علل موجه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری
شاید در ابتدا تصور کنید که علل موجه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری یکی هستند. اما این طور نیست و تفاوت های مهمی بین آن ها وجود دارد.
ما در این مطلب در ابتدا به تعریف علل موجه جرم و عوامل رافع مسئولیت کیفری خواهیم پرداخت .
و در آخر برایتان تفاوت بین عوامل رافع مسئولیت و علل موجهه جرم را نیز ذکر می کنیم.
بدین جهت پیشنهاد ما این است که با مطالعه این مطلب به همراهی تیم حقوقی ما این مفاهیم را درک کنید.
علل موجه جرم به چه معناست؟
علل موجهه جرم دلایل و شرایطی است که وقوع یک جرم را توجیه می کند.
پس به یک شخص خاص اختصاص ندارند.
و با توجه به موقعیت و شرایطی که ایجاد می شود می باشد.
وقوع جرم هم تحت آن شرایط کاملاً منطقی و توجیه پذیر است.
در واقع باید بگوییم عوامل موجهه جرم به كيفياتی می‌گويند كه بنا بر قانون، جرم ارتکابی را مباح می‌كنند و مسئولیت کیفری و حتی مسئولیت مدنی را هم حذف می نمایند.
اين عوامل به فعل مرتكب ارتباط دارد و نه به شخص او. به همین دلیل شريك و معاون جرم هم از مجازات معاف خواهند بود.
از جمله مهمترین مصداق علل موجهه جرم دفاع مشروع است.
دفاع مشروع حتی می تواند از قصاص و اعدام افراد نیز جلوگیری کند.
همچنین ضرورت عقلایی و اجرای قانون اهم نیز وقوع برخی جرائم را توجیه می کنند.
عوامل رافع مسئولیت کیفری به چه معناست؟
علل رافع مسئولیت کیفری هم باعث می شود مسئولیت کیفری برای مباشر جرم از بین برود.البته در نظر داشته باشید که برخلاف علل موجهه رافع مسئولیت معاون جرم یا شریک جرم نیست. مگر آن که آن ها هم به علل رافع مسئولیت، تحت شمول این قوانین باشند.
این عوامل در مورد شخص مورد نظر بررسی خواهند شد.
به عنوان مثال اکراه، اجبار، مستی و …. که باعث می شود اراده واقعی شخص از بین برود یا تحت کنترل شرایط دیگر قرار گیرد. باعث می شود تا مسئولیت کیفری او از بین برود.
در خصوص این که عوامل رافع مسئولیت کیفری وابسته به شخص هستند. بدین جهت است که نسبت به یک شخص با شخص دیگر متفاوت می باشند.
برای مثال اجبار و اکراه ممکن است روی شخصی ضعیف بیشترین اثر را بگذارد در صورتی که یک شخص دیگر ممکن است با اظهارات و تهدیدات دیگری به هیچ عنوان تحت فشار قرار نگیرد. پس باید عوامل رافع مسئولیت را به صورت موردی در خصوص مجرم بررسی کنیم.
تفاوت بین عوامل رافع مسئولیت و علل موجه جرم
علل رافع مسئولیت کیفری شخصی می باشند به معنای آن که وابسته به شخص نیستند. اما علل موجهه جرم موضوعی است و متوجه شخص نیست.
عوامل رافع مسئولیت کیفری به توانایی ها و اهلیت خاص مرتکب مربوط است.
پس ریشه های درونی و شخصی دارد.
اما علل موجهه جرم یا علل مشروعیت جرم ناشی از عوامل خارجی می باشد.
و موجب حذف وصف مجرمانه عمل می شود.
در عوامل رافع مسئولیت کیفری عنصر معنوی جرم محقق نمی گردد. مثل زمانی که شخصی تحت تاثیر اجبار دیگری دست به عمل مجرمانه ای می زند. اما عنصر معنوی در علل موجهه جرم محقق می شود با این وجود ناشی از ضرورت یا اجبار قانون است.
عوامل رافع مسئولیت کیفری یک موضوع عمومی و همگانی می باشد. اما علل موجهه جرم نیاز به نص قانونی خاص و مشخصی دارد .
هنگامی که یک جرمی با شراکت چند تن به وقوع رسد علل رافع مسئولیت نسبت به هر کدام از آن ها باید جداگانه بررسی قرار شود. زیرا ممکن است در عمل شامل همه شرکاء و معاونین جرم نشود اما این مسئله در خصوص علل موجه جرم مصداقی ندارد و رفع مسئولیت از مباشر باعث رفع مسئولیت از دیگر شرکا می شود.
علل رافع مسئولیت می تواند مسئولیت کیفری را از بین ببرد. اما مسئولیت مدنی را از بین نخواهد برد.
این گونه که اگر جرمی توسط دیوانه یا طفل صغیر به وقوع پیوندد فاعل را نمی شود تحت تعقیب کیفری قرار دهیم. اما می شود از نظر مسئولیت مدنی او را محکوم کرد و مطالبه خسارت کرد. اما عوامل موجهه جرم، هم مسئولیت کیفری و هم مسئولیت مدنی را یکجا از بین می برد. بدین صورت که اگر شخصی در حالت دفاع مشروع موجب خسارت به دیگری می شود. نمی توان او را محکوم به پرداخت خسارت کرد.