جلب متهم بدون احضار
جلب متهم بدون احضار موضوع بحث امروز ما است.
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری ایران، متهم باید احضار گردد و در صورت عدم حضور جلب گردد
به عبارت دیگر انجام تحقیقات در دادسرا با احضار متهم برای دفاع در برابر اتهام انتسابی شروع می شود.
جرمی به متهم نسبت داده شده است؟ باید مطابق قانون احضار شود و از خود دفاع کند
اما در مواردی شرایط و اوضاع و احوالی وجود دارد که باید متهم جلب گردد بدون اینکه قبلاً احضار شده باشد که نوشته امروز ما به این موارد اختصاص دارد
به عبارت دیگر در اینجا احضار حذف می شود و مستقیماً اقدام به جلب متهم می کنند.
مقصود از جلب، دستگیری یا آوردن اجباری متهم نزد مقام قضایی می باشد
شاید چنین امری باعث سوء استفاده گردد اما در نظر داشته باشید که موارد جلب بدون احضار در قانون مشخص شده است و مطابق قانون احترام به آزادی های مشروع، هر کس حق دارد در پناه قانون از امنیت لازم برخوردار باشد.
موارد جلب بدون احضار
مطابق قانون بازپرس در موارد زیر می تواند بدون آن که ابتدا احضاریه بفرستد، دستور جلب متهم را صادر کند
۱-در مورد جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
۲- هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اعمال بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
۳- در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال و شرایط موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
۴- در مورد اشخاصی که به جرایم سازمان یافته و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند
۵- جلب در جرایم مشهود که تحت شرایطی خاص در قانون پیش بینی شده است
- در این حالت، ضابطان دادگستری، به دلیل مشاهده جرم در حال وقوع یا شرایط بسیار نزدیک به آن، اختیار دارند که متهم را بدون نیاز به دستور قبلی از مقام قضایی (نه احضاریه و نه حکم جلب)، دستگیر کنند و تحقیقات اولیه را انجام دهند و سریعاً به مقام قضایی اطلاع دهند.
- بنابراین، جرایم مشهود یکی از مهمترین و شایع‌ترین نمونه های وضعیتی است که منجر به جلب فرد بدون دریافت احضاریه قبلی می‌شود.
- در نظر داشته باشید در قانون جرایم مشهود به جلب فرد اشاره نشده است بلکه گفته شده که اگر جرم مشهود است ضابطان دادگستری می توانند تمام اقدامات لازم را به منظور جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم انجام دهند یا در صورت نیاز به تکمیل تحقیقات او را تحت نظر قرار بدهند. ( اما در واقع متهم جلب می گردد و این جلب بدون احضاریه است)
در نظر داشته باشید،هرگونه اقدام خارج از چارچوب قانونی توسط ضابطین، می‌تواند منجر به مسئولیت انتظامی یا حتی کیفری برای آنها شود.
جلب بدون احضار و اصل برائت
به شخصی که مشکوک به ارتکاب جرم است متهم می گویند و احضار و جلب و تحقیق از او تابع قواعد خاصی.
البته تا زمانی که رای قطعی بر مجرمیت و گناهکاری او صادر نگردد در پناه اصل برائت می باشد
به عبارت دیگر تا قبل از اثبات اتهام با دلایل کافی نمی توانیم شخص را مجرم تلقی کنیم دلایل به ضرر شخص باشد.
مطابق اصل برائت هر فردی بی‌گناه فرض می‌شود مگر اینکه جرمش در دادگاه صالح اثبات شود
شاید اغراق نباشد اگر بگوییم که مهمترین مرحله در دادسرا و انجام تحقیقات مقدماتی احضار متهم و تحقیق از او می باشد
و اصل برائت و قوانین بسیار زیاد دیگری در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است تا حقوق او از تعرض مصون بماند و بی گناه محاکمه نگردد
چرا که بحث آبروی او در میان می باشد.
از یک سو ممکن است که مجرم واقعی او باشد پس باید در حق او سخت گیری گردد و از سوی دیگر امکان دارد که بی گناه باشد و اصل برائت هم که چتر حمایتی متهم می باشد
ما را از بسیاری امور که آبروی او را در معرض خطر قرار می دهد بر حذر می دارد.
پس چرا قانون گذار برخلاف اصل برائت اقدام جلب بدون احضار را پیش بینی کرده است؟
چرا جلب بدون احضار در قانون پیش بینی شده است
در پاسخ باید بگوییم که در مواردی به دلیل اهمیت جرم یا وضعیت متهم یا تهدید شهود احتمال زیادی وجود دارد که متهم با دریافت احضاریه دادسرا و دادگاه و آگاهی از پیگیری پرونده علیه خودش فراری شود
و در دادسرا و دادگاه حضور پیدا نکند
در این شرایط، صدور احضاریه و اطلاع قبلی به متهم می‌تواند روند تحقیقات و کشف حقیقت را مختل کند یا به جامعه آسیب بزند.
