شرایط صدور ضمانت نامه بانکی
شرایط صدور ضمانت نامه بانکی موضوع بحث امروز ما است و مقصود از شرایط صدور ضمانت نامه بانکی، مواردی است که بانک ها باید در صدور ضمانت نامه برای اشخاص حقیقی و حقوقی رعایت کنند.
ضمانت نامه بانکی
امروزه، ضمانت‌نامه بانکی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تضمین اجرای تعهدات و قراردادها به شمار می‌رود. این نوع ضمانت‌نامه‌ها معمولاً به صورت “عندالمطالبه” و “غیرمشروط” صادر می‌شوند؛ به این معنا که بانک موظف است به محض درخواست ذی‌نفع، مبلغ مورد نظر را پرداخت نماید.
به بیان ساده، ضمانت‌نامه بانکی سندی است که طی آن بانک، به‌طور غیرقابل برگشت، تعهد می‌دهد وجه تعیین‌شده را در صورت اعلام و مطالبه از سوی ذی‌نفع، پرداخت کند.
نکته مهم این است که این تعهد بانک کاملاً مستقل از قرارداد اصلی میان ذی‌نفع و متقاضی ضمانت‌نامه (ضمانت‌خواه) بوده
و بر اساس اصول بین‌المللی و مقررات نظارتی مربوط به ضمانت‌نامه‌های بانکی تنظیم می‌گردد.
انواع ضمانت نامه هایی که بانک ها صادر می کنند
ضمانت نامه هایی که بانک های ایرانی بر اساس نیاز مشتریان خود، مجاز به صدور آن می باشند و بانک مرکزی از صدور آن حمایت می کند فقط موارد زیر می باشد.
1-ضمانت نامه شرکت در مناقصه یا مزایده
این ضمانت نامه به مقصود تضمین اجرای پیشنهادهای ضمانت خواه در مناقصه یا مزایده صادر می گردد
این ضمانت‌نامه به کارفرما یا برگزارکننده مناقصه/مزایده اطمینان می‌دهد که شرکت‌کننده در صورت برنده شدن، تعهدات خود را به‌درستی انجام خواهد داد.
مطابق قانون معاملات وزارت خانه ها و موسسه های دولتی باید از طریق مناقصه و مزایده صورت بگیرد و برای اینکه مشخص گردد که شرکت کننده در ارائه پیشنهاد جدی است
و اگر برنده شود از انعقاد قرارداد امتناع نمی کند از او ضمانت نامه شرکت در مناقصه و مزایده مطالبه می شود
که معمولاً درصدی از مبلغ کل قرارداد است و تا پایان فرآیند مناقصه یا مزایده معتبر است.
2-ضمانت حسن اجرای تعهد
این ضمانت‌نامه به منظور تضمین اجرای صحیح و کامل تعهدات در پروژه‌ها صادر می‌شود.
در صورت قصور یا کوتاهی در انجام تعهدات، ذی‌نفع می‌تواند مبلغ ضمانت‌نامه را مطالبه کند.
3-ضمانت نامه پیش پرداخت
در بسیاری از قراردادها شخص باید برای انجام روند قرارداد پیش پرداخت بپردازد اما همیشه این تردید باقی است که آیا پیش پرداخت به مصرف مقرر در قرارداد می رسد یا نه؟
ضمانت نامه پیش پرداخت به منظور حصول اطمینان از این امر صادر می گردد
به عبارت دیگر،این نوع ضمانت‌نامه برای تضمین بازپرداخت مبلغی است که به عنوان پیش‌پرداخت به پیمانکار یا متقاضی پرداخت شده است.
بانک در صورت عدم اجرای تعهدات موظف به بازپرداخت مبلغ به ذی‌نفع می‌باشد.
4-ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان
در این نوع ضمانت نامه آنچه اتفاق می افتد این است که وجه الضمانی که از حساب های پیمانکار کسر شده بود در ازای ضمانت نامه کسور وجه الضمان به او بازگردانده می شود.
