اسکرین شات
اسکرین‌شات‌ها در صورتی که از شرایط قانونی لازم برخوردار باشند، می‌توانند در دادگاه‌ها به‌عنوان مدرک معتبر پذیرفته شوند. با این حال، برای استفاده از اسکرین‌شات‌ها به‌عنوان دلیل در پرونده‌های حقوقی و کیفری باید توجه ویژه‌ای به اصالت و صحت آنها داشت.
در صورتی که اسکرین‌شات‌ها با مستندات دیگر هم‌خوانی نداشته باشند یا مشکوک به دستکاری باشند، احتمال رد شدن آنها در دادگاه وجود دارد.
شکل گیری روابط در فضای مجازی
اسکرین شات در دنیای دیجیتال امروزی، به‌عنوان ابزارهای قدرتمند برای ثبت و مستندسازی اطلاعات و مکالمات آنلاین استفاده می‌شوند.
استفاده از تکنولوژی همان گونه که در تمامی جنبه های زندگی انسان موثر بوده است در دادرسی دادگاه ها نیز موثر بوده است
اگر در گذشته تمامی اعمال حقوقی و جرایم در بستر فضای واقعی شکل می گرفت امروزه بسیاری از این امور در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مانند تلگرام و واتس آپ و اینستاگرام و بله و روبیکا شکل می گیرد
حتی مشاهده می کنیم که معاملات کلان اقتصادی در بستر فضای مجازی شکل می گیرد و متاسفانه بسیاری از جرایم مانند تهدید و توهین و افتراء نیز در این فضا شکل می گیرد
اما سوال اصلی این است که آیا اسکرین‌شات‌ها به‌عنوان مدرک قانونی در دادگاه‌ها قابل قبول هستند؟
۱-سال ها است با شخصی روی واتساپ معامله می کنم و چند ماه است که پولم را نمی دهد چگونه پولم را از او بگیرم؟ از تمامی مراوادت مان اسکرین شات دارم، آیا می توانم پولم را از او بگیرم؟
۲-در اینستاگرام مورد تهدید و فحاشی قرار گرفته ام و قبل از اینکه طرف مقابل حساب کاربری خود را پاک کند ( به اصطلاح دیلیت اکانت کند) از صفحه اسکرین شات گرفته ام آیا می توانم از طرف مقابل شکایت کنم و جرم را اثبات کنم؟
۳-آیا برای استناد و استفاده از اسکرین شات تفاوتی بین پیام رسان های داخلی مانند بله و ایتا و روبیکا وجود دارد؟
در این مقاله، به بررسی موازین حقوقی اسکرین‌شات‌ها و نحوه پذیرش آنها در دادگاه‌ها خواهیم پرداخت.
نحوه شکایت از فروشگاه اینترنتی
مفهوم اسکرین‌شات و کاربردهای آن
اسکرین‌شات به معنای گرفتن تصویری از صفحه نمایش یک دستگاه دیجیتال (کامپیوتر، گوشی موبایل و غیره) است که محتویات آن صفحه را در زمان خاصی ثبت می‌کند.
این تصویر می‌تواند شامل اطلاعات مختلفی از جمله پیام‌های متنی، عکس‌ها، تاریخ‌ها و زمان‌ها، یا حتی فعالیت‌های آنلاین در زمان خاص باشد.
اسکرین‌شات‌ها به ویژه در دنیای حقوقی به‌عنوان ابزاری برای اثبات وقوع یک واقعه یا معامله،مکالمه یا تفاهم‌نامه یا حتی اثبات جرم به‌کار می‌روند.
شرایط قانونی پذیرش اسکرین شات در دادگاه
آیا قاضی اسکرین شات را قبول می کند یا نه؟
اگر بخواهیم ساده و در یک کلام به این سوال پاسخ بدهیم باید بگوییم بله اسکرین شات سندیت دارد و قاضی به آن توجه خواهد کرد
اما تحت شرایطی که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
ابتدا باید اندکی در مورد دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مجازات اسلامی بدانید تا این بحث را به طور کامل درک کنید
دلیل در قانون به چه مواردی گفته می شود
وقتی می گوییم برای حرفت دلیل بیاور، منظورمان چیست؟
یعنی حرف خود را اثبات کن و چیزی بگو که راهنمای من برای قبول حرفت باشد.