جلب بدون احضار در این موارد، یک اقدام ضروری برای برقراری عدالت است.
نکته مهم دیگر این است که جلب افراد به معنی ثابت شدن جرم یا مجازات قطعی نیست و تنها یک اقدام احتیاطی در فرایند تحقیقات است
جلب متهم فقط تضمینی است که متهم در دادگاه حاضر می شود و روند تحقیقات دادگاه را با اختلال مواجه نمی کند
اصل برائت در این شرایط نیز، همچنان پابرجاست و دادسرا و دادگاه موظفند دلایل کافی برای اثبات اتهام ارائه کنند.
حتی امکان دارد که با وجود جلب متهم، او توضیحات قانع کننده ارایه بدهد و بدون هیچ گونه وثیقه و ضمانتی آزاد گردد.
نتیجه گیری
هرچند جلب بدون احضاریه در ظاهر با اصل برائت تعارض دارد، اما قانون گذار آن را به عنوان یک استثنا و تحت شرایط بسیار محدود و مشخص پذیرفته است.
این اقدام باید با دستور مقام قضایی صالح و با ذکر دلایل موجه قانونی صورت گیرد و مستدل گردد.
هدف از این کار، جلوگیری از فرار متهم، حفظ دلایل جرم و تامین امنیت جامعه و برقراری عدالت است، نه نقض اصل برائت.
با این حال، همواره این نگرانی وجود دارد که از این اختیار سوءاستفاده شود، لذا نظارت دقیق قضایی و پایبندی به شرایط قانونی برای حفظ حقوق متهم ضروری است.
صدور بدون دلیل جلب بدون احضار می تواند مستند شکایت انتظامی از قاضی پرونده قرار بگیرد.
اصل برائت چیست
نکات مهم در جلب بدون احضار
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، اصل در قانون ایران بر این قرار گرفته است که فرایند رسیدگی به اتهامات یک فرد با احضار او آغاز می‌شود.
یعنی ابتدا باید به صورت رسمی از متهم خواسته شود که در زمان و مکان معینی نزد مقام قضایی ( بازپرس یا دادیار) حاضر شود.
این رویکرد، احترام به حقوق شهروندی و تعهد قانون گذار به اصل برائت را نشان می‌دهد، چرا که به فرد فرصت داده می‌شود تا داوطلبانه برای دفاع از خود حضور یابد.
صدور دستور جلب فقط زمانی مجاز است که متهم پس از احضار قانونی، بدون عذر موجه، حاضر نشود.
اما همان گونه که در بالا گفتیم در شرایطی می‌توان مستقیماً و بدون ارسال احضاریه قبلی، دستور جلب متهم را صادر کرد.( در جرایمی خاص و در شرایطی ویژه)
“بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند.”
مسئولیت سنگین و لزوم دقت بازپرس:
به دلیل ماهیت استثنایی و تأثیر مستقیم جلب بر آزادی فرد، قانونگذار تأکید دارد که مقام قضایی باید از این اختیار در نهایت دقت، ظرافت و احتیاط استفاده کند.
این به معنای آن است که:
-
- بررسی دقیق ضرورت: بازپرس باید به دقت بررسی کند که آیا شرایط استثناییِ قانونی برای صدور دستور جلب بدون احضار (مانند بیم فرار، امحای آثار جرم، وجود دارد و باید استدلال کافی ارایه بدهد مثلا متهم بلیت خروج از کشور تهیه کرده است یا شاهدان را تهدید کرده است که به ضرر او شهادت ندهند.
- تناسب اقدام: باید سنجید که آیا جلب بدون احضار، تنها راه ممکن برای پیشبرد تحقیقات یا جلوگیری از خطرات احتمالی است یا می توان با صدور احضاریه نیز به هدف رسید.
- پرهیز از تصمیم گیری های عجولانه: صرف وجود یک شکایت یا گزارش، نباید به طور خودکار منجر به صدور دستور جلب شود. مقام قضایی وظیفه دارد تمام جوانب امر مورد سنجش قرار بدهد.
- دلیل کافی:اینجاست که ماده ۱۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری نقش محوری ایفا می‌کند. این ماده یک سد قانونی مهم در برابر استفاده بی‌رویه از احضار و به‌ویژه جلب متهم ایجاد کرده است. متن ماده صراحت دارد: “بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند.”
