تعهدات ضامن در قراردادهای بانکی
تعهدات ضامن در قراردادهای بانکی موضوع بحث امروز ما است و به سوال های شما در این زمینه پاسخ می دهیم.
متاسفانه در کشور ما بسیاری اشخاص ضامن پرداخت دیون دیگران می شوند اما از تعهدات ضامن بی اطلاع هستند و فقط زمانی متوجه معنای ضمانت می شوند که کار از کار گذشته و بانک مبلغ ضمانت را از حساب آنها کسر کرده یا مال آن ها را برای مزایده به فروش گذاشته یا اینکه سفته و چک های آنها را به اجرا گذاشته.
سوال هایی از این دست به ما نشان می دهد که مردم اطلاعی راجع به ضمانت و تعهدات خود در قرارداد ضمانت یا رهن ندارند.
1-آیا بانک مبلغ وام را فقط از وام گیرنده تقاضا می کند یا فقط با ضامن کار دارد؟
2-آیا بانک برای وامی که جزء مطالبات معوق محسوب می شود اجازه توقیف اموال ضامن را دارد؟
3-ضامن شخصی شده ام که وام مضاربه ای بگیرد و آن شخص فرار کرده است و بانک حکم جلب من را گرفته است، آیا بانک چنین حقی دارد؟
4-ضامن شرکتی شده ام که ورشکسته شده است و بانک سراغ مالی آمده که من برای ضمانت آن شرکت رهن گذاشته بودم.
حاضرم اصل وسود را بدهم و ملکم را حفظ کنم اما بانک می گوید باید 3 برابر بدهی تا تاخیر تادیه بانک جبران شود، آیا این کار بانک قانونی است؟
5-در قرارداد بانکی چندین ضامن وجود دارد اما بانک تمام مبلغ را از یک ضامن مطالبه می کند، آیا می توانم از رییس بانک شکایت کنم؟
6-ضامن شخصی برای مبلغ مشخصی وام شده ام اما بانک سایر بدهی های وام گیرنده به شبکه بانکی کشور را هم از حساب من برداشت کرده است، برداشت سایر بدهی های شخص از حساب من قانونی است؟
7-می خواهم از ضمانت انصراف بدهم، چه کنم؟
8-ضامن هستم اما نمی خواهم امضای تمدید وام بدهم، چه کنم؟
در ادامه به تمامی این سوال ها پاسخ می دهیم و سعی می کنیم شما را با وجوه مختلف ضمانت آشنا کنیم در عین حال به سوال مهم تری نیز پاسخ می دهیم.
سوالی که حل کننده بسیاری از مشکلاتی است که اشخاص گرفتار آن می باشند اما متاسفانه از آن بی اطلاع هستند
9-آیا در قراردادهای بانکی ضامن فقط مسئول پرداخت دیون مستقیم شخص تسهیلات گیرنده است؟
یا ضامن، سایر دیون شخص تسهیلات گیرنده را نیز ضمانت می کند؟
ضمانت یعنی چه
ضمانت از اشخاص حافظ همبستگی های اجتماعی است و راهی است برای کمک به شخص بدهکار و دستگیری از او.
یعنی ضامن برای برداشتن فشار طلبکاران از روی بدهکار، اقدام به ضمانت از او می کند و تعهد می کند که در صورت عدم پرداخت دین از جانب بدهکار، دین او را بپردازد.
به عبارت دیگر ضامن خودش را مدیون می کند تا از بدهکار محافظت کند.
بانک ها در جهت وظایفی که بر عهده دارند و به کار بردن درست منابع بانکی هرگاه که به اشخاص وام یا تسهیلات پرداخت می کنند از وام گیرنده ضمانت بازپرداخت وام را مطالبه می کنند
که در مقابل وام گیرنده یا تسهیلات گیرنده اقدام به معرفی اشخاصی به عنوان ضامن یا مالی تحت عنوان رهن به بانک می کند تا بانک با ارایه وام یا تسهیلات موافقت کند.
