مهدور الدم
مهدور الدم کیست و مصادیق آن در قانون مجازات اسلامی چه مواردی است؟
در سالیان اخیر بحث مهدور الدم که یک مبحث تخصصی و پیچیده حقوقی است وارد شبکه های اجتماعی و گفت و گوهای روزمره مردم شده است و متاسفانه علت این امر جنایت هایی بود که در سطح کشور اتفاق افتاد، جنایت هایی که قاتل برای فرار از مجازات اعدام به مهدور الدم بودن قربانیان استناد می کرد.
مهم ترین جنایتی که جنبه رسانه ای پیدا کرد قتل های زنجیره ای زنان کارگر جنسی در شهر مشهد بود که قاتل آن سعید حنایی بود.
سعید حنایی یک قاتل زنجیره ای ایرانی بود که زنان کارگر جنسی را با انگیزه‌های دینی به قتل می‌رساند.
او که کارگر بود و به همراه همسر و فرزندانش در شهر مشهد زندگی می کرد در سن ۴۰ سالگی به علت ارتکاب ۱۶ فقره قتل عمد، اعدام شد.
این قتل ها در فاصله بین مرداد ۱۳۷۹ تا مرداد ماه ۱۳۸۰ صورت گرفت.
سعید حنایی فردی مذهبی بود و سابقه حضور در جبهه داشت. آن طور که هم محلی های او روایت کرده اند او فردی آرام و سر به زیر بود اما همسرش به روزنامه ایران گفته بود «به جامعه بدبین» بود و علت وقوع این قتل ها را تعرض ناموفق یک راننده تاکسی به همسرش عنوان می کند.
از زندگی سعید حنایی چندین فیلم و مستند در داخل ایران و خارج از کشور ساخته شده است که می توانیم به مستند« و عنکبوت آمد» ساخته مازیار بهاری و فیلم «عنکبوت» ساخته ابراهیم ایرج زاد و فیلم «عنکبوت مقدس» علی عباسی اشاره کنیم.
سعید حنایی در تمام جلسات دادسرا و دادگاه هدف خود از انجام این قتل ها را هدفی مقدس می دانست و مکرر تکرار می کرد که با انگیزه ای دینی و مقدس و از بین فساد در جامعه دست به قتل ها زده است.
به عبارت دیگر سعید حنایی ۱۶ مقتول خود را مهدور الدم می دانست و مطابق قانون و فقه اسلامی خواهان رهایی از مجازات اعدام بود.
ایشان در مصاحبه ای که می توانید آن را در مستند «و عنکبوت آمد» ساخته مازیار بهاری مشاهده کنید به صراحت به مهدور الدم بودن این زنان اشاره می کند.
از دیگر قتل هایی که بسیار جنجالی بود، پرونده قتل های محفلی کرمان بود که در آن ۶ تن از اعضای بسیج یکی از پایگاه های بسیج در شهر کرمان اقدام به قتل ۵ نفر از هم وطنانمان کردند با این توجیه که اگر خلاف شرعی روی می دهد و تذکر و معرفی به پلیس جوابگو نیست مسلمانان می توانند خودشان وارد عمل بشوند و گناهکاران را به سزای اعمالشان برسانند!
جالب این جا است که این افراد ادعا می کردند این سخنان را از یک روحانی معروف شنیده اند و برای خود قائل به مجوز شرعی شده اند، البته این ادعا رسماٌ تکذیب شد و مشخص شد که قاتلان خودسر بوده اند.
قتل های محفلی کرمان در سال ۱۳۸۱ رخ داد و چندین بار ادعای مهدور الدم بودن قربانیان مورد بررسی قرار گرفت اما در نهایت با رد این ادعاها، حکم اعدام این افراد صادر گردید.
البته، این پرونده در سال ۱۳۹۷ با رضایت تمامی اولیای دم مختومه گردید.
در مورد قتل های محفلی کرمان بيشتر بخوانید
در مورد قاتل سریالی زنان در مشهد بيشتر بخوانید
خشم ناشی از این قتل های وحشیانه باعث شد که خیلی ها بپرسند مگر می شود که افرادی به جای خداوند و قوه قضاییه تصمیم گیری کنند؟ مهدور الدم یعنی چه؟
چه اشخاصی مهدور الدم تلقی می شوند؟
قانون در مورد مهدور الدم چه می گوید؟
آیا قانون به هر شخصی اجازه عمل می دهد؟
شرایط اثبات مهدور الدم بودن شخص و معاف شدن از مجازات چیست؟
برای پاسخ به این سوالات باید کمی صبر و حوصله به خرج بدهید و اول با اصطلاح « محقون الدم» آشنا بشوید.
