حقوق متهم در دادسرا و دادگاه
دادرسی عادلانه و علنی.
حقوق متهم در دادسرا و دادگاه موضوع بحث امروز ما است
مفهوم دادرسی عادلانه و علنی را فراوان می شنویم
اما نسبت به شخصی که متهم به جرمی می باشد چه قوانینی باید رعایت شود تا بگوییم دادرسی او عادلانه بوده است؟
به عبارت دیگر حقوق متهم در فرآیند دادرسی چیست؟
شیوه های دادرسی
جهان شیوه های مختلفی از دادرسی را از سر گذرانده تا به دادرسی عادلانه و علنی رسیده است. به عنوان مثال در برهه ای از تاریخ دادرسی غیر علنی بوده یا برای پیگیری شکایت حتما نیاز به شاکی خصوصی بوده و برخلاف امروز جرم حرکتی بر علیه جامعه و نظم آن قلمداد نمی گردید.
تعریف جرم
طبق قانون جرم هر رفتاری است که در قانون برای آن مجازات تعیین گردیده که البته می تواند فعل یا ترک فعل باشد.
اما آنچه که طبق قانون جرم است باید در فرآیند قانون آیین دادرسی کیفری و با رعایت حقوق متهم توسط دادستان اثبات شود و در صورت عدم رعایت این قوانین یا جرم اثبات نمی گردد یا افراد دخیل به مجازات های انتظامی محکوم می گردند.
به عنوان مثال تمامی محاکم مکلف به رعایت قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی در جریان دادرسی کیفری هستند و در این قانون موارد واضح و روشنی برای حفظ حقوق متهم مقرر گردیده و در صورت عدم رعایت آن موارد اشخاص ناقض قانون محکوم به جبران خسارت و مجازات می گردند.
در ادامه به مندرجات این قانون نیز اشاره می کنیم.
آیین دادرسی کیفری
آیین دادرسی کیفری مجموعه اصول و مقرراتی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجیگری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رای، راه های اعتراض به آرا، اجرای رای، تعیین وظایف و اختیارات مقام قضایی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزه دیده و جامعه وضع می شود.
اصولی که در این قانون بیان می گردد اصولی است است که پایه یک دادرسی منصفانه و عادلانه را در بر می گیرد و بدون رعایت این اصول نمی توان ادعا کرد که دادرسی منصفانه است.
برای آشنایی و آگاهی از حقوق خودتان در فرآیند دادرسی کیفری در دادسرا و دادگاه به تمامی این اصول اشاره می کنیم.
۱-اصل برائت
این اصل که در اعلامیه جهانی حقوق بشر به آن اشاره شده است به این معنا است که هر شخصی که متهم به ارتکاب جرم می شود بی گناه فرض می شود تا زمانی که جرم او در یک دادگاه صالح به اثبات برسد آن هم با رعایت تمامی تضمین های دفاعی که قانون مقرر می کند.
این اصل والای حقوقی و اخلاقی در ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است.
این ماده می گوید که اصل بر برائت افراد است و هرگونه اقدام محدود و سلب کننده آزادی و ورود به حریم خصوصی
اشخاص فقط با حکم قانون و با رعایت مقررات قانونی و با نظارت مقام قضایی صورت می گیرد.
و در هیچ صورتی این اقدامات نباید به کرامت انسانی و حیثیت اشخاص صدمه بزند.
۲-حق آگاهی از اتهام
طبق ماده ۵ قانون آیین دادرسی کیفری هر متهمی در اسرع وقت باید از موضوع و ادله اتهامی که به او وارد شده و تمامی حقوقی که در قانون آیین دادرسی کیفری برای متهم مقرر گردیده آگاه گردد.
مثلا متهم حق دسترسی به وکیل دارد یا می تواند تقاضای حضور پزشک برای معاینه را داشته باشد که تمامی این حقوق باید به اطلاع او برسد.
