دعوای مزاحمت از حق
افراد حق دارند که برای کارهای خود مستقل باشند و از هرگونه مزاحمتی که از طرف دیگران ایجاد می شود، محافظت شوند.
دعوای رفع مزاحمت از حق، یکی از مباحث حقوقی است که در آن این حقیقت بررسی می شود که آیا افراد حق دارند
که از مزاحمت دیگران اعتراض کنند یا خیر؟
ما در این مطلب، به بررسی مفهوم رفع مزاحمت از حق، ارکان دعوای رفع مزاحمت از حق، تفاوت آن با ممانعت از حق و نکاتی که باید در نظر داشت تا این دعوا به طور موفقیت آمیز حل بشود، خواهیم پرداخت.
دعوای مزاحمت از حق چیست؟
مزاحمت از حق عبارت است از اختلال جزیی شخص مزاحم در تصرف صاحب حق .
ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف دعوای مزاحمت از حق به عنوان یکی دیگر از دعاوی تصرف این چنین بیان می کند :
« دعوای مزاحمت، عبارت است از دعوایی که به‌موجب آن، متصرف مال غیر منقول، درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است، بدون این که مال را از تصرف متصرف، خارج کرده باشد.»
بنابراین برخلاف دعوای ممانعت از حق، شخص مزاحم مانع تصرف صاحب حق نیست و مال را از تصرف وی خارج نمی کند
بلکه در تصرف و استفاده از حقوق اختلال ایجاد می کند و باعث می شود که فرد نتواند به درستی از حقوق خود بهره مند شود و به عبارتی بهتر مزاحم تصرفات مالک است.
زمانی مزاحمت شخص شمول قانون مزبور می شود که خواهان حقی را برای خود قائل شود
و دیگری مانع استیفاء (استفاده و بهره مندی ) از آن حق شود.
برای مثال شخصی با گذاشتن ناودان، طوری که آب ناشی از آن به ملک مجاور سرازیر گردد مزاحم است.
ممانعت از حق را می توان تحت دو عنوان حقوقی و کیفری پیگیری نمود.
مزاحمت حقوقی
مطابق ماده 160 قانون آ.د.م :«دعوای مزاحمت عبارت است از:
دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می‌نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است، بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.»
اگر فردی از روی سهو و بدون قصد و غرض مرتکب مزاحمت شود، این امر در دادگاه جنبه حقوقی پیدا می‌کند.
این نوع از مزاحمت‌ها در دادگاه حقوقی بررسی می‌شوند و در صورتی که ثابت شود شخص مرتکب این نوع مزاحمت گردید به پرداخت خسارت به صورت نقدی و رفع مزاحمت محکوم خواهد شد.
مزاحمت کیفری
مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی که به موضوع هتک حرمت منازل و املاک دیگران اختصاص دارد،
این نوع مزاحمت به عنوان جرم تلقی می شود و مجازات فرد مرتکب رایک 1 تا یک سال حبس است.
بنابراین در صورتی که مزاحمت شخص با سؤنیت و غرض باشد و شخص با نیت سؤ مرتکب عمل مجرمانه ای شود
و عمل وی جنبه کیفری داشته باشد در صورت اثبات مزاحمت و سوء نیت مزاحم، شخص علاوه بر پرداخت خسارت به حبس و زندان نیز محکوم خواهد شد.
چگونه شکایت مزاحمت ملکی اقامه کنیم
ارکان دعوای رفع مزاحمت:
مزاحمت باید هم در زمان حال باشد و هم فعلیت داشته باشد.
صاحب حق نمی تواند نسبت به مزاحمتی که قبلا رخ داده و اکنون منتفی است و یا در شرف وقوع باشد، در دادگاه دعوایی طرح کند.
تقدم تصرف خواهان نسبت به مزاحم:
تصرفات خواهان بر مال باید پیش از تصرفات طرف مقابل به عنوان مزاحم باشد. خواهان لزوما مالک مال نیست و تنها داشتن سابقه تصرف در ملک کافیست.
خواهان می بایست حتما ثابت کند که پیش از این مال را بدون مزاحمت در تصرف داشته
و حال مزاحم بدون رضایت او و غیر قانونی باعث ایجاد مزاحمت و اخلال در بهره مندی وی از مال گردد.
خارج نشدن مال از ید خواهان:
در دعوای مزاحمت به هیچ عنوان مال از تصرف خواهان خارج نمی شود
و وی همچنان به عنوان متصرف مال و صاحب حق شناخته می شود.