این یعنی:
- فقط شکایت کافی نیست: صرف اینکه فردی علیه دیگری شکایت کرده باشد، “دلیل کافی” برای جلب یا حتی احضار او محسوب نمی‌شود.
- لزوم وجود شواهد اولیه: بازپرس باید قبل از صدور دستور احضار یا جلب، بررسی کند که آیا دلایل قابل اعتنا و قوی وجود دارد که ظن ارتکاب جرم توسط آن فرد را به‌طور معقولی تقویت کند یا خیر. این شواهد اولیه باید چیزی فراتر از ادعای صرف شاکی باشد و متکی به دلایل باشد. مثلا شهادت شهود، نظریه کارشناسی، نظر پزشکی قانونی، دوربین مداربسته و …
- جلوگیری از جلب بر اساس اتهامات بی‌اساس: این ماده تضمین می‌کند که افراد صرفاً به دلیل مطرح شدن یک شکایت بی‌دلیل یا واهی، مورد احضار یا جلب قرار نگیرند و حیثیت و آزادی آنها خدشه‌دار نشود. زیر پا گذاشتن این اصل مهم باعث مسئولیت انتظامی قاضی است.
بنابراین، اختیار جلب بدون احضار، یک ابزار قدرتمند اما بسیار حساس در دستان بازپرس یا دادیار تحقیق است.
این اختیار به معنای نادیده گرفتن حقوق شهروندی متهم یا اصل برائت نیست، بلکه یک اقدام استثنایی برای موارد ضروری است که قانون به دقت شرایط آن را مشخص کرده است.
مهمترین وظیفه بازپرس در این میان، توجه به احراز “دلیل کافی” طبق ماده ۱۶۸ ق.آ.د.ک است. هرگونه دستور جلب (چه با احضار و چه بدون آن) باید متکی به دلایل معتبر باشد و مقام قضایی باید با درایت و دقت کامل و توجه به اصول قانونی، ضرورت و قانونی بودن این احضار را پیش از صدور دستور، بررسی کند.
در غیر این صورت، این اقدام می‌تواند به نقض قانون و حقوق شهروندی متهم شود
اطلاعات برگه جلب
مطابق قانون، برگه جلب باید شامل موارد زیر باشد:
۱-مشخصات متهم
۲-علت جلب
۳-امضای بازپرس
مواد قانونی مربوط به جلب متهم
ضابطان قضایی هنگام جلب متهم باید امور زیر را مورد توجه قرار بدهند
۱-جلب متهم با برگه جلب مطابق مشخصاتی که در بالا به آن اشاره کردیم صورت می گیرد.
۲-مامور جلب پس از ابلاغ برگه جلب، متهم را دعوت می کند که با او نزد بازپرس حاضر شود. چنانچه متهم امتناع کند، مامور او را جلب و تحت الحفظ نزد بازپرس حاضر می نماید و
در صورت نیاز می‌تواند از سایر ماموران کمک بخواهد.
۳-جلب متهم به استثنای موارد ضروری باید در روز به عمل آید و در همان روز به وسیله بازپرس و یا قاضی کشیک تعیین تکلیف شود.
۴- در صورتی که متهم در منزل یا محل کار خود یا دیگری مخفی شده باشد، ضابطان باید حکم ورود به آن محل را از مقام قضائی اخذ کنند و نمی توانند بدون حکم وارد محل شوند.
۵-ضابطان دادگستری مکلفند متهم جلب شده را بلافاصله نزد بازپرس بیاورند و در صورت عدم دسترسی به بازپرس یا مقام قضائی جانشین، در اولین وقت اداری، متهم را نزد او حاضر کنند.
در صورت تاخیر از تحویل فوری متهم، باید علت آن و مدت زمان نگهداری در پرونده درج شود. به هر حال مدت نگهداری متهم تا تحویل وی به بازپرس یا قاضی کشیک نباید بیش از بیست و چهار ساعت باشد.
تفهیم اتهام یعنی چه
حقوق متهم در فرآیند جلب بدون احضار
فردی که بدون احضاریه جلب می‌شود، از تمامی حقوق یک متهم برخوردار است و از این لحاظ تفاوتی با سایر متهمان ندارد
مهمترین این حقوق عبارتند از:
-
- حق اطلاع از اتهام: فرد حق دارد بداند به چه اتهامی و با استناد به چه دلایلی دستگیر شده است.
- حق سکوت: متهم حق دارد تا زمان حضور وکیل خود، از پاسخ دادن به سوالات خودداری کند.