محقون الدم یعنی چه
محقون الدم شخصی است که خون او دارای احترام است و ریختن خونش حلال نیست و در صورت وقوع جنایت بر آن شخص، قاتل به قصاص یا دیه محکوم می گردد در مقابل اصطلاح« محقون الدم» اصطلاح « مهدور الدم» را داریم که به معنای شخصی است که خون او هدر می باشد و ریختن خون او جرم نیست
به عبارت دیگر، اگر خون چنین شخصی ریخته شود قاتل قصاص نمی شود و دیه نیز پرداخت نمی کند چرا که خون شخص مهدور الدم احترام ندارد و قاتل مسئولیتی ندارد.
مبنای چنین حکمی را باید در فقه اسلامی جست و جو کرد و از آنجا که مطابق اصل ۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تمام قوانین جمهوری اسلامی ایران منطبق بر موازین اسلامی است
این اصطلاح وارد قانون مجازات اسلامی نیز شده است.
تا اینجا و بر اساس نمونه هایی که بیان کردیم متوجه شده اید که در مورد مفهومی صحبت می کنیم که می تواند جان های زیادی را بگیرد و سبب بی نظمی در جامعه گردد پس اطلاع کامل از آن بسیار مهم است.
همان گونه که اشاره کردیم به تبعیت از فقه اسلامی این مفهوم وارد قانون مجازات اسلامی و قوانین جاری کشور شده است پس بسیار مهم است که بدانیم مطابق قوانین جاری کشور چه افرادی مهدور الدم محسوب می گردند
و در صورت وقوع قتل یا قطع عضو مشمول قصاص و دیه نمی گردند.
قانون مجازات اسلامی در مورد افراد مهدور الدم چه می گوید
قانون مجازات اسلامی در ماده ۳۰۲ افرادی که خون آنها هدر می باشد را در چند دسته جا داده است و به صراحت مقرر کرده است که اگر مجنی علیه ( شخصی که جنایت علیه او رخ داده است) مشمول یکی از موارد زیر باشد
مرتکب جرم به قصاص و پرداخت دیه محکوم نمی شود.
این موارد عبارتند از:
۱- مرتکب جرم حدی که مستوجب سلب حیات است.
۲-مرتکب جرم حدی که مستوجب قطع عضو است، مشروط بر اینکه جنایت وارد شده، بیش از مجازات حدی او نباشد، در غیر این صورت، مقدار اضافه بر حد، حسب مورد، دارای قصاص و یا دیه و تعزیر است
۳-مستحق قصاص نفس یا عضو، فقط نسبت به صاحب حق قصاص و به مقدار آن قصاص نمی‌شود.
۴-متجاوز و کسی که تجاوز او قریب الوقوع است و در دفاع مشروع به شرحی که در قوانین مربوط به دفاع مشروع آمده است.
۵-زانی و زانیه در حال زنا نسبت به شوهر زانیه در غیر موارد اکراه و اضطرار به شرحی که در قانون مقرر است
مطابق قانون فقط اشخاصی که در بالا از آنها نام برده شد مهدور الدم محسوب می گردند و در مورد اول و دوم و سوم، نیاز به اجازه دادگاه می باشد.
قاعدتاً مورد چهارم و پنجم با توجه به شرایط اضطراری نیازی به اجازه دادگاه ندارد اما باید تمامی آنچه که در قانون برای آن مقرر شده است محقق و اثبات گردد تا شخص مهدور الدم تلقی گردد
به عنوان مثال اگر خانمی ادعا می کند که برای دفاع مشروع از خودش اقدام به قتل متجاوز کرده است و متجاوز مهدور الدم است، باید قادر باشد که عناصر موثر در تحقق دفاع مشروع را نشان بدهد
ذکر این نکته ضروری است که اثبات این امر بسیار سخت می باشد همان گونه که در پرونده خانم ریحانه جباری مشاهده کردیم که استناد ایشان به دفاع مشروع پذیرفته نشد و در نهایت اعدام گردید.
