آیا تا به حال به این فکر کرده اید که یک سکه در جیب یا کیف پول شما، ممکن است تقلبی باشد؟ یا شاید کنجکاوید بدانید جعل و ترویج سکه در قانون ایران دقیقاً چه معنایی دارد و چه مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته شده است؟ در دنیای پر چالش امروز، آگاهی از قوانین مربوط به این جرایم، نه تنها برای فعالان اقتصادی، بلکه برای هر شهروندی که با پول سروکار دارد، حیاتی است.
قانون مجازات اسلامی در مواد ۵۱۸ تا ۵۲۰ بخش تعزیرات، ساخت، ترویج، تخدیش و وارد کردن سکه‌های تقلبی را جرم‌انگاری کرده است.
در این مقاله جامع، به بررسی دقیق «سکه قلب»، شرایط تحقق جرم آن و مجازات‌های قانونی مربوط به ساخت، ترویج، تخدیش و وارد کردن این سکه‌ها به کشور خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا از ابعاد حقوقی این جرم مهم و پیچیدگی‌های آن آگاه شوید.
منظور از «سکه قلب» چیست؟
احتمالاً در اخبار یا متون حقوقی، عبارت “سکه قلب” را شنیده‌اید و شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که آیا این واژه با “سکه تقلبی” تفاوتی دارد؟
در نگاه اول، هر دو عبارت به یک مفهوم اشاره دارند، اما در ادبیات حقوقی و قانونی، کلمه “قلب” جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. در این بخش، به تعریف دقیق و شفاف “سکه قلب” از منظر قانون ایران می‌پردازیم و روشن می‌کنیم که این واژه در متون قانونی چه مفهومی را منتقل و چه انواعی از سکه‌ها را در بر می‌گیرد.
در زبان حقوقی، وقتی از سکه قلب صحبت می کنیم، منظور سکه‌ای است که به‌صورت غیرقانونی و تقلبی ساخته شده اما شباهت زیادی به سکه اصلی دارد؛ به طوری‌که مردم عادی آن را با سکه واقعی اشتباه می‌گیرند.
در نتیجه، سکه قلب همان سکه تقلبی است. تفاوتی از نظر معنا میان این دو واژه وجود ندارد، فقط «قلب» واژه‌ای است که بیشتر در متن قانون استفاده می‌شود.
همانطور که گفته شد «قلب سکه» به معنای ساخت سکه تقلبی است؛ خواه از طلا و نقره باشد (مثل سکه‌های بهار آزادی)، خواه سکه‌های رایج دیگر مانند سکه ۵۰۰۰ ریالی. در مقابل، تخدیش سکه تنها شامل سکه‌های طلا و نقره است و باید با قصد تقلب انجام شده باشد.
در ادامه به بررسی شرایط تحقق جرم قلب سکه خواهیم پرداخت.
شرایط تحقق جرم قلب سکه
آیا هر سکه‌ای که شبیه به اصل نباشد، مصداق “سکه قلب” است و ساخت آن جرم محسوب می شود؟ پاسخ این سوال کمی پیچیده تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. قانونگذار برای تحقق جرم “قلب سکه”، شرایط دقیق و حساسی را در نظر گرفته است که عدم وجود هر یک از آنها می‌تواند مسیر پرونده را تغییر دهد.
در این قسمت، به دو شرط اساسی و بنیادین برای تحقق جرم ساخت سکه تقلبی می‌پردازیم که دانستن آنها برای هر فردی که می‌خواهد از حقوق خود آگاه باشد، ضروری است.
برای تحقق جرم ساخت سکه تقلبی، دو شرط لازم است:
- شباهت ظاهری سکه جعلی به سکه اصلی: این شباهت باید در حدی باشد که افراد عادی در نگاه اول آن را با سکه واقعی اشتباه بگیرند.
- قصد تقلب: یعنی سازنده با هدف فریب و وارد کردن ضرر به اشخاص یا دولت اقدام به ساخت سکه کرده باشد.
اگر سکه‌ای در ظاهر مشابه سکه اصلی نباشد (مثلاً سکه بهار آزادی به رنگ آبی ساخته شود)، حتی در صورت فریب خوردن برخی افراد، جرم قلب سکه محقق نمی‌شود؛ چراکه معیار «شباهت نوعی» در نظر گرفته می‌شود، نه برداشت افراد خاص.
قلب سکه طلا و نقره در چه شرایطی جرم است؟
سکه طلا و نقره، همواره نماد ارزش و اعتبار بوده و همین امر، وسوسه جعل آنها را افزایش داده است. اما آیا هرگونه ساخت سکه طلا و نقره، حتی اگر قدیمی و نامتعارف باشد، جرم محسوب می‌شود؟
قانون مجازات اسلامی، برای جرم‌انگاری “قلب سکه طلا و نقره” ظرافت‌های خاصی قائل شده است. در این بخش، به طور خاص به شرایطی می‌پردازیم که ساخت سکه‌های تقلبی از جنس طلا و نقره را در ایران، مشمول مجازات‌های سنگین قانونی می‌کند.