- حق داشتن وکیل: از همان لحظه اول دستگیری، فرد حق دارد از حضور وکیل بهره‌مند شود. در صورت عدم توانایی مالی، می‌تواند درخواست وکیل تسخیری کند.
- حق اطلاع به بستگان: متهم حق دارد دستگیری خود را به خانواده یا فرد مورد نظرش اطلاع دهد.
- حق معاینه توسط پزشک: شخصی که جلب می شود یا یکی از بستگان وی می تواند درخواست کند که پزشک متهم را معاینه کند.
- حق استراحت: ضابطان دادگستری مکلفند اظهارات شخص تحت نظر، علت تحت نظر بودن، تاریخ و ساعت آغاز آن، مدت بازجویی، مدت استراحت بین دو بازجویی و تاریخ و ساعتی را که شخص نزد قاضی معرفی شده است را در صورتمجلس بنویسند و آن را به امضا یا اثر انگشت او برسانند
- حق پاسخ گویی به سوال های مرتبط: پرسش ها باید، مفید و روشن و مرتبط با اتهام انتسابی باشد و از کنجکاوی در اسرار شخصی و خانوادگی و سوال از گناهان گذشته افراد و پرداختن به موضوع های بی اثر خودداری شود.
- حق بر رفتار انسانی: مطابق قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، هرگونه شکنجه، رفتار توهین‌آمیز یا غیرقانونی ممنوع است و متهم حق دارد در شرایط مناسبی نگهداری شود و اذیت و تحقیر نشود.
- حق اعتراض: متهم می‌تواند به قانونی بودن دستگیری خود اعتراض کند و از مقام قضایی بخواهد آن را بررسی نماید.
همواره در نظر داشته باشید که جلب بدون احضار یک اقدام فوق‌العاده و استثنائی است. قانونگذار با تعیین شرایط دقیق برای آن، سعی در جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ آزادی‌های فردی دارد.
قانون حقوق شهروندی در این مورد مقرر می کند که:
«کشف و تعقیب جرایم و اجرای تحقیقات و صدور قرارهای تامین و بازداشت موقت می‌باید مبتنی بر رعایت قوانین و با حکم و دستور قضایی مشخص و شفاف صورت گیرد و از اعمال هرگونه سلایق شخصی و سوء استفاده از قدرت و یا اعمال هرگونه خشونت و یا بازداشت‌های اضافی و بدون ضرورت اجتناب شود.»
در این راستا، هرگونه اقدام خارج از چارچوب قانونی توسط ضابطین، می‌تواند منجر به مسئولیت انتظامی یا حتی کیفری آنها شود.
همچنین، مقام قضایی (دادستان یا بازپرس) وظیفه دارد بر اقدامات ضابطین نظارت کند و در صورت غیرقانونی بودن دستگیری، دستور آزادی فوری متهم را صادر نماید.
همین حالا تماس بگیرید
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
اقدامات ضروری پس از جلب بدون احضار
پس از دستگیری فرد در شرایط جرم مشهود، ضابطین مکلف به رعایت موارد زیر هستند:
- ابلاغ اتهام: باید فوراً و به صورت کتبی، موضوع اتهام و دلایل آن را به متهم ابلاغ کنند.
- تفهیم حقوق: حقوق قانونی متهم، از جمله حق داشتن وکیل، حق سکوت، حق اطلاع به خانواده و سایر حقوق دفاعی مندرج در قانون، باید به وی تفهیم شود
- اطلاع به مقام قضایی: باید حداکثر ظرف ۲۴ ساعت، موضوع را به دادستان یا بازپرس اطلاع دهند و متهم را نزد مقام قضایی حاضر کنند.
بعد از جلب شخص مطابق آنچه گفتیم باید امور زیر صورت بپذیرد
۱-تحویل به مقام قضایی (ظرف ۲۴ ساعت):
- فرد دستگیر شده باید حداکثر ظرف ۲۴ ساعت تحویل مقام قضایی صالح شود.
- همزمان با دستگیری یا بلافاصله پس از آن، باید حقوق متهم (حق سکوت، حق داشتن وکیل و…) و علت جلب به او تفهیم شود.
۲-تحقیق اولیه توسط مقام قضایی:
- پس از تحویل متهم به مقام قضایی، او مکلف است فوراً تحقیقات اولیه را آغاز کند.
- مقام قضایی اتهام را به متهم تفهیم می کند و اظهارات و دلایل او را می‌شنود.
۳-صدور قرار تأمین کیفری (مرحله تصمیم‌گیری در مورد وثیقه):
- اینجا مرحله کلیدی است. پس از انجام تحقیقات اولیه، مقام قضایی (معمولاً بازپرس) باید تکلیف وضعیت متهم را مشخص کند. قانوناً بازپرس نمی‌تواند متهم را بیش از ۲۴ ساعت بدون تعیین تکلیف نگه دارد.