در مزاحمت در تصرفات صاحب حق اختلال جزئی به وجود می آید.
یعنی با وجود این که او همچنان متصرف مال است، اما اعمال طرف مقابل، مزاحم بهره مندی او از مال است.
صلاحیت دادگاه رسیدگی‌کننده و چگونگی اجرای حکم
مطابق ماده 12 قانون آ.د.م : «دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن در دادگاهی اقامه می‌شود
که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.»
بنابراین از آنجا که موضوع دعوای الزام به رفع مزاحمت مال غیر منقول است
دادگاه صالح جهت رسیدگی به این دعوی دادگاهی است که مال غیر منقول در آن حوزه واقع شده است.
جرم رفع مزاحمت و ممانعت از حق خارج از نوبت در دادگاه رسیدگی می شود. و دادگاه با تنظیم صورت مجلس دستور توقف عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی صادر می نماید.
در صورتی که رأی صادره پس از اعلام ختم دادرسی مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق باشد،
بلافاصله بدون نیاز به قطعیت رای و به دستور مرجع صادرکننده، توسط یکی از شعب اجرای احکام دادگاه و یا ضابطین دادگستری رای صادره اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر خللی در اجرای آن بوجود نمی آورد.
درخواست رفع مزاحمت چه حقوقی باشد و چه کیفری باید آن را در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کرد.
شباهت و تفاوت دعوای الزام به رفع مزاحمت با دعوای الزام به رفع ممانعت از حق
وجه اشتراک هر دو دعوا، غیرمنقول بودن مالی است که به ترتیب مورد مزاحمت و ممانعت از حق واقع شود.
هماهنطور که در ابتدا عنوان شد در دعوای الزام به رفع مزاحمت، مزاحم در استفاده و بهره مندی صاحب حق اختلال ایجاد می کند و مرتکب مزاحمت می شود و در کل مانع دائمی انتفاع صاحب حق نمی شود
اما در دعوای الزام به رفع ممانعت از حق، خوانده کاملا مانع انتفاع و تصرف در مال خواهان می شود.
هر دو دعوای رفع ممانعت و مزاحمت از حق غیر مالی و هزینه دادرسی آن ثابت است.
طرح دعوای الزام به رفع مزاحمت در آپارتمان ها
در مشاعات آپارتمان ها چنانچه یکی از ساکنین مانع استفاده دیگری شود، شخص صاحب حق می‌تواند دعوای رفع مزاحمت را در دادگاه صالح مطرح نماید .
توجه داشته باشید که در این مورد طرح دعوای رفع تصرف عدوانی قابلیت استماع ندارد.
اقامه دعاوی تصرف به صورت همزمان
رسیدگی به دعاوی تصرف (شامل تصرف عدوانی، الزام به رفع ممانعت از حق، الزام به رفع مزاحمت) را نمی توان در یک دادخواست و به صورت همزمان و با هم از دادگاه مطالبه کرد. زیرا این دعاوی علی رغم وجود مشترکات بسیار قابل توجه، واجد شرایط و آثار متفاوتی هستند.
برای مثال در دعوای الزام به رفع مزاحمت، مزاحم تصرفی در مال موضوع دعوا ندارد،
در حالی که در دعوای رفع تصرف عدوانی، خوانده ملک را از تصرف خواهان خارج و خود بر آن مسلط است.
شعبه 52 دادگاه تجدیدنظر استان تهران در رای شماره 28 خود به تاریخ 30/10/1391 در این زمینه مقرر می دارد،
دعوای رفع تصرف عدوانی و رفع مزاحمت و ممانعت از حق به طور همزمان به این علت که هر یک از دعاوی مطروحه فوق، دارای آثار متفاوتی می باشند، قابلیت استماع ندارند.
قلع و قمع بنا در نتیجه اجرای حکم رفع مزاحمت از حق
چنانچه اجرای حکم دادگاه مبنی بر رفع مزاحمت نیازمند تخریب بنای احداثی باشد، تخریب انجام خواهد گرفت.
نظریه مشورتی کمیسیون آیین دادرسی مدنی اداره حقوقی وزارت دادگستری نیز در تایید این نظر بیان می دارد:
اگر رفع مزاحمت جز با تخریب دیواری که موجب مزاحمت است، ممکن نباشد، تخریب آن الزامی است.