صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان در ایران: قانونی یا غیرقانونی؟
موتورسواری زنان یکی از موضوعات پربحث در جامعه ایران است که هر از گاهی با اخبار جدید، دوباره بر سر زبان‌ها می‌افتد.
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر بحث‌هایی در مورد اصلاح قوانین مطرح شده، بسیاری از بانوان می‌پرسند: آیا صدور گواهینامه موتورسیکلت برای زنان قانونی است یا خیر؟
در این مقاله، به بررسی سابقه قانونی این مسئله، تحلیل حقوقی آن و وضعیت فعلی در سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم.
هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز است تا به شما کمک کند درک بهتری از این موضوع داشته باشید.
سابقه قضایی: رای دیوان عدالت اداری در سال ۱۳۹۸
یکی از نقاط عطف در این بحث، رای صادرشده از شعبه ۳۱ دیوان عدالت اداری در سال ۱۳۹۸ بود. این رای به نفع یک بانوی اصفهانی صادر شد که درخواست صدور گواهینامه موتورسیکلت کرده بود.
شاکی ادعا می‌کرد شرایط لازم برای دریافت گواهینامه را دارد، اما پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور ناجا) از صدور آن خودداری می‌کند.
در پاسخ، راهور به تبصره ماده ۲۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی استناد کرد و گفت که صدور گواهینامه موتورسیکلت فقط برای مردان بر عهده نیروی انتظامی است و قانونگذار مجوز صدور برای بانوان را نداده است.
با این حال، شعبه بدوی دیوان عدالت اداری با دلایل زیر، رای به نفع شاکی داد و نیروی انتظامی را ملزم به بررسی درخواست و صدور گواهینامه (در صورت احراز شرایط) کرد:
- مرجع صالح منحصر به نیروی انتظامی: طبق قوانین، تنها نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مسئول صدور انواع گواهینامه‌هاست و هیچ نهاد دیگری پیش‌بینی نشده.
- عدم ممنوعیت قانونی برای زنان: در هیچ قانونی، رانندگی موتورسیکلت یا وسایل نقلیه موتوری برای زنان ممنوع نشده و بر اساس اصل اباحه (مجاز بودن امور تا وقتی ممنوع نشده)، این کار برای بانوان مجاز است.
- نیاز به مرجع نظارتی: برای احراز صلاحیت رانندگی موتور، باید یک نهاد نظارتی وجود داشته باشد. اگر نیروی انتظامی نباشد، چه نهادی مسئول است؟
- عدم وابستگی به جنسیت: رانندگی موتور به جنسیت ربطی ندارد و نیروی انتظامی تنها ارگان موجود برای نظارت بر صلاحیت بانوان است.
- شرایط اجتماعی و اقتصادی: با توجه به زندگی شهری، هزینه بالای خودرو و سهولت استفاده از موتورسیکلت، صدور گواهینامه برای بانوان ضروری است تا رفت‌وآمد آسان‌تری داشته باشند.
نیروی انتظامی از این رای تجدیدنظرخواهی کرد، اما تا امروز نتیجه نهایی آن به طور رسمی منتشر نشده. این رای نشان‌دهنده خلأ قانونی در این زمینه است، نه ممنوعیت صریح.
گزارش روزنامه شرق را بخوانید: موتور سواری زنان در ابهام
تحلیل حقوقی: قید “مردان” در ماده ۲۰ قانون تخلفات رانندگی چه معنایی دارد؟
پلیس راهور اغلب به تبصره ماده ۲۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی استناد می‌کند که می‌گوید: “صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای مردان بر عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است.” این ادعا مطرح می‌شود که چون فقط به مردان اشاره شده، زنان شامل نمی‌شوند.
اما بیایید این ادعا را با مثال‌های ساده و حقوقی بررسی کنیم:
مثال‌های غیرحقوقی:
- جمله “علی دانشمند است” به معنای این نیست که فقط علی دانشمند است و دیگران نمی‌توانند باشند.
- اگر بگوییم “حسن سیاستمدار است”، هزاران سیاستمدار دیگر هم می‌توانند وجود داشته باشند.
مثال‌های حقوق:
- ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی: “زن می‌تواند مستقلاً در دارایی خود هر تصرفی که بخواهد بکند.” آیا این به معنای آن است که مردان نمی‌توانند؟ خیر، مردان هم این حق را دارند، حتی اگر قانون مستقیماً به آن اشاره نکرده باشد.
- ماده ۱۴۶ قانون مجازات اسلامی: “اطفال مسئولیت کیفری ندارند.” آیا دیوانگان (مجنونان) مسئولیت دارند؟ خیر، حتی اگر قانون مستقیماً نگفته باشد، عقل سلیم و اصول حقوقی این را نفی می‌کند.
این موارد نشان‌دهنده “مفهوم لقب” در حقوق است: اثبات چیزی برای یک گروه، نفی آن برای دیگران نیست (اثبات شیء، نفی ماعدا نمی‌کند). بنابراین، اشاره به “مردان” در تبصره ماده ۲۰ به معنای ممنوعیت برای زنان نیست.
قانونگذار می‌توانست بگوید “فقط برای مردان”، اما این کار را نکرده. در واقع، این ماده بیشتر در مورد تعیین مرجع صدور گواهینامه است، نه شرایط جنسیتی دریافت‌کنندگان.
اگر همچنان در مورد موتورسواری بانوان سوال دارید
با ما تماس بگیرید
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
وضعیت فعلی در سال ۱۴۰۴: آیا تغییری ایجاد شده؟
با وجود رای دیوان در سال ۱۳۹۸، صدور گواهینامه موتور برای بانوان هنوز به طور رسمی اجرا نمی‌شود. طبق اخبار اخیر، پلیس راهور اعلام کرده که این مسئله نیازمند اصلاح قانون است.