قانون گذار نیز برای اثبات ادعاهای اشخاص مواردی را به عنوان دلیل مقرر می کند و آنها را برای اثبات ادعاهای اشخاص معتبر تلقی می کند
دلایل اثبات ادعا در قانون مدنی
– اقرار
-اسناد کتبی
– شهادت
– امارات
-قسم ( سوگند)
مواردی هستند که از سوی قانون گذار به عنوان دلایل اثبات ادعا پذیرفته شده اند.
در قانون مجازات اسلامی و برای اثبات جرایم نیز مانند موارد بالا ذکر شده است اما یک مورد دیگر نیز به آن اضافه شده است و آن علم قاضی است و منظور یقین و اطمینانی است که در پرونده ای برای قاضی حاصل می گردد.
اثبات اصالت اسکرین شات در پیام رسانهای داخلی راحت تر است چرا که امکان حفاظت از داده آنها در ایران وجود دارد
آیین‌نامه جمع‌آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی
مطابق آیین‌نامه جمع‌آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی اگر دلیلی شرایط موجود در این آیین نامه را داشته باشد می توانید به عنوان دلیلی محکم و در جهت اثبات ادعای خود به آن استناد کنید و قاضی آن را قبول خواهد کرد
چرا که مطابق این قانون
“مقام قضایی در جریان تحقیق و فرایند رسیدگی می‌تواند دستور حفاظت هر نوع داده رایانه‌ای ذخیره شده را ازجمله داده‌های رمزنگاری شده، حذف، پنهان، فشرده یا پنهان نگاری شده و یا داده‌هایی که نوع و نام آنها موقتاً تغییر یافته و یا داده‌هایی که برای بررسی آنها نیاز به سخت افزار مخصوصی می‌باشد، صادر نماید.”
به عبارت دیگر اگر شما با اسکرین شات می خواهید چیزی را اثبات کنید و مکالمه مورد نظر در پیام رسانی اتفاق افتاده است که امکان حفاظت از داده آن در ایران پیش بینی شده است قاضی می تواند دستور حفاظت از آن را صادر کند
البته در این قانون مدتی که ارائه دهندگان خدمات باید داده ها را حفظ کنند محدود است و نکته دیگری که باید مدنظر داشته باشید این است که این امتیاز فقط در پیام رسان های داخلی که از آنها اسکرین شات تهیه می کنید کاربرد خواهد داشت
و در پیام رسان های خارجی که در ایران دفتر و نمایندگی ندارند کاربرد نخواهد داشت.
اسکرین شات به عنوان اماره قضایی
حال اگر هر کدام از شرایط بالا موجود نبود و شما به اسکرین شات استناد کردید در حد اماره قضایی و در حدی که برای قاضی علم به وجود بیاورد و به تبع آن دعوای شما اثبات گردد موثر خواهد بود
نکته بسیار مهم در استناد و استفاده از اسکرین شات این است که هویت شخصی که پیام را ارسال می کند باید کاملاً مشخص باشد و آنچه که شما ادعا می کنید منتسب به آن شخص باشد.
پس در نهایت می توانیم این گونه نتیجه گیری کنیم که اسکرین شات در بعضی مواقع دلیلی قوی محسوب می گردد که می توانید از آن به نفع خود استفاده کنید
اما هنگامی که این قوت را ندارد به خصوص وقتی مربوط به پیام رسان هایی است که در ایران نمایندگی ندارند در حد اماره قضایی موثر خواهد بود ( در حد یک نشانه)
و قاضی می تواند به آن ترتیب اثر ندهد و آن را موثر در اثبات ادعا نداند.