بانک نیز بعد از بررسی اشخاصی که به عنوان ضامن معرفی می شوند و بررسی مالی که معرفی شده است با ارایه وام یا تسهیلات به شخص موافقت می کند.
ترتیب مراجعه به وام گیرنده و ضامن
مطابق با این تعریف بانک برای بازپرداخت مبلغ وام به وام گیرنده مراجعه می کند و در صورت عدم پرداخت مبلغ، به ضامن مراجعه می کند.
در نظر داشته باشید اگر برای مبلغ وام یا تسهیلات چندین نفر ضامن وجود داشته باشد بانک موظف نیست که هیچ ترتیبی را رعایت کند و حتی می تواند تمام مبلغ را از یکی از ضامن ها که او را متمول می داند مطالبه کند و به بقیه مراجعه نکند و چنین کاری برخلاف قانون نیست و شما نمی توانید به این علت از بانک شکایت کنید
چرا که بانک کاملاً مطابق وظیفه خود عمل کرده است و می خواهد که مبلغ وام یا تسهیلات را به خزانه بانک برگرداند و اگر تشخیص می دهد که این امر از طریق مراجعه به یکی از ضامنان امکان پذیر است مطابق آن تشخیص عمل می کند.
بعد از پرداخت مبلغ ضمانت ضامن می تواند اقامه دعوا کند
اگر به هر علتی مبلغ ضمانت را پرداخت کردید می توانید آن مبلغ را از طرف مقابل با تقدیم دادخواست به دادگاه مطالبه کنید چرا که شما ضمانت آن شخص را رایگان قبول نکرده اید و حال که مبلغ ضمانت را پرداخت کردید
و متحمل خسارت شدید حق دارید که آن را مطالبه کنید
آیا می توانم از ضمانت انصراف بدهم
بسیاری از اشخاص که هنگام امضای برگه ضمانت از دردسرهای ضمانت مطلع نبوده اند این سوال را مطرح می کنند که چگونه باید از ضمانت انصراف بدهند؟
اصلاً انصراف از ضمانت امکان پذیر است؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که اگر وام گیرنده با انصراف شما مشکلی ندارد و به جای شما شخص دیگری را به بانک معرفی می کند بانک می تواند که با تغییر ضامن موافقت کند.
البته بانک مجبور به قبول نیست اما می تواند با این امر موافقت کند
اما اگر بعد از ایجاد مشکل به این فکر افتاده اید و وام گیرنده و تسهیلات گیرنده نیز با شما همکاری نمی کند و شخصی را به عنوان جایگزین معرفی نمی کند امکان انصراف از ضمانت برای شما وجود ندارد چرا که انصراف شما از ضمانت به ضرر بانک می باشد و بانک به ضرر خودش اقدامی انجام نمی دهد.
قرارداد ضمانت شما زمانی پایان می پذیرد که وام گیرنده یا تسهیلات گیرنده با بانک تسویه حساب کند یا اینکه ضامن مبلغ ضمانت را پرداخت کند در غیر این صورت امکان فسخ قرارداد ضمانت از سوی ضامن وجود ندارد.
امضای تمدید وام
آنچه که توضیح دادیم در تمدید وام یا تسهیلات کاربرد ندارد چرا که تمدید وام یا تسهیلات قرارداد جدیدی محسوب می گردد و ضامن می تواند از امضای آن خودداری کند.
به عنوان مثال، شخصی برای یک سال ضامن تسهیلات مضاربه، تسهیلات گیرنده می شود و در قرارداد نیز درج می شود که این قرارداد برای یک سال اعتبار دارد
حال اگر تسهیلات گیرنده با بانک توافق کرده است که مدت تسهیلات را یک سال دیگر تمدید کند به ضامن ارتباطی ندارد و ضامن تعهد سال های بعد را نکرده است و می تواند از امضای تمدید وام یا تسهیلات خودداری کند و بانک نمی تواند برای دریافت این مبلغ به او مراجعه کند.