رئیس پلیس راهور فراجا تأکید کرده که موضوع در دستور کار قرار دارد، اما پلیس به عنوان مجری، منتظر ابلاغ اصلاحیه قانونی است.
دولت لایحه‌ای برای اصلاح تبصره ماده ۲۰ به مجلس ارائه کرده تا مسیر صدور گواهینامه برای زنان هموار شود. همچنین، مسئولان مانند رئیس پیشین پلیس راهور تهران بزرگ و سخنگوی دولت تأکید کرده‌اند که هیچ ممنوعیت قانونی صریحی وجود ندارد، بلکه خلأ قانونی وجود دارد.
وزارت کشور نیز تأیید کرده که قانون تکلیفی برای صدور گواهی نامه موتور بانوان مشخص نکرده، اما منع هم ندارد.
در عمل، بانوان می‌توانند موتورسیکلت بخرند و حتی در آموزشگاه‌ها آموزش ببینند، اما بدون گواهینامه رسمی، موتورسواری در معابر عمومی ممکن است با جریمه یا توقیف موتور سیکلت همراه باشد.
اهمیت اقتصادی: شغل‌های وابسته به موتورسیکلت و حق انتخاب شغل
امروزه، شغل‌های زیادی به موتورسیکلت وابسته‌اند، مانند تحویل غذا، بسته‌های پستی و خدمات پیک. اپلیکیشن‌هایی مثل اسنپ‌باکس، الوپیک، بادپا، حملو، موتونت، تاچ‌سی، گوبابا، چاپار، بارکو، پیک‌یاب و میاره این خدمات را گسترش داده‌اند. علاوه بر این، پیک‌های محلی در شهرها فعال هستند.
محرومیت زنان از گواهینامه موتور، آنها را از این فرصت‌های شغلی محروم می‌کند، به ویژه زنان سرپرست خانوار که نیاز به درآمد دارند. این مسئله با اصول قانونی مغایر است:
- اصل ۲۸ قانون اساسی: هر کسی حق دارد شغلی را که مایل است انتخاب کند، مشروط به اینکه مخالف اسلام، مصالح عمومی و حقوق دیگران نباشد. موتورسواری زنان خلاف اسلام نیست، زیرا آنها حتی کامیون‌های سنگین هم می‌رانند.
- ماده ۶ قانون کار: بر آزادی انتخاب شغل تأکید دارد.
- بند ۱ ماده ۲۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر: حق کار و انتخاب آزادانه آن.
- ماده ۳ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی: تساوی حقوق زنان و مردان در حقوق اقتصادی و اجتماعی.
ایران بدون شرط تحفظ به میثاق‌های بین المللی که به آن اشاره کردیم پیوسته، بنابراین طبق ماده ۹ قانون مدنی، آنها مانند قانون داخلی الزام‌آور هستند. در نتیجه، این محرومیت نه تنها مسئله رانندگی است، بلکه به امرار معاش و استقلال اقتصادی زنان مربوط می‌شود.
اگر به داستان های جنایی علاقه دارید حتما بخوانید: بررسی پرونده های قتل مشهور در ایران
نتیجه‌گیری: نیاز به تغییر قانون برای برابری بیشتر
ادامه این وضعیت، شبیه ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان سعودی بود که چندین سال پیش برداشته شد و منتقدان آن رسوا شدند که ادعا می کردند زنان توانایی مغزی لازم برای رانندگی را ندارند.
در ایران هم، با توجه به نبود ممنوعیت قانونی و حمایت‌های اخیر دولتی، زمان آن رسیده که قانون اصلاح شود تا بانوان بتوانند گواهینامه موتور دریافت کنند.
اگر شما هم علاقه‌مند به این موضوع هستید، پیشنهاد می‌کنیم اخبار رسمی پلیس راهور و مجلس را دنبال کنید تا از تغییرات آگاه شوید. این تغییر می‌تواند گامی بزرگ برای تسهیل زندگی روزمره و فرصت‌های شغلی بانوان باشد.
به نظر بنده قطعا گواهینامه رانندگی با موتور سیکلت برای بانوان باید صادر بشه،به لحاظ کمتر شدن ترافیک،مصرف بنزین کمتر،صرفه جویی در عمر،و حق مسلم استفاده از وسایل نقلیه موتوری همانند اتومبیل برای بانوان هم باید باشد.
دقیقا درست می فرمایید. شما هم با استدلالی صحیح به درستی و زیبایی این موضوع را بیان کرده اید.
سلام و درود بر شما
با توجه به اینکه در زمانی زندگی می کنیم که پیچیدگی‌های زندگی شهرنشینی از یک طرف و از دیگر سو اقتصاد ضعیف و معلول که باعث تورم لحظه ای شده است و داشتن شغل و درآمد بسیار ضروری است و از طرفی مغایرت با جنسیت ندارد.، استدلال شما مبتنی بر اشتغال زنان موتور سوار بسیار زیبا و عالی است.
درود بر شما.
انشاءالله روزی بانوان هم گواهینامه موتور دریافت کنند، و آرزو میکنم آن روز نزدیک نزدیک باشد
انشاالله به زودی
مقاله بسیار عالی
استدلال ها کاملا منطقی ،موجه و البته اقناع کننده
موفقیتتان روزافزون
درود بر شما
خوشحالیم که نوشته مان مورد توجه تان قرار گرفته است.
انشالله مسئولین هم نگاهی به آن بیندازند.