف هستند، از جمله:

• ابزار و وسایل ضروری برای امرار معاش بدهکار (مانند ابزار کار یک کارگر).
• بخشی از حقوق و مزایای کارمندی که برای تأمین معیشت خانواده لازم است (معمولاً یک‌سوم حقوق قابل توقیف است).
• اموال امانی که متعلق به شخص دیگری هستند و بدهکار تنها نگهدارنده آنهاست.

مراحل توقیف مال نزد شخص ثالث

فرایند توقیف مال نزد شخص ثالث شامل مراحل زیر است:

1. ارائه درخواست توسط طلبکار

   : طلبکار باید به واحد اجرای احکام مدنی مراجعه کرده و درخواست توقیف مال یا طلب نزد شخص ثالث را ارائه دهد. این درخواست باید همراه با مدارک معتبر (مانند حکم قضایی) باشد.

2. صدور اخطاریه توقیف

   : واحد اجرای احکام اخطاریه‌ای به شخص ثالث ابلاغ می‌کند که در آن مشخصات مال یا طلب و مقدار آن ذکر شده است. به عنوان مثال به بدهکار ابلاغ می گردد که هنگام سررسید بدهی آن را به طلبکار نپردازد بلکه آن را به شماره حساب اجرای احکام واریز کند.

3. اطلاع‌رسانی به بدهکار

   : همزمان، مراتب توقیف به بدهکار اطلاع داده می‌شود تا از اقدام قانونی آگاه شود.

4. پاسخ شخص ثالث

   : پس از ابلاغ اخطاریه، شخص ثالث سه گزینه پیش رو دارد:
   • پذیرش توقیف و تحویل مال: شخص ثالث مال یا طلب را به اجرای احکام تحویل می‌دهد و رسید دریافت می‌کند. در این حالت، مسئولیت او پایان می‌یابد.
   • انکار وجود مال یا طلب: شخص ثالث می‌تواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ، اعلام کند که مال یا طلبی نزد او نیست. اگر این ادعا خلاف واقع باشد، او مسئول جبران خسارت خواهد بود.
   • امتناع از تحویل مال: اگر شخص ثالث از تحویل مال یا طلب خودداری کند، اجرای احکام می‌تواند معادل ارزش مال را از اموال شخص ثالث توقیف کند.
5. اجرای توقیف: در صورت تحویل مال یا طلب، واحد اجرای احکام آن را به طلبکار منتقل کرده یا برای وصول طلب استفاده می‌کند.

وظایف و مسئولیت‌های شخص ثالث پس از توقیف

پس از ابلاغ اخطاریه توقیف، شخص ثالث وظایف و مسئولیت‌های زیر را بر عهده دارد:

1. عدم تحویل مال به بدهکار

   : شخص ثالث موظف است مال یا طلب توقیف‌شده را به بدهکار تحویل ندهد و طبق دستور اجرای احکام عمل کند. در غیر این صورت، مسئول جبران خسارت وارده به طلبکار خواهد بود.

2. تحویل مال یا طلب به اجرای احکام

   : اگر مال توقیف‌شده وجه نقد، طلب حال (موعدش رسیده) یا عین معین (مانند طلا یا خودرو) باشد، شخص ثالث باید آن را به مأمور اجرا تحویل دهد و رسید دریافت کند.

3. تحویل اقساطی در صورت وجود طلب غیرحال

   : اگر طلب توقیف‌شده موعددار باشد (مثلاً موعد پرداخت آن 6 ماه دیگر است)، شخص ثالث تا زمان سررسید طلب مسئولیتی برای تحویل آن ندارد. اما در مورد اقساط یا عواید مستمر (مانند اجاره یا سود سهام)، باید طبق دستور اجرای احکام، این مبالغ به واحد اجرا پرداخت شود.

تفاضل دیه در پرونده قتل الهه حسین نژاد

تبعات تخلف شخص ثالث

در صورتی که شخص ثالث از انجام وظایف خود سر باز زند یا مال توقیف‌شده را تلف کند، با عواقب قانونی مواجه خواهد شد:

• جبران خسارت

   اگر شخص ثالث مال را به بدهکار تحویل دهد یا اطلاعات خلاف واقع ارائه کند، باید خسارت وارده به طلبکار را جبران کند.