طبق قانون مجازات اسلامی، جرم قلب سکه زمانی رخ می‌دهد که:
- فردی بدون مجوز قانونی، سکه‌ای را بسازد یا تغییر دهد که از نظر ظاهر، مردم را گمراه کند؛
- این سکه باید مشابه سکه‌های رایج و قابل معامله در کشور باشد؛
- و مهم‌تر اینکه فرد قصد فریب دادن دیگران را داشته باشد.
مثلاً اگر کسی سکه‌ای طلایی‌رنگ و مشابه سکه بهار آزادی تولید کند تا آن را به جای اصلی به دیگران بدهد، مرتکب جرم شده است.
طبق ماده ۵۱۸، تنها زمانی ساخت سکه‌های طلا و نقره جرم تلقی می‌شود که این سکه‌ها «مورد معامله قرار گیرند»، یعنی در بازار رایج باشند. بنابراین:
- ساخت سکه‌های طلا و نقره دوران قاجار یا افشاریه که امروزه در بازار جریان ندارند، مشمول این جرم نیست.
- اگر سکه طلا و نقره خارجی در بازار ایران خرید و فروش شود، ساخت تقلبی آن نیز جرم است؛ اما صرف معامله شدن در کشور خارجی برای تحقق جرم کافی نیست.
آیا ساخت سکه‌های غیر از طلا و نقره جرم است؟
وقتی صحبت از جعل سکه می‌شود، ذهن‌ها بیشتر به سمت سکه‌های طلا و نقره معطوف می‌شود. اما آیا سکه‌های رایج روزمره ما، مانند سکه‌های ۵۰۰۰ ریالی یا ۱۰۰۰ ریالی، از گزند جاعلان در امان هستند؟ و آیا ساخت تقلبی آنها نیز در قانون جرم محسوب می‌شود؟
در این قسمت، به بررسی ابعاد قانونی ساخت سکه‌هایی می‌پردازیم که از جنس طلا و نقره نیستند و نقش آنها در نظام پولی کشور را از دیدگاه قانون بررسی خواهیم کرد.
بر اساس ماده ۵۲۰ قانون مجازات، ساخت سکه‌های غیر از طلا و نقره فقط در صورتی جرم است که آن سکه‌ها در حال حاضر پول رسمی و رایج یک کشور باشند.
- اگر سکه تقلبی ساخته‌شده از نوع غیر رایج باشد (مثلاً اسکناس‌ها یا سکه‌هایی که دیگر رایج نیستند)، مشمول ماده ۵۲۰ نمی‌شود.
- در برخی موارد ممکن است این عمل طبق ماده ۵۶۶ (ساخت نمونه تقلبی آثار فرهنگی-تاریخی) جرم باشد.
جرم تخدیش سکه چیست؟
شاید تصور کنید جرم مربوط به سکه‌ها تنها شامل ساخت آن‌هاست. اما آیا می‌دانستید حتی دست‌بردن در سکه‌های اصل و رایج نیز می‌تواند مجازات قانونی داشته باشد؟ “تخدیش سکه”، واژه‌ای حقوقی است که به نوع خاصی از دخل و تصرف در سکه‌ها اشاره دارد و می‌تواند جرم تلقی شود. در این بخش، به معنای دقیق “تخدیش سکه” و شرایطی که این عمل را از نظر قانونی جرم‌انگاری می‌کند، می‌پردازیم.
تخدیش یعنی بریدن، ساییدن یا کم کردن بخشی از سکه برای بهره‌برداری از طلا یا نقره آن. این جرم:
- تنها در مورد سکه‌های طلا و نقره‌ای که در بازار رایج هستند محقق می‌شود؛
- شامل سکه‌های ذوب‌شده یا به‌شدت تغییرشکل‌یافته نمی‌شود، چون شباهت ظاهری سکه باید باقی مانده باشد؛
- اگر شخصی سکه‌ای را که قبلاً تخدیش شده، مجدداً تخدیش کند، جرم جدیدی محقق نمی‌شود.
منظور از ترویج سکه قلب چیست؟
ساخت سکه تقلبی تنها یک روی سکه است؛ روی دیگر آن، وارد کردن این سکه‌ها به چرخه اقتصادی جامعه است که می‌تواند ضررهای جبران‌ناپذیری به بار آورد. “ترویج سکه قلب”، عملی است که در آن، فرد با آگاهی از تقلبی بودن سکه، آن را وارد معامله یا چرخه پولی می‌کند. اما دقیقاً چه اعمالی مصداق ترویج سکه محسوب می‌شود؟ در این بخش، به بررسی جامع مفهوم “ترویج سکه قلب” و ابعاد حقوقی آن می‌پردازیم.