5-ضمانت نامه تعهد پرداخت
این ضمانت نامه به مقصود قبول پرداخت بدهکاری ضمانت خواه به ذی نفع در سررسید معین صادر می گردد
6-ضمانت نامه گمرکی
این ضمانت نامه به منظور تضمین پرداخت حقوق گمرکی صادر می گردد و کاربرد آن بیشتر در فعالیت‌های وارداتی و صادراتی است.
حتما بخوانید: ثبت شکایت از بانک ها در بانک مرکزی به صورت غیر حضوری
شرایط و مدارک لازم برای صدور ضمانت‌نامه
برای صدور ضمانت‌نامه بانکی، متقاضی باید شرایط خاصی را رعایت و مدارک معینی را ارائه نماید که شامل موارد زیر است:
-
- درخواست رسمی متقاضی
- اطلاعات هویتی متقاضی
- اعتبارسنجی ضمانت خواه
- وثایق و تضمینات
- قرارداد مرتبط
- انجام استعلام های لازم
۱. مدارک هویتی و اطلاعات قانونی متقاضی
یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌ها برای صدور ضمانت‌نامه، شناسایی کامل هویت ضمانت‌خواه است. این فرآیند شامل:
- ارائه مدارک شناسایی معتبر (برای اشخاص حقیقی مانند کارت ملی و شناسنامه؛ برای اشخاص حقوقی مانند اساسنامه شرکت و آخرین تغییرات ثبت‌شده).
- اثبات قانونی بودن فعالیت‌ها و مشروعیت حقوقی متقاضی از طریق بررسی مجوزها یا اسناد ثبت شرکت و اشخاص صاحب امضای مجاز و اعضای هیات مدیره
- ارائه اطلاعات مربوط به قرارداد پایه که ضمانت‌نامه برای آن صادر می‌شود.
بانک باید اطمینان حاصل کند که هویت متقاضی مطابق با قوانین ضد پول‌شویی است و فعالیت او قانونی و مشروع می‌باشد.
این امور بر اساس دستور العمل چگونگی شناسایی مشتریان ایرانی موسسات اعتباری انجام می شود و بر آن اساس بانک موظف به شناسایی کامل مشتری می باشد تا برای او ضمانت نامه صادر کند.
۲-اعتبار سنجی ضمانت خواه
برای صدور ضمانت‌نامه، بانک‌ها باید از توان مالی متقاضی و پایبندی او به تعهدات اطمینان حاصل کنند. این فرآیند شامل:
- بررسی سابقه اعتباری و عملکرد مالی متقاضی.
- تحلیل گزارش‌های اعتباری از مراجع معتبر.
- تطبیق میزان تعهدات فعلی متقاضی با توانایی مالی او.
- در نظر گرفتن نسبت بدهی به دارایی برای ارزیابی ریسک.
- صدور ضمانت نامه برای اشخاص حقیقی و حقوقی که بدهی غیر جاری به نظام بانکی کشور دارند ممنوع می باشد
- همچنین اشخاصی که دارای چک برگشتی می باشند که از آن رفع سوء اثر نشده است نمی توانند ضمانت نامه دریافت کنند.
بانک بر اساس این ارزیابی، مبلغ و نوع وثیقه مورد نیاز را تعیین می‌کند.
۳-ارائه وثایق و تضمینات قابل قبول
متقاضی باید وثایقی ارائه دهد که ارزش آن‌ها معادل یا بیشتر از مبلغ ضمانت‌نامه باشد. انواع وثایق شامل:
- املاک با ارزش قانونی ثبت‌شده و قابلیت فروش.
- سپرده‌های بانکی یا اوراق بهادار قابل نقد.
- اسناد تضمینی معتبر (مانند گواهی سپرده یا ضمانت‌نامه‌های دیگر).