• توقیف اموال شخص ثالث

   در صورت امتناع از تحویل مال یا طلب، معادل ارزش آن از اموال شخص ثالث توقیف خواهد شد.

• اقامه دعوی در دادگاه

   اگر شخص ثالث ادعا کند که مال توقیف‌شده بدون تعدی و تفریط او از بین رفته است، می‌تواند به دادگاه دادخواست دهد.
• دادگاه در صورت موجه بودن دلایل، ممکن است عملیات اجرایی را تا تعیین تکلیف نهایی متوقف کند.

مواد قانونی مرتبط

مواد قانونی مربوط به توقیف مال نزد شخص ثالث در قانون اجرای احکام مدنی (مصوب 1356) به شرح زیر است:

• ماده ۸۷: هرگاه مال متعلق به محکوم‌علیه نزد شخص ثالث (حقیقی یا حقوقی) باشد یا طلب محکوم‌علیه از شخص ثالث مورد درخواست توقیف باشد، اخطاریه توقیف به همراه رونوشت اجراییه به شخص ثالث ابلاغ می‌شود و مراتب فوراً به محکوم‌علیه اطلاع داده می‌شود.
• ماده ۸۸: شخص ثالث پس از ابلاغ اخطاریه نباید مال یا طلب توقیف‌شده را به محکوم‌علیه تحویل دهد و باید طبق دستور مدیر اجرا عمل کند. در صورت تخلف، مسئول جبران خسارت خواهد بود.
• ماده ۸۹: اگر مال توقیف‌شده وجه نقد، طلب حال یا عین معین باشد، شخص ثالث باید آن را به مأمور اجرا تحویل دهد و رسید دریافت کند. این رسید به منزله سند پرداخت دین یا تحویل مال است.
• ماده ۹۰: در مواردی که شخص ثالث دین خود را به اقساط یا عواید را به تدریج به محکوم‌علیه می‌پردازد، مأمور اجرا اخطار می‌کند که این مبالغ به واحد اجرا تسلیم شود.
• ماده ۹۱: اگر شخص ثالث منکر وجود مال یا طلب نزد خود باشد، باید ظرف 10 روز مراتب را به اجرای احکام اطلاع دهد.
• ماده ۹۲: در صورت ارائه اطلاعات خلاف واقع توسط شخص ثالث که منجر به خسارت شود، طلبکار می‌تواند برای جبران خسارت به دادگاه مراجعه کند.
• ماده ۹۳: اگر شخص ثالث از تحویل عین مال توقیف‌شده امتناع کند و مأمور اجرا به آن دسترسی پیدا نکند، معادل قیمت مال از دارایی شخص ثالث توقیف خواهد شد.
• ماده ۹۴: در صورت امتناع شخص ثالث از پرداخت وجه نقد یا طلب حال، معادل آن از دارایی او توقیف می‌شود.

برای مشاوره با وکیل متخصص دعاوی اجرای احکام مدنی، همین حالا با شماره های زیر تماس بگیرید

۰۲۱-۵۸۷۸۴

۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹

۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰

توقیف ملکی که سند ندارد

یکی از سوالات رایج مردم این است که آیا ملکی که سند رسمی ندارد قابل توقیف است؟

مثلا بدهکار، مالک ملک قولنامه ای است و آن را به شخص ثالث اجاره داده است و هر ماه اجاره دریافت می کند.

 پاسخ این است که توقیف ملکی که سند رسمی ندارد، امکان‌پذیر است، اما چالش‌هایی به همراه دارد. در این موارد:

1. نیاز به اثبات مالکیت: طلبکار باید ثابت کند که ملک متعلق به بدهکار است. این کار می‌تواند از طریق اسناد عادی (مانند قولنامه)، شهادت شهود یا سایر مدارک انجام شود.
2. اقدامات قضایی: واحد اجرای احکام ممکن است دستور استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد یا شهرداری) را صادر کند تا مالکیت ملک بررسی شود.
3. توقیف و فروش: در صورت تأیید مالکیت، ملک توقیف و از طریق مزایده به فروش می‌رسد تا طلب طلبکار وصول شود.

