وصیت در فقه به‌معنای «عهد یا مالک شدن عین یا منفعت، یا انجام عملی بعد از وفات شخص است.
این واژه و مشتقاتش، در موارد متعدد در قرآن موجود است؛ از جمله در خصوص سفارش به والدین دو برابر بردن ارث پسر نسبت به دختر، و انسان محتضر و در روایات هم نوشتن آن حق هر مسلمانی به شمار می آید[ و این که اگر کسی بدون وصیت از دنیا برود، با مرگ جاهلیت از دنیا می رود.
نوشتن آن برای کسی که حقی به گردن دارد واجب و برای دیگران مستحب می باشد.
و اما
وصیت چیست ؟
عقدی اسـت که طبق آن موصـی نسبت به اموال یا دارایـی خود بـرای شخـص یا اشخاصی پس از مرگ خود تعیین تکلیف می کند.
پس هر شخص می تواند تنها نسبت به یک سـوم کل ماترک خودش وصیت نماید.
وصیت نسبت به مازاد بر یک سوم نیاز به اجازه کلیه وراث موجود در زمان فوت دارد.
به شخصی كه این متن را می نویسد ، موصی؛ به كسی كه این عمل به نفع او اوست ، موصی له گویند.
انواع وصیت کدامند؟
عهدی و تملیکی
عهدی:
موصی به شخص یا اشخاصی وصیت می‌کند تا بعد از مرگ او تمام امور مورد وصیت را اجرا کند.
تملیکی:
در این نوع، انسان وصیت می‌کند چیزی بعد از مرگش به تملیک شخص دیگری درآید.
این قسم از آن ، از جمله عقود می باشد.
نظر مشهور فقها این می باشد که وصیت تملیکی نیاز به قبول موصی‌له دارد، بر خلاف عهدی که نیاز به قبول موصی‌له نیست.
انواع وصیت براساس قانون امور حسبی :
نامه خود نوشت :
وصیت کننده آن را با خط خود می نویسد و به امضا می رساند و دارای تاریخ روز و ماه و سال است، در غیر این صورت، فاقد اعتبار است.
سری : به خط موصی یا دیگری نوشته می شود اما در هر صورت باید امضای موصی را داشته باشد پس از نوشتن وصیت‌نامه آن را در صندوق امانات به امانت قرار خواهند داد.
رسمی یا محضری : این نوع از آن توسط موصی در دفتر اسناد رسمی به تحریر در می آید و ثبت می شود.
آیا امکان محروم کردن وراث از ارث وجود دارد؟
خیر قوانین ارث جزو قوانین آمره است و خلاف آن نمیتوان عمل کرد.
چطور متن نامه ای که توسط خود فرد به تحریر در می آید را می توان معتبر شناخت ؟
اول این که باید با خط خود شخص باشد.
دوم حتما باید تاریخ بطور کامل در آن درج باشد.
و سوم امضای شخص حتما باید در آن لحاظ گردد.
وضعیت وصیت مازاد بر ثلث
بنا بر ماده ٨۴٣ قانون مدنی ایران ، وصيت به افزون بر ثلث تركه نافذ نمی باشد, مگر با اذن سایر وراث و اگر بعضي از آن ها اذن بدهند فقط نسبت به سهم آن ها نافذ است.
در صورتی که وراث در زمان حیات موصی اذن دهند کفایت می‌کند.
پس طبق ماده بالا، اگر وراث، وصیت بیش از ثلث را اذن ندهند نسبت به مازاد ثلث، باطل خواهد بود هرچند ورثه در زمان حیات موصی مالکیتی ندارد.