بانک موظف است اصالت وثایق را بررسی کرده و از قدرت نقدشوندگی آن‌ها اطمینان حاصل کند.
تعهدات ضامن در قراردادهای بانکی
۴-اعتبارسنجی قرارداد پایه
یکی از نکات کلیدی در صدور ضمانت‌نامه، صحت و قانونی بودن قرارداد پایه است که ضمانت‌نامه بر اساس آن صادر می‌شود.
- کنترل اصالت قرارداد: بانک باید مطمئن شود که قرارداد ارائه‌شده واقعی است و متقاضی قصد صادقانه‌ای برای اجرای تعهدات دارد.
- بررسی انطباق با عرف بانکداری: بانک اطمینان حاصل می‌کند که شروط قرارداد با قوانین و مقررات عمومی تضاد ندارد.
- جلوگیری از صوری بودن قرارداد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا می‌تواند زمینه‌ساز تخلفاتی مانند تبانی یا تحصیل مال نامشروع باشد.
یکی از مهم‌ترین موارد در صدور ضمانت‌نامه بانکی، عدم صوری بودن رابطه پایه میان ضمانت‌خواه و ذی‌نفع است.
همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، ضمانت‌نامه بانکی ابزاری برای تضمین اجرای تعهدات قراردادی است و از قرارداد پایه کاملاً مستقل می‌باشد.
با این حال، در برخی موارد مشاهده شده که ضمانت‌خواه و ذی‌نفع با تبانی و ایجاد رابطه صوری پایه، اقدام به خارج کردن منابع بانکی کرده‌اند.
این افراد معمولاً املاکی را به عنوان وثیقه ارائه می‌دهند که فروش آن‌ها بسیار دشوار و زمان‌بر است. در چنین مواردی، وظیفه بانک این است که از صوری نبودن رابطه پایه اطمینان حاصل کند.
این کار با بررسی دقیق اسناد و مدارک ارائه‌شده امکان‌پذیر است.
از لحاظ حقوقی، ضمانت اجرای این امر بستگی به ارزیابی اسناد دارد. از سوی دیگر، از لحاظ کیفری، افرادی که به چنین اقداماتی دست می‌زنند، به‌طور قطع تحت جرم تحصیل مال از طریق نامشروع قرار می‌گیرند.
۵-توافق‌نامه و تعهدات طرفین
بانک و متقاضی باید توافق‌نامه‌ای امضا کنند که در آن جزئیات ضمانت‌نامه، از جمله مبلغ، شرایط پرداخت، تاریخ انقضا و روش‌های قانونی برای اجرا یا فسخ ضمانت‌نامه به‌طور شفاف مشخص شده باشد.
رعایت مقررات نظارتی و بین‌المللی
ضمانت‌نامه‌های بانکی باید بر اساس:
- دستورالعمل‌های نظارتی بانک مرکزی.
- استانداردهای بین‌المللی مانند مقررات اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) در صورت استفاده از ضمانت‌نامه برای معاملات خارجی.
بانک موظف است تطابق ضمانت‌نامه را با این مقررات تضمین کند.
۶-هزینه‌ها و نرخ‌های مرتبط با ضمانت‌نامه
بانک‌ها معمولاً هزینه‌های صدور ضمانت‌نامه را بر اساس نوع ضمانت‌نامه و مبلغ آن تعیین می‌کنند.
این هزینه‌ها شامل:
- کارمزد صدور ضمانت‌نامه.
- هزینه‌های بررسی وثایق و ارزیابی مالی متقاضی.