همان گونه که اشاره کردیم به غیر از مورد سوم و چهارم، در باقی موارد نیاز به حکم دادگاه است و کسی نمی تواند کاسه داغ تر از آش شود و مدعی باشد که در حال اجرای احکام خداوند روی زمین است و به خاطر دفع فساد و امر به معروف و نهی از منکر اقدام به قتل یا قطع عضو افراد دیگری کرده است و قانون هیچ مجوزی در این مورد به افراد نمی دهد چرا که در این صورت نمی تواند جامعه و بی نظمی به وجود آمده در آن را کنترل کند.
قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر
شاید برای شما جالب باشد که مطابق این قانون نیز هیچ شخص یا گروهی حق ندارد به عنوان امر به معروف و نهی از منکر به اعمال مجرمانه از قبیل توهین، افترا، ضرب و جرح و قتل دست بزند
و مرتکب چنین اعمالی مطابق قانون مجازات می گردد.
علاوه بر این مورد، هیچ شخصی حق ندارد در اجرای امر به معروف و نهی از منکر متعرض حیثیت،جان، مال، مسکن، شغل، حریم خصوصی و حقوق اشخاص گردد.
متن کامل قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر را اینجا بخوانید
اعتقاد به مهدور الدم بودن قربانی
بحث مهدور الدم بودن را با مبحث اعتقاد به مهدور الدم بودن قربانی ادامه می دهیم.
اگر قتل یا قطع عضو اتفاق بیفتد و قربانی واقعا مهدور الدم نباشد اما قاتل با این اعتقاد مرتکب قتل شده باشد چه می شود؟
آیا قاتل به صرف چنین اعتقادی از مجازات رهایی پیدا می کند؟
قانون به این پرسش، پاسخ واضحی در ماده ۳۰۳ قانون مجازات اسلامی داده است.
«هرگاه مرتکب، مدعی باشد که مجنیٌ علیه، حسب مورد در نفس یا عضو، مشمول ماده(302) این قانون است یا وی با چنین اعتقادی، مرتکب جنایت بر او شده است این ادعا باید طبق موازین در دادگاه ثابت شود و دادگاه موظف است نخست به ادعای مذکور رسیدگی کند. اگر ثابت نشود که مجنیٌ علیه مشمول ماده(302) است و نیز ثابت نشود که مرتکب بر اساس چنین اعتقادی، مرتکب جنایت شده است مرتکب به قصاص محکوم می‌شود
ولی اگر ثابت شود که به اشتباه با چنین اعتقادی، دست به جنایت زده و مجنیٌ علیه نیز موضوع ماده(302) نباشد مرتکب علاوه بر پرداخت دیه به مجازات مقرر در کتاب پنجم«تعزیرات» محکوم می‌شود.»
پس اگر شخص با چنین اعتقادی مرتکب قتل شده است و قادر به اثبات چنین اعتقادی باشد از مجازات رهایی پیدا می کند.
در نظر داشته باشید اثبات چنین اعتقادی بسیار سخت می باشد و در پرونده های قتل های محفلی کرمان و قتل های سریالی زنان در مشهد از سوی دادگاه رد شد و قتل انجام شده قتل عمد محسوب گردید.
سوال های کوتاه
چه اشخاصی مهدور الدم محسوب می گردند؟
به متن مقاله مراجعه کنید.
آیا قانون به افراد اجازه می دهد که خودسرانه عمل کنند؟
خیر، همان گونه که در متن توضیح دادیم قانون به هیچ کس اجازه عمل خودسرانه نمی دهد و در صورت وقوع قتل، قاتل با مجازات رو به رو می گردد.
دفتر وکالت عدل گر در چه زمینه هایی پرونده می پذیرد؟
دفتر وکالت عدل گر با سابقه 20 ساله در زمینه دعاوی کیفری مثل خیانت در امانت،کلاهبرداری، فروش مال غیر و… و دعاوی ملکی و بانکی با تعیین وقت مشاوره قبلی پذیرای پرونده های شما عزیزان می باشد.
در نظر داشته باشید دفتر وکالت عدل گر در زمینه جرایم مربوط به مواد مخدر و دعاوی کارگر و کارفرما، هیچ گونه پرونده ای نمی پذیرد و حتی مشاوره نیز ارایه نمی دهد.
خواهش مندیم از تماس در این زمینه ها خودداری کنید.
شماره تماس های ما برای دریافت وقت مشاوره تلفنی و حضوری
021-88657789
021-58784
0998-1288800
آدرس ما: جردن-بلوار ستاری-پلاک 3- واحد 18