- احتمال دارد که بازپرس بعد از شنیدن سخنان متهم و دلایل او، اعتقاد به بی گناهی او داشته باشد در این صورت بدون نیاز به هیچ گونه وثیقه او را آزاد می کند.
- اما اگر بازپرس با شنیدن دلایل او قانع نشود مکلف است یکی از “قرارهای تأمین کیفری“ را که در ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری پیش‌بینی شده، صادر کند. هدف از این قرارها، تضمین حضور متهم در مراحل بعدی تحقیقات و دادرسی، و همچنین جلوگیری از فرار یا تبانی و جبران خسارت قربانی جرم است.
- التزام به حضور با قول شرف.
- التزام به حضور با تعیین وجه التزام.
- التزام به عدم خروج از حوزه قضایی با قول شرف.
- التزام به عدم خروج با تعیین وجه التزام.
- التزام به معرفی نوبه‌ای خود به مراکز یا نهادهای تعیین شده.
- التزام به عدم فعالیت‌های خاص مرتبط با جرم.
- التزام به عدم خروج از منزل یا محل اقامت تعیین شده (با نظارت الکترونیکی یا بدون آن).
- اخذ کَفیل با تعیین وجه‌الکفاله: معرفی یک شخص دیگر به عنوان ضامن.
- اخذ وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت‌نامه بانکی، مال منقول یا غیرمنقول: این همان وثیقه است که می‌تواند شامل پول نقد، ضمانت‌نامه، سند ملک یا خودرو و… باشد.
- بازداشت موقت: شدیدترین قرار که تنها در موارد خاص قانونی (مواد ۲۳۷ و ۲۳۸ قانون) و با وجود دلایل قوی صادر می‌شود.
تصمیم‌گیری نهایی مقام قضایی:
- بازپرس با توجه به نوع و اهمیت جرم، شدت مجازات، دلایل اتهام، احتمال فرار یا تبانی متهم، وضعیت فردی و خانوادگی او، یکی از قرارهای فوق را انتخاب و صادر می‌کند.
- اگر قرار صادر شده وثیقه یا کفالت باشد، متهم تا زمان معرفی کفیل یا سپردن وثیقه، در بازداشت می‌ماند. اگر نتواند وثیقه یا کفیل معرفی کند، همچنان بازداشت خواهد بود.
- اگر قرار سبک‌تری مانند التزام صادر شود، متهم پس از امضای تعهدات لازم، آزاد می‌شود.
- اگر قرار بازداشت موقت صادر شود، متهم به زندان اعزام می‌گردد.
راهنمای عملی برای شهروندان
اگر بدون احضار جلب شدیم چه کنیم
یکی از بدترین تجربیات هر انسانی جلب بدون احضار می باشد چرا که آرامش خانواده را سلب می کند و چون ناگهان اتفاق افتاده است هیچ کس نمی داند که باید چه کاری انجام بدهد.
۱. در لحظه جلب:
- حفظ آرامش: اولین و مهمترین قدم حفظ خونسردی است. واکنش‌های هیجانی یا پرخاشگرانه می‌تواند وضعیت را پیچیده‌تر کند.
- عدم مقاومت غیرقانونی: از درگیری فیزیکی یا فحاشی و دادن نسبت های ناروا مانند نسبت دادن رشوه گیری به ماموران خودداری کنید چرا که مامور این مورد را گزارش می کند و سبب تشکیل پرونده افتراء علیه شما می گردد
در برابر دستورات قانونی مامورین مقاومت نکنید، زیرا این کار می‌تواند اتهام جدیدی (مانند تمرد نسبت به مامورین) برای شما ایجاد کند که مجازات آن حبس می باشد.
البته مامور موظف به همکاری متعارف با شما می باشد مانند ارایه کارت شناسایی.
- پرسش از علت جلب: با آرامش از مامورین علت جلب و اتهام خود را بپرسید (علت جلب من چیست؟). آنها قانوناً موظف هستند که به این سوال پاسخ بدهند.
- درخواست کارت شناسایی مامور: قاعدتا شما باید از سمت شخصی که خود را مامور دولت یا ضابط دادگستری یا مامور کلانتری معرفی می کند آگاه شوید و در این راستا می توانید کارت شناسایی آنها را بخواهید.