حتما بخوانید: جرایم علیه امنیت ملی
۳-حق دسترسی به وکیل
شخص متهم حتی قبل از شروع تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا و در مرحله تحقیقات مقدماتی پلیس نیز حق دسترسی به وکیل دادگستری را دارد. البته در این مرحله حضور وکیل محدود است بدین نحو که با شروع تحت نظر قرار گرفتن متهم می تواند تقاضای حضور وکیل کند
و وکیل باید با توجه به محرمانه بودن تحقیقات با شخص ملاقات کند
و در پایان ملاقات با متهم که نمی تواند بیشتر از یک ساعت باشد ملاحظات کتبی خود را برای مندرج شدن در پرونده ارایه دهد.
البته بعد از ارجاع پرونده به دادسرا طبق ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری این محدودیت برداشته می شود و متهم می تواند یک نفر وکیل دادگستری همراه خود داشته باشد.
۴-بهره مندی از حقوق شهروندی
بحث حقوق متهم در دادسرا و دادگاه را با ذکر حقوق شهروندی ادامه می دهیم.
تمام مقامات قضایی، ضابطان دادگستری و هر شخصی که در دادرسی کیفری مداخله دارد
موظف به رعایت قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی است.
شخص متخلف از این قانون علاوه بر جبران خسارت وارده به شخص به مجازات نیز محکوم می گردد.
در این قانون تمامی محاکم موظف به رعایت ضوابطی هستند که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
-اصل بر برائت متهم است و هرکس حق دارد در پناه قانون در امنیت باشد
-همه باید حق دفاع متهم را به رسمیت بشناسند و فرصت استفاده از وکیل و کارشناس را برای متهم فراهم کنند.
-اخلاق و موازین اسلامی در برخورد با متهم و دادخواهان و مطلعان رعایت شود.
-با توجه به اینکه اصل منع دستگیری و بازداشت افراد است در موارد
ضروری باید طبق ترتیب قانونی باشد و خانواده دستگیر شدگان باید از وضعیت آنها مطلع شوند.
-هرگونه آزار و اذیت افراد در طول بازجویی و تحقیر و خوار کردن متهمان در طول بازجویی ممنوع است.
-بازجویان حق ندارند صورت خود را بپوشانند یا پشت سر متهم بنشینند یا آنها را به مکان های نامعلوم ببرند.
-بازرسی و معاینه محل باید طبق مقررات قانونی و در کمال احتیاط صورت بپذیرد و اگر مدرک و سندی مرتبط با جرم نیست یا برای متهم نیست یا خانوادگی است از ضبط آن خودداری شود.
-هیچ گونه اقراری که بر اثر شکنجه به دست بیاید حجیت شرعی و قانونی نخواهد داشت.
-تمام پرسش هایی که از متهم می شود باید با جرم ارتکابی ارتباط داشته باشد و کنجکاوی در
اسرار شخصی و خانوادگی افراد و سوال از گناهان گذشته افراد ممنوع است.
-افراد باسواد حق دارند خودشان پاسخ پرسش ها را بنویسند تا تردید و ابهامی در تحریف مطالب وجود نداشته باشد
دیگر حقوق متهم در آیین دادرسی کیفری
حقوق متهم در دادسرا و دادگاه را با بحث زیر به اتمام می رسانیم.
تمام مواردی که به آن اشاره شد مواردی اساسی است که با وجود آنها می توانیم ادعا کنیم که دادرسی عادلانه و منصفانه است.
اما موارد جزیی دیگری نیز وجود دارد که در هر پرونده باید رعایت شود و ناظر به موارد خاص است.
مثلا حقوق متهم کودک و نوجوان، یا حق شخص نسبت به معاینه توسط پزشک
و تمامی ضوابطی که مقامات قضایی در مقام بازجویی از متهم و شاهد و کشف جرم و اخذ تامین و وثیقه و در دادگاه و اجرای احکام موظف به رعایت آن هستند.
اگر به هر علتی تمایل به حضور وکیل دادگستری در پرونده خود ندارید یا قادر به گرفتن وکیل نیستید
حتما برای حضور در دادگاه و دادسرا از مشورت های وکیل آگاه و کاردان استفاده کنید.
حتما بخوانید:مشاهده ابلاغیه الکترونیکی سامانه ثنا