عـــفـو:
در اصطلاح حقوق کیفری ، عفو به معنای اقدامی است که با تصویب نهادهای حکومتی اعم از نهاد رهبری، مجلس قانون گذاری به منظور موقوف ماندن تعقیب متهمان و یا بخشودن تمام یا قسمتی از مجازات محکومان صورت می گیرد .
عـــفـو اعطای عفو بر حسب مراجع اعلام کننده به عفو عمومی یا عام و عفو خصوصی یا خاص تقسیم می شود. عـــفـو عمومی در واقع تدبیری از سوی حاکمیت است که برای اعمال رأفت و چشم پوشی نسبت به متهم یا محکوم در جرایم موجب تعزیر به وسیله قوه مقننه اعمال می گرد؛ و چنانچه قبل از صدور حکم باشد تعقیب و دادرسی را متوقف می کند ، و اگر بعد از صدور حکم باشد موجب متوقف شدن اجرای مجازات و همچنین پاک شدن آثار محکومیت مانند مجازاتهای اصلی، تکمیلی و تبعی از سجل کیفری محکوم می شود . البته تاثیری در رفع حق خصوصی ، مسئولیت مدنی یا انتظامی و نیز پرداخت دیه یا جبران خسارت زیان دیده نخواهد داشت.
عفو خصوصی یا عفو رهبری بر اساس ماده 96 قانون مجازات اسلامی و بند 11 قانون اساسی با پیشنهاد رییس قوه قضاییه و موافقت رهبری اتخاذ می گردد و بر اساس آن، تمام یا قسمتی از مجازات محکومان (نه متهمان) بخشیده می شود . عـــفـو خصوصی ناظر بر احکام قطعی است و احکامی غیابی قابل واخواهی یا احکام قابل تجدید نظر نمی تواند مشمول عفو خصوصی قرار گیرد. همچنین در صورتی که فردی به جرایمی حق الناسی مانند قصاص محکوم شده باشد عـــفـو تاثیری در مجازات او نخواهد داشت. در واقع عفو خصوصی نیز مانند عفو عمومی رافع حق خصوصی، مسئولیت مدنی و انتظامی نیست. اما برخلاف عـــفـو عمومی که موجب پاک شدن آثار محکومیت از سجل کیفری محکوم می شد در عفو خصوصی آثار محکومیت باقی خواهد ماند .
مواردی زیر مشمول عفو نمی شود:
-
-
- قاچاق حرفه ای مواد مخدر
- مواردی که حق الناس است مانند قصاص
- سرقت مسلحانه
- تجاوز و زنای به عنف
- مصادیق مهم جرایمی از قبیل جاسوسی ،محاربه، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس، ارتشا، آدم ربایی.
- محکومان به جرم حد شرعی اعدام و رجم که جرمشان با شهادت شهود اثبات شده باشد.
-
در جرایم موجب حدود به که حق الناس است با توبه مرتکب بعد از اثبات جرم از طریق اقرار او مقام قضایی می تواند از طریق رییس قوه قضاییه از مقام رهبری درخواست عـــفـو مجرم را نماید.
در سرقت موجب حد حبس ابد(مرتبه سوم تکرار سرقت موجب حد) اگر مرتکب حین اجرای مجازات توبه کند و مقام رهبری آزادی او را مصلحت بداند با عفو ایشان از حبس آزاد می شود، همچنین مقام رهبری می تواند مجازات او را به مجازات تعزیری دیگری تبدیل کند.
بر اساس ماده‌ی ۲۳ آئین‌نامه‌ی کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین، عـــفـو محکومان در مناسبت‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
- ولادت حضرت رسول اکرم (ص) ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول.
- مبعث حضرت رسول اکرم (ص) ۲۷ رجب.
- ولادت حضرت امیرالمؤمنین (ع) ۱۳رجب.
- ولادت حضرت فاطمه‌ی زهرا (س) ویژه‌ی عفو محکومین نسوان ۲۰ جمادی الثانی.
- ولادت حضرت امام حسین (ع)۳ شعبان.
- ولادت حضرت قائم (عج) ۱۵ شعبان.
- عید سعید فطر، اول شوال.
- عید سعید قربان، ۱۰ ذی‌حجه.
- عید سعید غدیر، ۱۸ ذی‌حجه.
- سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، ۲۲ بهمن.
- عید نوروز، اول فروردین.
- سالروز جمهوری اسلامی، ۱۲ فروردین.
- سالروز حماسه فتح خرمشهر ویژه‌ی عفو محکومین نیرو‌های مسلح، ۳ خرداد.۱۴ـ سایر مناسبت‌هایی که مقام معظم رهبری موافقت فرمایند.