ترویج سکه یعنی وارد کردن سکه تقلبی یا مخدوش به چرخه معاملات، با علم به جعلی بودن آن. این جرم در موارد زیر محقق می‌شود:
- فروش، هدیه دادن یا خرج کردن سکه تقلبی یا مخدوش؛
- بی‌تأثیر بودن علم یا جهل گیرنده‌ی سکه؛ یعنی حتی اگر فرد گیرنده از جعلی بودن سکه اطلاع داشته یا نداشته باشد، باز هم جرم ترویج توسط دهنده محقق می‌شود؛
- اگر در قبال سکه تقلبی وجه یا کالا دریافت شود، علاوه بر جرم ترویج، جرم کلاهبرداری نیز ممکن است محقق شود.
جرم وارد کردن سکه به کشور
فکر می‌کنید اگر سکه تقلبی را در خارج از کشور تهیه کرده و صرفاً آن را وارد ایران کنید، بدون آنکه قصد معامله آن را داشته باشید، باز هم مرتکب جرمی شده‌اید؟ قانونگذار در مورد وارد کردن سکه‌های جعلی به کشور، رویکرد بسیار سختگیرانه‌ای دارد.
در این بخش، به بررسی یکی دیگر از جرایم مرتبط با سکه قلب، یعنی “وارد کردن سکه تقلبی به کشور” می‌پردازیم و شرایط تحقق این جرم مستقل را تشریح می‌کنیم.
وارد کردن سکه‌های جعلی یا مخدوش (چه از طلا و نقره و چه غیر آنها) نیز جرم مستقلی است. نکات مهم:
- تفاوتی ندارد که سکه در داخل کشور تولید شده یا خارج از کشور؛
- صرف ورود سکه به کشور (از راه زمینی، هوایی یا دریایی) جرم است، حتی اگر به جریان نیفتد یا وارد بازار نشود؛
- نیازی به عبور رسمی از گمرک نیست. همین که سکه به خاک ایران برسد، جرم محقق است.
ترویج سکه تقلبی یعنی چه و چه زمانی جرم است؟
ترویج سکه یعنی در گردش قرار دادن سکه‌های تقلبی یا مخدوش با علم به جعلی‌بودن آنها. این رفتار در هر یک از موارد زیر جرم است:
- فروش یا خرید سکه جعلی یا مخدوش؛
- هدیه دادن یا پرداخت آن در قبال دریافت کالا یا خدمت؛
- حتی دادن صدقه با سکه تقلبی نیز مشمول جرم ترویج سکه است.
نکته مهم این است که نیاز نیست در ازای سکه چیزی گرفته شود تا جرم محقق شود. صرف انتشار یا گردش سکه جعلی، با علم به تقلبی بودن آن، برای تحقق جرم کافی است.
آیا دادن سکه تقلبی به کسی که خودش هم می‌داند جعلی است، جرم محسوب می‌شود؟
بله. علم یا جهل گیرنده سکه هیچ تأثیری در تحقق جرم ندارد. حتی اگر فردی سکه قلب را به شخصی بدهد که خودش می‌داند آن سکه تقلبی است، باز هم ترویج سکه جعلی محقق می‌شود.
مثال: اگر کوروش سکه تقلبی را به داریوش بدهد، حتی اگر داریوش بداند که سکه جعلی است، کوروش مجرم است.
فرق ترویج سکه جعلی با کلاهبرداری چیست؟
- ترویج سکه جعلی یک جرم مستقل است که بدون نیاز به تحصیل مال از دیگری نیز محقق می‌شود؛
- اما اگر شخص در ازای سکه جعلی، مالی از دیگران بگیرد (مثلاً کالا یا پول)، علاوه‌بر ترویج سکه، مرتکب جرم کلاهبرداری هم می‌شود.
در واقع، اگر ترویج سکه با تحصیل مال به‌واسطه فریب همراه باشد، هر دو جرم قابل انتساب هستند و مجازات تجمیع می‌شود.
وارد کردن سکه تقلبی به کشور چه شرایطی دارد و چه زمانی جرم است؟
وارد کردن سکه جعلی یا مخدوش به ایران، طبق ماده ۵۱۹ قانون تعزیرات، در تمامی حالات جرم است:
- چه سکه از جنس طلا و نقره باشد یا نباشد؛
- چه واردکننده خودش سازنده سکه باشد یا نباشد؛
- چه سکه در خارج از کشور تولید شده باشد یا ابتدا در ایران ساخته و از کشور خارج و سپس بازگردانده شده باشد.