۲. تاکید بر حقوق اساسی:
- حق سکوت: به صراحت اعلام کنید که تا زمان حضور وکیل خود از حق سکوت استفاده می‌کنید (“تا وکیلم نیاید صحبت نمی‌کنم” یا “از حق سکوت استفاده می‌کنم”). از ارائه هرگونه توضیح، پاسخ به سوالات جزئی، اقرار یا امضای صورتجلسه بدون حضور و مشورت وکیل خودداری کنید. در نظر داشته باشید حق سکوت فقط مختص فیلم های آمریکایی نیست بلکه در قانون ایران نیز به رسمیت شناخته شده است.
- حق داشتن وکیل: حضور وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی به رسمیت شناخته شده است و شما می توانید با وکیل خود تماس بگیرید تا برای دفاع از شما در دادسرا حاضر شود.
- حق اطلاع به خانواده: درخواست کنید که بتوانید دستگیری خود و محلی که به آنجا منتقل می‌شوید را به یکی از اعضای خانواده یا فرد مورد اعتمادتان اطلاع دهید (“می‌خواهم به خانواده‌ام اطلاع دهم”). مامورین باید این امکان را فراهم کنند مگر در موارد قانونی بسیار خاص که باید علت آن ذکر شود.
۳. در بازداشتگاه یا کلانتری (قبل از معرفی به مقام قضایی):
- دقت در امضای اوراق: اگر برگه‌ای برای امضا به شما داده می شود، آن را به دقت بخوانید. اگر با محتوای آن موافق نیستید، از امضا امتناع کنید یا حداقل اعتراض خود را قبل از امضا بنویسید.
- درخواست کمک پزشکی: اگر در حین جلب آسیب دیده‌اید یا بیماری خاصی دارید که نیاز به مراقبت یا دارو دارد، فوراً موضوع را به مسئولین اطلاع داده و درخواست رسیدگی پزشکی کنید.
۴. هنگام معرفی به مقام قضایی
- تکرار درخواست وکیل: اگر هنوز وکیل ندارید، اولین موضوعی که باید به مقام قضایی بگویید این است که درخواست وکیل داشته‌اید و می‌خواهید وکیل داشته باشید.
- گوش دادن دقیق: به اتهامی که به شما تفهیم می‌شود و حقوقی که توسط مقام قضایی بازگو می‌شود، با دقت گوش دهید.
- ارائه توضیحات: اگر وکیل دارید، اجازه دهید او صحبت کند. اگر وکیل ندارید و تصمیم گرفتید سکوت نکنید، توضیحات خود را با آرامش، متمرکز بر واقعیت‌ها و به صورت کوتاه بیان کنید. اگر در روند جلب یا بازداشت اولیه، حقوق شما نقض شده، حتماً به مقام قضایی اطلاع دهید.
- اعتراض به روند: وکیل شما (یا خودتان در صورت نبود وکیل) می‌توانید نسبت به قانونی بودن اصل جلب، یا لزوم ادامه بازداشت و نوع قرار تامین صادر شده اعتراض کنید.
نقش وکیل در فرایند جلب بدون احضار
حق داشتن وکیل یکی از اساسی‌ترین حقوق هر فرد در نظام های قضایی جهان است، اما اهمیت آن در شرایط “جلب بدون احضار” به دلایل زیر چند برابر می‌شود:
۱-تضمین رعایت حقوق اولیه از همان لحظه اول:
- حضور فیزیکی وکیل: تجربه ما می گوید که صرف حضور وکیل می‌تواند مانع از اعمال فشار روانی یا رفتارهای غیرقانونی احتمالی شود. وکیل به عنوان ناظر بر اجرای قانون عمل می‌کند.
- تفهیم کامل حقوق: وکیل به زبان ساده و دقیق، حقوق موکلش را (مانند حق سکوت، حق اطلاع به خانواده، حق معاینه پزشکی) برای او توضیح می‌دهد تا متهم کاملاً از آنها آگاه باشد و بتواند به درستی از آنها استفاده کند و آنها را مطالبه کند.
- جلوگیری از اظهارات مضر: اصلی ترین کمک وکیل در ساعات اولیه، مشاوره با شما در مورد اظهاراتی است که می خواهید داشته باشید. وکیل با علم و تجربه خود مانع از آن می‌شود که متهم تحت فشار یا اضطراب، اظهاراتی کند یا اقراری کند که بعداً به ضررش تمام شود.
۲-بررسی فوری قانونی بودن جلب:
- ارزیابی شرایط: وکیل به سرعت می‌تواند بررسی کند که آیا شرایط قانونی برای جلب بدون احضار وجود داشته است یا خیر. آیا واقعاً جرم مشهود بوده؟
- آیا حکم جلب بدون احضار ، مطابق موازین قانونی (مطابق شرایط ماده ۱۸۰) صادر شده است؟
- طرح ایراد و اعتراض: در صورت غیرقانونی تشخیص دادن جلب، وکیل می‌تواند بلافاصله پس از حضور نزد مقام قضایی (ظرف ۲۴ ساعت)، ایرادات و اعتراضات قانونی را مطرح کرده و حتی درخواست آزادی فوری موکل را بنماید.