بحث مهم در این مورد که پاسخگوی بسیاری از سوال های شما است بحث بدهی های مستقیم و غیر مستقیم شخص می باشد که در ادامه به آن می پردازیم.
مسئولیت دقیق ضامن درقراردادهای بانکی
بسیاری از سوالاتی که از ما در مورد ضامن ها پرسیده می شود به این سوال برمی گردد که حدود مسئولیت ضامن در قراردادهای بانکی تا چه اندازه است ؟ به عبارت دیگر ضامن در هنگام انعقاد قرارداد ضمانت از شخص ثالث در بانک دقیقاً چه مسئولیتی را به عهده می گیرد و دایره مسئولیت او تا کجا است؟
آیا در قراردادهای بانکی ضامن مسئولیت پرداخت دیون غیر مستقیم شخص را نیز به عهده می گیرد؟ یا ضامن فقط دیون مستقیم را به عهده می گیرد چرا که ضامن در هنگام انعقاد قرارداد قصدی جز ضمانت از دیون مستقیم تسهیلات گیرنده ندارد.
اصلاً چه تفاوتی میان دیون مستقیم و غیر مستقیم شخص وجود دارد؟ آیا بانک می تواند چیزی را در تعهد ضامن به حساب بیاورد که ضامن اصلاً آن را قصد نکرده است؟
به عنوان مثال، ضامن مبلغ مشخص قرارداد را ملاحظه می کند و با توجه به شناختی که از آن شخص دارد اقدام به ضمانت از او می کند و بعدا مشاهده می کند که بانک بدهی دیگری که وام گیرنده به نظام بانکی داشته است را از او مطالبه می کند!
که روح ضامن از آن اطلاع نداشته و اگر اطلاع می داشت هرگز اقدام به ضمانت نمی کرد.
در این صورت شخص باید چه کند؟
در این مورد باید دیون مستقیم و غیر مستقیم وام گیرنده و تسهیلات گیرنده را شناسایی کنیم.
بدهی مستقیم و غیر مستقیم
شاید اولین بار باشد که متوجه چنین تفاوتی می شوید اما باید بدانید که باید در هنگام ضمانت از اشخاص حتماٌ با شخص متخصص مشورت کنید چرا که اکثر اشخاص از چنین تفاوتی اطلاع ندارند.
منظور از دیون مستقیم مبلغ مشخص تسهیلات است که شخص ضامن با در نظر گرفتن توانایی مالی خود و شناختی که از تسهیلات گیرنده دارد اقدام به امضای آن می کند
مثلا تسهیلات گیرنده 300 میلیون تومان از بانک دریافت می کند و ضامن بازپرداخت این مبلغ را با توجه به قدرت مالی اش ضمانت می کند.
اما مقصود از دیون غیر مستقیم سایر تعهدات تسهیلات گیرنده است که به احتمال فراوان ضامن از آنها اطلاع ندارد و در صورت اطلاع نیز قصد ضمانت از آنها را نداشته است.
تا چند سال قبل بانک ها در اکثر قراردادهای بانکی این شرط را گنجانده بودند که ضامن مسئولیت پرداخت دیون غیرمستقیم را نیز دارد و در واقع ضامن مسئول پرداخت بدهی می بود که هیچ گاه قصد ضمانت از آن را نکرده است و مردم نیز به علت عدم وجود وکیل در این گونه قراردادها و جلسات تا هنگام اقامه دعوا از آن مطلع نمی شدند
مقررات و بخش نامه های بانک مرکزی در این مورد
در مورد این امر که آیا ضامن نسبت به پرداخت دیون غیر مستقیم نیز ضامن می باشد تا سال 1398 رویه واحدی وجود نداشت و حتی
بانک مرکزي جمهوري اسـلامي ايـران در سـال ١٣٩٤بـا نظر به تسـريع و تسهيل وصول مطالبات غيرجاری بانکها و همچنين اتخـاذ راه حل لازم بـه منظـور جلـوگيري از افـزايش حجـم
مطالبات غيرجاري بانک ها، اقدام به بازنگری آيين نامه وصول مطالبات غيرجاري مؤسسات اعتباري (ارزی و ريالی) نمود و سپس اصلاحيه آيين نامه مذکور را پس از تصويب در يکهزار و دويست و ششمين جلسه مـورخ ١٣٩٤/٦/١٠شـوراي پـول واعتبار، به شبکه بانکي کشور ابلاغ نمود.