با این حال، فقدان سند رسمی می‌تواند فرایند را پیچیده‌تر کند، زیرا اثبات مالکیت دشوارتر است و ممکن است شخص ثالث ادعای مالکیت کند.

 در چنین مواردی، دادگاه صالح باید دعوی را بررسی کند.

بررسی پرونده قتل های مشهور در ایران: از قتل عام در بانک کشاورزی همدان تا شهلا جاهد

نکات مهم برای طلبکار و شخص ثالث

• برای طلبکار

  : ارائه اطلاعات دقیق و مستند از مال یا طلب نزد شخص ثالث، سرعت و موفقیت فرایند توقیف را افزایش می‌دهد. همکاری با وکیل یا مشاور حقوقی می‌تواند به تسریع روند کمک کند.

• برای شخص ثالث

  : رعایت دستورات اجرای احکام ضروری است. عدم همکاری یا ارائه اطلاعات خلاف واقع می‌تواند به مسئولیت قانونی منجر شود.

• مشاوره حقوقی

  : در موارد پیچیده (مانند توقیف ملکی بدون سند یا اختلاف با شخص ثالث)، مشورت با وکیل متخصص در اجرای احکام توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

توقیف مال نزد شخص ثالث ابزاری مؤثر برای اجرای احکام مدنی است که به طلبکار امکان می‌دهد از اموال یا مطالبات بدهکار نزد شخص ثالث برای وصول طلب خود استفاده کند.

 این فرایند نیازمند رعایت شرایط قانونی، ارائه مدارک معتبر و همکاری با واحد اجرای احکام است. شخص ثالث نیز وظایف و مسئولیت‌های مشخصی دارد که تخلف از آن‌ها عواقب قانونی به دنبال دارد.

 با آگاهی از قوانین و مراحل این فرایند، طلبکاران و اشخاص ثالث می‌توانند از حقوق خود محافظت کرده و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنند.

برای تضمین معاملات خود، ضمانت نامه بانکی بگیریم یا سفته یا چک؟

سوالات متداول

1. توقیف مال نزد شخص ثالث چیست؟
   توقیف مال نزد شخص ثالث فرایندی است که طلبکار با دستور قضایی، اموال یا مطالبات بدهکار را که نزد شخص یا نهادی غیر از بدهکار است، توقیف می‌کند تا طلب خود را وصول کند.
2. چه اموالی را می‌توان نزد شخص ثالث توقیف کرد؟
   اموالی مانند وجوه نقد در حساب بانکی، حقوق ماهانه، سهام، مطالبات مالی یا اموال منقول و غیرمنقول که نزد شخص ثالث هستند، قابل توقیف‌اند، مشروط بر اینکه معاف از توقیف نباشند.
3. اگر شخص ثالث مال را تحویل ندهد، چه می‌شود؟
   در صورت امتناع، معادل ارزش مال از اموال شخص ثالث توقیف می‌شود و او ممکن است مسئول جبران خسارت وارده به طلبکار باشد.
4. شخص ثالث چگونه از توقیف مطلع می‌شود؟
   اخطاریه توقیف از طریق سامانه ثنا یا به صورت دستی توسط مأمور ابلاغ به شخص ثالث ابلاغ می‌شود.
5. آیا شخص ثالث می‌تواند به توقیف اعتراض کند؟
   بله، شخص ثالث می‌تواند ظرف 10 روز از ابلاغ اخطاریه، انکار وجود مال یا طلب را به اجرای احکام اطلاع دهد یا در صورت تلف شدن مال، به دادگاه دادخواست دهد.
6. آیا توقیف ملکی بدون سند امکان‌پذیر است؟
   بله، اما طلبکار باید مالکیت بدهکار را با مدارک عادی، شهادت شهود یا استعلام از مراجع ثابت کند.
7. اگر شخص ثالث اطلاعات نادرست ارائه دهد، چه می‌شود؟
   ارائه اطلاعات خلاف واقع توسط شخص ثالث می‌تواند منجر به مسئولیت جبران خسارت و توقیف اموال او شود.