۳-مدیریت تحقیقات اولیه:
- همراهی در بازجویی: وکیل در جلسات تحقیق نزد بازپرس حضور می‌یابد، بر روند سوالات نظارت می‌کند و به موکلش در نحوه پاسخگویی مشاوره می‌دهد.
- دسترسی به پرونده: وکیل حق دارد پرونده را مطالعه کند و از دلایل و مدارک موجود علیه موکلش آگاه شود (البته با رعایت محدودیت‌های قانونی مربوط به محرمانگی تحقیقات و مواردی که دسترسی او به پرونده ممنوع می گردد)
- ارائه لایحه و مدارک اولیه: وکیل می‌تواند در همان فرصت اولیه، مدارک یا توضیحاتی (لایحه دفاعیه ) که به نفع موکل است را به بازپرس ارائه دهد.
۴-نقش تعیین‌کننده در صدور قرار تأمین کیفری:
- مذاکره و استدلال برای قرار سبک‌تر: این یکی از حیاتی‌ترین نقش‌های وکیل در ۲۴ ساعت اولیه است. او با ارائه دلایل حقوقی و واقعیات پرونده، تلاش می‌کند مقام قضایی را متقاعد کند که نیازی به صدور قرار سنگین مانند “بازداشت موقت” یا “وثیقه” سنگین نیست.
- اثبات عدم وجود بیم فرار یا تبانی: وکیل می‌تواند با ارائه مدارکی دال بر پایبندی موکل به قانون مانند داشتن شغل، مسکن و خانواده، استدلال کند که خطر فرار یا تبانی وجود ندارد و می‌توان به قرارهای سبک‌تری مانند التزام یا کفالت اکتفا کرد.
۵-تسهیل ارتباط و اطلاع‌رسانی:
- وکیل به عنوان یک شخص حرفه‌ای، می‌تواند اطلاعات دقیق و صحیح از وضعیت پرونده و متهم را به خانواده متهم منتقل کرده و نقش مثبتی در کاهش فشارها بر خانواده متهم داشته باشد.
۶-نظارت بر شرایط نگهداری:
- وکیل می‌تواند بر شرایط نگهداری متهم نظارت داشته باشد و در صورت مشاهده هرگونه بدرفتاری یا نقض حقوق، مراتب را به مقامات مسئول گزارش دهد.
خرید و فروش آنلاین طلای آب شده
در مجموع، حضور وکیل از لحظه جلب، تضمین‌کننده رعایت حقوق دفاعی و انسانی متهم، نظارت بر قانونی بودن اقدامات و مهم‌تر از همه، افزایش شانس صدور یک قرار تأمین مناسب و عادلانه و سبک است .
بدون حضور وکیل،متهم در این شرایط دشوار، تنها و آسیب‌پذیر خواهد بود. در نظر داشته باشید که خانواده متهم نیز علم و آگاهی کافی ندارند
و تجربه ثابت کرده است که به خاطر شرایط احساسی که در آن درگیر هستند نه تنها کمکی به متهم نمی کنند بلکه شرایط را سخت تر می کنند.
ضمانت اجراهای قانونی در صورت وقوع “جلب غیرقانونی”
نظام حقوقی برای جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت و حفظ آزادی‌های فردی، مکانیسم‌هایی را برای برخورد با موارد جلب یا بازداشت غیرقانونی پیش‌بینی کرده است.
این ضمانت اجراها هم شامل حقوقی برای فرد زیان‌دیده و هم مسئولیت‌هایی برای مامور یا مقام متخلف می‌شود:
چه زمانی “جلب بدون احضار” غیرقانونی است؟
اگر جلب برخلاف مقرراتی که در بالا به آن اشاره کردیم صورت بگیرد غیر قانونی است
حقوق و اقدامات جبرانی برای فردی که غیرقانونی جلب شده
دستور آزادی فوری: اگر مقام قضایی هنگام معرفی فرد (ظرف ۲۴ ساعت)، تشخیص دهد که جلب یا بازداشت اولیه مبنای قانونی نداشته، مکلف است فوراً دستور آزادی فرد را صادر کند.