طبق ماده ١٩آيين نامه مورد اشاره؛ مؤسسه اعتباری موظف اسـت بـه
منظور کاهش مطالبات غيرجاری، از تاريخ ابلاغ اين آيين نامه، قراردادهای اعطای تسهيلات بانکی را به گونه ای منعقد
نمايند که مشتري، ضامن و يا ضامنين با شرط ضمن عقد،به طور غيرقابل رجوع به مؤسسه اعتباري اختيار دهد کـه هرگونه مطالبات خود اعم از مستقيم و يا غيرمستقيم را پس از سررسيد و در صورت عدم پرداخت،
از موجودی قابـل برداشت هر يک از حساب های انفرادی مشتری و يا ضامنين (ريالی و ارزی) اموال و اسناد آنان نزد مؤسسه اعتباری ،رأساً و بدون نياز به حکم قضايي يا اجرايي برداشت نموده و به حساب بدهی مشتری منظور نمايد.
مشتری، ضامن ويا ضامنين در صورت اقدام مؤسسه اعتباری به شرح یاد شده حق هرگونه اعتراض و طرح دعوا را از خود سـلب می نماید.
مشاهده می کنید که طبق متن مزبور ضامن نه تنها نسبت به مطالبات غیر مستقیم تسهیلات گیرنده نیز مسئول است بلکه حق هرگونه اعتراض را نیز از خود سلب می کند.
اما دیوان عدالت اداری با صدور رایی به این رویه خاتمه دارد و ضامن را فقط مسئول پرداخت بدهی های مستقیم شخص وام گیرنده یا تسهیلات گیرنده قلمداد کرد.
رای دیوان عدالت اداری
در تاریخ ۲۰/۱/۱۳۹۸ دیوان عدالت اداری با اقامه دعوای دیوان محاسبات کشور به این روند پایان داد
و طبق رای صادره به مسئولیت ضامن نسبت به بازپرداخت دیون غیر مستقیم تسهیلات گیرنده خاتمه داد.
با این استدلال که قراردادهای بانکی اعطای تسهیلات دارای مدت و مبلغ و موضوع خاص هستند
و ضامن یا ضامنین ضمانت وام گیرنده را برای مبلغ معین و موضوع مشخص عهده دار می شوند یعنی مطالبات مستقیم.
و مطالبات غیر مستقیم در دایره تعهد ضامن قرار نمی گیرد.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طبق بخشنامه شماره 98/ 158716 مورخ 1398/ 05/ 10 رای مزبور و اصلاح ماده 19 آیین نامه وصول مطالبات غیر جاری موسسات اعتباری را به نظام بانکی ابلاغ کرد.
ثبت شکایت از بانک ها در بانک مرکزی به صورت غیر حضوری
اصلاح قراردادهای بانکی بر این اساس
بعد از صدور رایی که به آن اشاره کردیم حتی قراردادهای بانکی نیز بر این اساس اصلاح گردید و عبارت غیر مستقیم از آنها حذف گردید.
مطابق ماده 23 قانون بهبود محیط کسب و کار، کلیه دستگاههای اجرائی مکلفند به منظور ایجاد تراضی و عادلانه نمودن قراردادها و قراردادهای الحاقی در انعقاد قرارداد با شرکتهای بخش خصوصی و تعاونی برای خرید کالا یا خدمت، از فرمهای یکنواخت استفاده کنند و یک نسخه از این فرمها را برای هر کدام از اتاقها ارسال دارند.