- نرخ بهره در صورت استفاده از سپرده نقدی به عنوان وثیقه
شرایطی که بانک باید در حدود عرف بانکداری آن را رعایت کند
هر کدام از ضمانت نامه هایی که در بالا به آن اشاره کردیم با در نظر گرفتن مواردی است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
البته رعایت هیچ کدام از این مواردی که به آن اشاره می کنیم فراتر از عرف بانکداری نمی باشد
و حتی اگر بانک قصد داشته باشد که فراتر از عرف بانکداری به آن بپردازد ابزاری برای بررسی آن ندارد
1-صوری نبودن رابطه پایه
همان گونه که اشاره کردیم بانک باید در حدود عرف بانکداری از صوری نبودن رابطه پایه اطمینان حاصل کند که در بالا به آن اشاره کردیم.
2-مرتبط بودن موضوع رابطه پایه با زمینه فعالیت ضمانت خواه
یکی از معیارهای مهم برای کشف صحت رابطه پایه و جلوگیری از صوری بودن، ارزیابی ارتباط میان موضوع قرارداد پایه و فعالیت‌های حرفه‌ای ضمانت‌خواه است.
این ارتباط می‌تواند به بانک کمک کند تا اعتماد بیشتری نسبت به واقعی بودن درخواست ضمانت‌نامه پیدا کند. موارد مرتبط شامل:
بررسی مستندات و سوابق ضمانت‌خواه:
- بانک باید فعالیت‌های حرفه‌ای متقاضی را با موضوع قرارداد پایه تطبیق دهد.
- اگر فعالیت‌های ضمانت‌خواه با حوزه موضوع قرارداد همخوانی نداشته باشد، این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از صوری بودن رابطه پایه باشد.
- مثلا شخصی که از بانک ضمانت نامه برای گمرک مطالبه می کند باید سوابقی از فعالیت خود در این زمینه ارایه بدهد
دعاوی مختلفی که می توانید علیه بانک طرح کنید
بررسی منطقی بودن درخواست ضمانت‌نامه:
- بانک باید ارزیابی کند که آیا ضمانت‌نامه به صورت منطقی در حوزه فعالیت‌های معمول متقاضی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، اگر شرکتی در زمینه تولید محصولات لبنی فعالیت دارد، ارائه ضمانت‌نامه مرتبط با ساختمان سازی ممکن است غیرمعقول به نظر برسد.
- به عبارت دیگر، موضوع رابطه پایه با زمینه فعالیت ذی نفع باید تناسب داشته باشد.
- تحلیل رفتارهای متقاضی
- ارائه اسناد یا مدارک غیرقابل قبول یا ساختگی از سوی ضمانت‌خواه می‌تواند اولین علامت هشدار برای بانک باشد، مثل ارایه اسناد جعلی.
- تبانی میان ضمانت‌خواه و ذی‌نفع از طریق ایجاد قراردادهایی که هیچ ارتباط واقعی با زمینه فعالیت ضمانت‌خواه ندارند، خطر خروج منابع بانکی را افزایش می‌دهد و شخص را در معرض اتهام تحصیل مال از طریق نامشروع قرار می دهد.
- اهمیت نظارت مؤثر و پیشگیری از صوری بودن
- برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، بانک‌ها باید علاوه بر مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم به موارد زیر توجه کنند:
- سیستم‌های ارزیابی دقیق‌تری را توسعه دهند.
- از مشاوران حقوقی و وکلای متخصص و کارشناسان مالی برای تحلیل قرارداد پایه و رفتارهای متقاضی استفاده کنند.
- قوانین و مقررات نظارتی خود را در این زمینه تقویت کنند تا از وقوع تخلفات جلوگیری کند
برای مشاوره با شماره های زیر تماس بگیرید
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
3-احراز واجد شرایط بودن ضمانت خواه در خصوص موضوع رابطه پایه
بانک موظف است وضعیت مالی ضمانت‌خواه را ارزیابی کند تا مطمئن شود ضمانت‌خواه توانایی پرداخت و اجرای تعهدات مرتبط با موضوع رابطه پایه را دارد
۴-ضمانت نامه ابزاری برای دریافت تسهیلات نباشد
ضمانت‌نامه‌های بانکی به‌طور خاص برای تضمین تعهدات قراردادی و اجرای تعهدات مالی طراحی شده‌اند و ویژگی خاص آن‌ها این است که به ضمانت‌نامه سود تعلق نمی‌گیرد.