حق اعتراض: فرد جلب شده یا وکیل او حق دارند نسبت به قانونی بودن اصل جلب یا قرار تأمین کیفری صادر شده (به‌ویژه قرار بازداشت موقت) اعتراض کنند. این اعتراض در مرجع قضایی بالاتر (مانند دادگاه کیفری مربوطه) رسیدگی می‌شود
مطالبه جبران خسارت (مسئولیت مدنی): فردی که به صورت غیرقانونی آزادی‌اش سلب شده، حق دارد برای جبران خسارات مادی و معنوی وارده، علیه مامور یا مقام متخلف یا حتی دولت (در صورت خطای قضایی طبق اصل ۱۷۱ قانون اساسی) اقامه دعوا کند.
شکایت بازداشت غیر قانونی: مطابق قانون هر گاه مقامات قضائی یا دیگر مامورین ذیصلاح برخلاف قانون توقیف یا دستور بازداشت یا تعقیب جزائی یا قرار مجرمیت کسی را صادر نمایند
به انفصال دایم از سمت قضائی و محرومیت از مشاغل دولتی به مدت پنج سال محکوم خواهند شد.
وجود این ضمانت اجراهای قانونی شدید نشان می‌دهد که قانونگذار نسبت به حفظ آزادی افراد و جلوگیری از بازداشت‌های خودسرانه حساسیت دارد.
با این حال، اثبات غیرقانونی بودن جلب و پیگیری این موارد در عمل ممکن است با پیچیدگی‌هایی همراه باشد که نیاز به حضور وکیل را توجیه کند
هدف نهایی این قوانین، ایجاد توازن بین نیاز به اجرای قانون و ضرورت حمایت از حقوق اساسی شهروندان است.
نمودار یا خلاصه فرآیند (پس از جلب بدون احضار)
گام ۱: لحظه جلب
- فرد توسط ضابطین (در جرم مشهود) یا با حکم جلب مستقیم (بدون احضار قبلی) دستگیر می‌شود.
گام ۲: اقدامات اولیه ضابطین
- تفهیم فوری حقوق: حق سکوت، وکیل، اطلاع به خانواده و علت جلب باید فوراً (شفاهی و کتبی) به فرد گفته شود.
- تنظیم صورتجلسه: جزئیات واقعه و رعایت حقوق اساسی فرد ثبت می‌شود.
- اطلاع فوری به دادستان: دادستان باید سریعاً مطلع شود.
گام ۳: انتقال به مرجع قضایی
- فرد باید در اسرع وقت (حداکثر ظرف ۲۴ ساعت از زمان جلب) نزد مقام قضایی صالح (بازپرس/دادستان) حاضر شود.
گام ۴: نزد مقام قضایی
- تفهیم اتهام رسمی: مقام قضایی اتهام را رسماً اعلام می‌کند.
- تفهیم مجدد حقوق: حقوق قانونی، به‌ویژه حق داشتن وکیل، مجدداً یادآوری می‌شود.
- تحقیق اولیه: بازپرس/دادستان اظهارات متهم (در صورت تمایل و با حضور وکیل) را می‌شنود و پرونده را بررسی می‌کند.
- ارزیابی وضعیت: قانونی بودن جلب و لزوم صدور قرار تأمین بررسی می‌شود.
گام ۵: صدور قرار تأمین کیفری
مقام قضایی مکلف است یکی از قرارهای ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری را صادر کند:
- آزادی با قرار التزام: (مثل قول شرف، وجه التزام) فرد پس از امضای تعهد آزاد می‌شود.
- نیاز به تأمین برای آزادی: (کفالت یا وثیقه) فرد تا معرفی کفیل یا سپردن وثیقه بازداشت می‌ماند، سپس آزاد می‌شود.
- ادامه بازداشت با قرار بازداشت موقت: فرد به زندان/بازداشتگاه اعزام می‌شود.
گام ۶: مراحل بعدی
- در صورت آزادی: تحقیقات ادامه دارد و فرد ممکن است بعداً دوباره احضار شود.
- در صورت ادامه بازداشت: فرد بازداشت می‌ماند، حق اعتراض به قرار را دارد و تحقیقات ادامه می‌یابد.
- در نهایت پرونده با صدور یکی از قرارهای منع تعقیب، موقوفی تعقیب، قرار جلب به دادرسی در دادسرا مختومه می گردد.
اگر دچار این مشکل هستید حتما از راهنمایی های وکیل متخصص کیفری استفاده کنید.
عدالت از شهد و عسل شیرین تر است.
ما در کنار شما هستیم تا عدالت را احساس کنید.
برای دریافت وقت مشاوره تلفنی و حضوری با شماره های زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
آدرس ما: جردن – بلوار ستاری- پلاک ۳ – واحد ۱۸