در این راستا، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف شد که ظرف شش ماه پس از لازم الاجراء شدن این قانون فرمهای یکنواختی برای هر یک از عقود اسلامی که منجر به اعطاء تسهیلات می شود، همچنین نحوه اعطاء تسهیلات و شیوه های اخذ ضمانتنامه از بخشهای خصوصی و تعاونی متناسب با اعتبار سنجی مشتریان را تهیه کند و به تصویب شورای پول و اعتبار برساند و بر اجرای درست و صحیح آن نظارت کند.
بعد از رای صادره از دیوان عدالت اداری عبارت “غیر مستقیم” در این قراردادها خلاف شرع تشخیص داده شد و از تاریخ تصویب ابطال گردید و از تمام قراردادهای بانکی شامل فروش اقساطی، قرارداد اجاره به شرط تملیک، خرید دین، مرابحه، مزارعه، مساقات، استصناع، جعاله، سلف،مضاربه و مشارکت مدنی حذف گردید.
یعنی اگر شما در سال 98 یا سال های قبل قراردادی منعقد کرده و در آن مسئولیت بدهی های غیر مستقیم ضامن را بر عهده گرفته اید دیگر مسئولیتی بر عهده شما نمی باشد و می توانید این امر را در قرارداد خود و روابطی که با بانک دارید مدنظر قرار بدهید.
به عبارت دیگر و مطابق این رای
” بانک ها از این پس قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی را به گونه ای منعقد می کنند که مشتری (حسب مورد مستأجر، جاعل، فروشنده، عامل و …) و ضامن و یا ضامنین با شرط ضمن عقد به طور غیرقابل رجوع به مؤسسه اعتباری اختیار دهند
که هرگونه مطالبات مستقیم خود را پس از سررسید و در صورت عدم پرداخت، از موجودی قابل برداشت هر یک از حساب های انفرادی مشتری و یا ضامنین (ریالی و ارزی)، اموال و اسناد آنان نزد مؤسسه اعتباری رأسا و بدون نیاز به حکم قضایی یا اجرایی برداشت نموده و به حساب بدهی مشتری منظور نماید.
مشتری، ضامن و یا ضامنین در صورت اقدام مؤسسه اعتباری به شرح یادشده حق هرگونه اعتراض و طرح دعوی را از خود سلب می نمایند.”
تعدیل نرخ سود بانکی با رای وحدت رویه 794
سوال های کوتاه
آیا بانک می تواند از بین سه ضامن، فقط به یکی از ضامن ها مراجعه کند؟
بله بانک چنین اختیاری دارد.
آیا می توانم از ضمانت انصراف بدهم؟
خیر چرا که این کار به ضرر بانک محسوب می گردد.
بعد از پرداخت مبلغ ضمانت می توانم آن پول را از وام گیرنده مطالبه کنم؟
بله می توانید چون متحمل خسارت شده اید.
آیا بانک می تواند بدهی هایی که ضامن از آنها اطلاع نداشته را از ضامن مطالبه کند؟
خیر، بانک حق ندارد بدهی های غیر مستقیم وام گیرنده و تسهیلات گیرنده به نظام بانکی را از ضامن مطالبه کند.
دفتر وکالت عدل گر در چه زمینه هایی پرونده می پذیرد؟
دفتر وکالت عدل گر با سابقه 20 ساله در زمینه دعاوی کیفری مثل خیانت در امانت،کلاهبرداری، فروش مال غیر و… و دعاوی ملکی و بانکی با تعیین وقت مشاوره قبلی پذیرای پرونده های شما عزیزان می باشد.
در نظر داشته باشید دفتر وکالت عدل گر در زمینه جرایم مربوط به مواد مخدر و دعاوی کارگر و کارفرما، هیچ گونه پرونده ای نمی پذیرد و حتی مشاوره نیز ارایه نمی دهد.
خواهش مندیم از تماس در این زمینه ها خودداری کنید.
شماره تماس های ما برای دریافت وقت مشاوره تلفنی و حضوری
021-88657789
021-58784
0998-1288800
آدرس ما: جردن-بلوار ستاری-پلاک 3- واحد 18