نکته مهم: نیاز نیست سکه از گمرک عبور کند؛ همین‌که وارد قلمرو ایران شود (زمینی، دریایی یا هوایی)، جرم محقق است؛ حتی اگر واردکننده اقدامی برای ترویج یا استفاده از آن سکه انجام ندهد.
مجازات ساخت و ترویج سکه جعلی طبق قانون چیست؟
طبق مواد ۵۱۸ تا ۵۲۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات):
| نوع جرم | مجازات قانونی |
| ساختن سکه تقلبی طلا یا نقره | ۳ تا ۱۵ سال حبس |
| ترویج سکه تقلبی یا مخدوش | ۱ تا ۱۰ سال حبس |
| تخدیش سکه طلا یا نقره | ۱ تا ۳ سال حبس |
| وارد کردن سکه تقلبی یا مخدوش به کشور | ۱ تا ۱۰ سال حبس |
نکته: در تمامی این موارد، قصد تقلب شرط تحقق جرم است. اگر شخصی صرفاً برای سرگرمی یا تزیین (بدون نیت فریب دیگران) این اقدامات را انجام دهد، مشمول مجازات نخواهد شد.
نتیجه‌گیری
قانونگذار ایران با هدف حمایت از نظم اقتصادی و جلوگیری از برهم خوردن اعتماد عمومی به نظام پولی کشور، جرم‌انگاری گسترده‌ای در خصوص ساخت، توزیع، ترویج، تخدیش و ورود سکه‌های تقلبی انجام داده است. تمامی این جرایم، با قصد تقلب و ایجاد شبهه در سکه‌های رایج محقق می‌شوند و دارای مجازات‌های سنگینی هستند.
پاسخ به پرسش های رایج درباره جرم و مجازات سکه تقلبی
۱. سکه قلب چیست و آیا با سکه تقلبی فرق دارد؟
سکه قلب همان سکه تقلبی است که شباهت زیادی به سکه واقعی دارد و قانونگذار از این واژه در متون حقوقی استفاده می‌کند. برای شناخت دقیق‌تر این موضوع، مطلب کامل را مطالعه کنید یا با وکیل متخصص مشورت کنید.
۲. چه شرایطی برای تحقق جرم ساخت سکه تقلبی لازم است؟
دو شرط لازم است: شباهت ظاهری سکه تقلبی به اصل و وجود قصد تقلب برای فریب مردم یا دولت. برای جزئیات و شرایط بیشتر، متن مقاله را بخوانید یا مشاوره حقوقی بگیرید.
۳. آیا ساخت سکه‌های غیرطلا و نقره هم جرم است؟
بله، ساخت سکه‌های تقلبی غیرطلا و نقره فقط وقتی جرم است که آن سکه‌ها پول رسمی و رایج کشور باشند. برای موارد خاص و توضیحات بیشتر، به متن کامل مراجعه کنید.
۴. مجازات جرم جعل، ترویج و تخدیش سکه تقلبی چیست؟
مجازات‌ها شامل حبس از ۱ تا ۱۵ سال می‌شود، بسته به نوع جرم (ساخت، ترویج، تخدیش یا وارد کردن سکه تقلبی). برای اطلاعات دقیق‌تر و نحوه دفاع قانونی، مشاوره حقوقی الزامی است.
۵. اگر سکه تقلبی را به کسی بدهم که خودش هم می‌داند جعلی است، آیا باز هم جرم است؟
بله، علم یا جهل گیرنده تاثیری ندارد و همچنان جرم ترویج سکه تقلبی محقق می‌شود. در چنین شرایطی حتماً با یک وکیل مشورت کنید.
آگاهی دقیق از قوانین مربوط به سکه قلب و جعل سکه تقلبی، اهمیت زیادی در جلوگیری از مشکلات حقوقی و پیگیری پرونده‌های مرتبط دارد. اگر درگیر پرونده‌ای درباره جعل، ضرب یا استفاده از سکه‌های تقلبی هستید، مشاوره با وکیل متخصص در امور کیفری و جعل می‌تواند راه‌گشای شما باشد.
برای دریافت مشاوره تخصصی در زمینه سکه قلب و جعل سکه تقلبی، همین حالا با دفتر وکالت عدل‌گر تماس بگیرید.
برای رزرو وقت مشاوره با وکلای مجرب دفتر وکالت «عدل‌گر» می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید یا از راه‌های ارتباطی زیر با ما تماس بگیرید:
📞 ۰۲۱-۵۸۷۸۴
📞 ۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
📱 ۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
📍 آدرس: تهران، جردن، بلوار ستاری، پلاک ۳، واحد ۱۸