در کل فراموش نکنید که اگر استناد پیام های موجود در اسکرین شات را به طرف مقابل اثبات کنید شانس بالایی برای اثبات ادعای خود دارید چرا که مطابق قانون تجارت الکترونیک نیز این داده ها معتبر تلقی می شوند
قانون تجارت الکترونیک
اگرچه در قانون تجارت الکترونیک ایران به‌طور مستقیم به اسکرین‌شات‌ها اشاره نشده است، اما این قانون شرایط استفاده از اسناد الکترونیکی را بیان می‌کند و اسکرین‌شات‌ها می‌توانند تحت شرایط خاص به‌عنوان یک سند الکترونیکی معتبر در دادگاه‌ها پذیرفته شوند.
برای پذیرش این اسناد در دادگاه، باید از اصالت و عدم تغییر آنها اطمینان حاصل شود و در صورت لزوم، گواهی‌های فنی یا کارشناسی برای تایید صحت و اعتبار آنها ارائه شود.
مطابق این قانون:
“کلیه «داده پیام»هائی که به طریق مطمئن ایجاد و نگهداری شده‌اند
از‌حیث محتویات و امضای مندرج در آن، تعهدات طرفین یا طرفی که تعهد کرده و
کلیه‌اشخاصی که قائم‌مقام قانونی آنان محسوب می‌شوند، اجرای مفاد آن و سایر آثار
در حکم‌اسناد معتبر و قابل استناد در مراجع قضائی و حقوقی است.”
به طور کلی اگر قصد دارید از اسکرین شات ها در دادگاه استفاده کنید به موارد زیر توجه کنید.
در استفاده از اسکرین شات به عنوان دلیل باید اصالت آن را اثبات کنید
شرایط قانونی پذیرش اسکرین‌شات در دادگاه
۱-اعتبار و اصالت اسکرین‌شات
یکی از مهمترین مسائلی که دادگاه‌ها به آن توجه دارند، اصالت و صحت اسکرین‌شات‌هاست. باید اثبات کنید که اسکرین‌شات گرفته شده به‌طور دقیق از صفحه نمایش در زمان مشخصی به‌دست آمده و هیچ تغییری در آن ایجاد نشده است.
این امر ممکن است نیاز به نظر فنی کارشناس متخصص داشته باشد که در صورت نیاز و به خصوص در صورت ایراد طرف مقابل دادگاه موضوع را به کارشناسی ارجاع خواهد کرد.
هرچه باید در مورد قرار کارشناسی بدانید
۲-ایجاد نکردن تغییر در اسکرین شات
در صورتی که طرف مقابل ادعا کند که اسکرین‌شات دستکاری یا ویرایش شده است، احتمال رد آن در دادگاه بسیار بالا خواهد بود.
برای اثبات عدم تغییرات، گاهی اوقات از متخصصان دیجیتال یا کارشناسان رایانه برای بررسی فایل ها استفاده می شود.
۳-مطابقت با مستندات دیگر
اسکرین‌شات‌ها زمانی مورد پذیرش قرار می‌گیرند که با سایر مستندات و شواهد هم‌خوانی داشته باشند.
به طور مثال اگر اسکرین شات موید چیزی است حرف های شاهدانی که معرفی می کنید نباید برخلاف آن باشد.
۴-تایید از سوی طرف مقابل
گاهی اوقات، اسکرین‌شات‌ها نیاز به تایید از سوی طرف مقابل دارند.
به‌طور مثال، اگر از مکالمه‌ای اسکرین‌شات گرفته‌اید، باید بتوانید ثابت کنید که طرف مقابل در آن
مکالمه حضور داشته است و اطلاعات ثبت‌شده در اسکرین‌شات دقیق است.
متاسفانه گاهی اوقات اشخاص فقط از محتوا اسکرین شات گرفته اند و فراموش کرده اند که باید مخاطب حرف ها هم مشخص باشد.
کاربردهای اسکرین‌شات در دعاوی حقوقی و کیفری
اسکرین‌شات‌ها در دعاوی مختلف می‌توانند به‌عنوان مدرک مؤثر و حیاتی مورد استفاده قرار گیرند. برخی از مهمترین کاربردهای آنها عبارتند از:
۱-دعاوی مرتبط با جرائم سایبری
در پرونده‌های جرائم سایبری مانند کلاهبرداری اینترنتی، تهدیدهای آنلاین، یا نشر اکاذیب، اسکرین‌شات‌ها می‌توانند به‌عنوان شواهد اثباتی برای نشان دادن ارتباطات آنلاین یا فعالیت‌های مجرمانه مورد استفاده قرار گیرند.