با این حال، برخی افراد از ضمانت‌نامه‌ها به‌صورت غیرقانونی و از طریق ایجاد رابطه پایه صوری برای دریافت تسهیلات مالی یا وام سوءاستفاده می‌کنند.
این اقدام نه تنها منابع بانکی را به خطر می‌اندازد بلکه به بی‌اعتمادی در نظام بانکداری منجر می‌شود.
شناسایی سوءاستفاده‌های احتمالی از ضمانت‌نامه‌ها
بانک‌ها باید به این سوءاستفاده‌ها حساس باشند و از ضمانت‌نامه‌ها به‌عنوان ابزارهای غیرمستقیم برای دریافت تسهیلات جلوگیری کنند. برخی از موارد کلیدی برای شناسایی سوءاستفاده عبارتند از:
- رابطه صوری پایه: ضمانت‌نامه‌هایی که هیچ رابطه واقعی میان ضمانت‌خواه و ذی‌نفع ندارند و فقط برای ایجاد پوشش قانونی برای دریافت وام طراحی شده‌اند.
- عدم تطابق در وثایق: ارائه وثایقی که با استانداردهای معمول بانکی هماهنگ نیستند یا به سختی قابل نقد شدن هستند.
- غیرمنطقی بودن درخواست ضمانت‌نامه: صدور ضمانت‌نامه‌هایی که منطق اقتصادی یا تجاری پشت آن‌ها وجود ندارد و صرفاً برای دریافت تسهیلات مالی ایجاد شده‌اند.
نتیجه گیری
فرآیند صدور ضمانت‌نامه بانکی ترکیبی از ارزیابی دقیق حقوقی، مالی و قراردادی است که تضمین می‌کند تمامی مراحل با رعایت اصول قانونی و عرف بانکی انجام شود.
این فرآیند نه تنها از ریسک‌های احتمالی جلوگیری می‌کند، بلکه اعتبار و اعتماد بین طرفین قرارداد را نیز تقویت می‌کند.
مراحل صدور ضمانت‌نامه بانکی
مراحل صدور ضمانت‌نامه معمولاً شامل این گام‌ها است:
- ارسال درخواست رسمی: متقاضی باید درخواست خود را به بانک ارائه دهد.
- بررسی مدارک و ارزیابی مالی: بانک اسناد ارائه‌شده را بررسی و اعتبارسنجی می‌کند.
- تعیین وثیقه: متقاضی باید وثایق مورد نیاز بانک را ارائه دهد.
- تنظیم و امضای قرارداد: بانک و متقاضی توافق‌نامه صدور ضمانت‌نامه را امضا می‌کنند.
- صدور ضمانت‌نامه: بانک ضمانت‌نامه را صادر و به ذی‌نفع تسلیم می کند.
سوالات متداول
شرایط صدور ضمانت نامه بانکی چیست؟
بانک بعد از دریافت درخواست متقاضی و انجام استعلام های لازم از صوری نبودن رابطه پایه اطمینان کسب می کند و بعد از اخذ وثایق اقدام به صدور ضمانت نامه می کند.
آیا ممکن است که بانک با وجود احراز شرایط اقدام به صدور ضمانت نامه نکند؟
بله بانک بر اساس شناختی که از مشتریان خود دارد اقدام به صدور ضمانت نامه می کند.
چگونه از وکیل متخصص ضمانت نامه بانکی وقت مشاوره بگیرم؟
برای دریافت مشاوره در این زمینه و دریافت وقت تلفنی یا حضوری با شماره های ما در ارتباط باشید.
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
آدرس ما: جردن- بلوار ستاری- پلاک ۳- واحد ۱۸
حتما بخوانید: وکیل متخصص ضمانت نامه بانکی