۲-دعاوی قراردادهای آنلاین
در قراردادهای آنلاین که ممکن است به‌صورت دیجیتال یا از طریق ایمیل یا پیام رسان‌ها منعقد شده باشند، اسکرین‌شات‌ها می‌توانند به‌عنوان سندی برای اثبات وجود توافقات و شرایط قرارداد مورد استفاده قرار گیرند.
۳-دعاوی مربوط به روابط کاری و ارتباطات تجاری
در پرونده‌های حقوقی مربوط به اختلافات کاری، اسکرین‌شات‌ها می‌توانند به‌عنوان مدارک مهمی در مورد مکالمات میان کارفرما و کارمند یا بین شرکا در کسب‌وکارها استفاده شوند.
۴-شکایت های کیفری
همان گونه که در بالا توضیح دادیم در شکایت های کیفری همچون توهین و تهدید و … اقناع قاضی برای صدور حکم به نفع شما بسیار مهم می باشد.
در دعاوی مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی، مانند کلاهبرداری از طریق فیشینگ یا پرداخت‌های جعلی آنلاین، اسکرین‌شات‌ها می‌توانند به‌عنوان مدرک مهمی برای اثبات فعالیت‌های مجرمانه استفاده شوند.
اسکرین‌شات‌هایی که شامل اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مالی، ارتباطات میان کلاهبردار و قربانی یا شواهد انتقال وجه هستند، می‌توانند در دادسرا و دادگاه به‌عنوان سند معتبر مورد بررسی قرار گیرند.
پس اگر شکایت کیفری در دادسرا مطرح کرده اید اسکرین شات ها در کنار سایر دلایل می تواند به اثبات جرم کمک کند.
چالش‌ها و مشکلات استفاده از اسکرین‌شات‌ها
اگرچه اسکرین‌شات‌ها می‌توانند در بسیاری از موارد مفید باشند، اما برخی چالش‌ها و مشکلات نیز در استفاده از آنها وجود دارد:
۱-امکان دستکاری و تقلب
اسکرین‌شات‌ها ممکن است به راحتی دستکاری شوند، بنابراین اثبات اصالت آنها در دادگاه به‌ویژه در پرونده‌های حساس می‌تواند دشوار باشد.
این قضیه به خصوص هم اکنون و با وجود هوش مصنوعی پیچیده تر شده است.
۲-محدودیت در شواهد
یک اسکرین‌شات تنها یک تصویر است و نمی‌تواند تمام جزئیات و زمینه‌های یک موقعیت را به طور کامل منتقل کند. بنابراین ممکن است نیاز به شواهد تکمیلی دیگری مانند شهادت شهود یا نظریه کارشناسی و … داشته باشد.
برای اطمینان از پذیرش اسکرین‌شات‌ها در دادگاه و برنده شدن در دادگاه، بهتر است با یک وکیل مشورت کنید تا تمامی مراحل قانونی لازم برای استفاده از این نوع شواهد را به شما توضیح بدهد و از نظر تخصصی یک کارشناس در پرونده خود بهره ببرید.
سوال های کوتاه
آیا دادگاه اسکرین شات را قبول می کند؟
اسکرین‌شات‌ها در صورتی که از شرایط قانونی لازم برخوردار باشند، دادگاه آن ها را به عنوان مدرک اثبات جرم قبول خواهد کرد.
در چه شرایطی اسکرین شات مورد قبول دادگاه قرار می گیرد؟
اصالت و صحت اسکرین شات نباید مورد تردید دادگاه قرار بگیرد
آیا امکان دارد که دادگاه اسکرین شات را قبول نکند؟
بله اگر احتمال بدهد که دستکاری شده یا مشخص نباشد که مربوط به چه شخصی است یا طرف مقابل به صحت آن خدشه وارد کند.
برای مشاوره تلفنی و حضوری در زمینه اسکرین شات با شماره های ما تماس بگیرید:
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
آدرس ما: جردن، بلوار ستاری، پلاک ۳، واحد ۱۸
