شکایت کیفری چک
شکایت کیفری چک موضوع بحث امروز ما است.
چک یکی از ابزارهای مهم در معاملات مالی است که گاهی ممکن است به دلایلی مانند عدم موجودی یا کافی نبودن موجودی کافی در حساب، برگشت بخورد.
در چنین شرایطی، دارنده چک می‌تواند از طریق شکایت کیفری، حقوق خود را پیگیری کند.
مطالبه وجه چک برگشتی از طریق مراجعه به مراجع ثبتی و قضایی نیز امکان پذیر است. از بین روش های موجود شکایت کیفری چک بسیار مورد توجه می باشد، زیرا نسبت به دیگر روش ها سریع تر و کم مشقت تر است.
ضمانت اجرای کیفری، به‌ویژه مجازات حبس، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم افراد برای طرح شکایت کیفری چک داشته باشد.
این نوع ضمانت اجرا، به دلیل شدت و جدیت آن، اغلب به‌عنوان ابزاری برای ایجاد بازدارندگی و افزایش اعتماد به سیستم قضایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
افراد ممکن است به دلایل زیر به این شکایت تمایل بیشتری دارند:
- بازدارندگی قوی‌تر: مجازات حبس می‌تواند صادرکنندگان چک‌های بلامحل را از تکرار این عمل باز دارد و از آنجا که جرم صدور چک بلامحل جرم قابل گذشت است صاحبان دسته چک اصولا با گذشت به پول خود می رسند.
- احساس عدالت: بسیاری از افراد معتقدند که مجازات کیفری، به‌ویژه حبس، عدالت را برای قربانیان چک‌های برگشتی فراهم می‌کند چرا که صادرکنندگان چک بلامحل نه تنها بدهی خود را نپرداخته اند بلکه طرف مقابل را نسبت به یک سند مالی مهم بی اعتماد کرده اند.
- سرعت در رسیدگی: در برخی موارد، شکایت کیفری ممکن است نسبت به دعاوی حقوقی سریع‌تر به نتیجه برسد. البته این حرف در سال های گذشته بیراه نبوده است اما هم اکنون نمی توان با قطعیت گفت که رسیدگی در دادسرا با سرعت بیشتری صورت می گیرد.
در این نوشتار شرایط و نکات اساسی و مهم پیگیری این شکایت برای شما شرح داده شده است.
- آن چه در این نوشتار خواهیم گفت:
- شروط لازم برای طرح شکایت کیفری چک
- شاکی در دعوای شکایت کیفری چک
- عنوان دعوا در این شکایت چیست؟
- مشتکی عنه در شکایت کیفری چک
- محدودیت ها و موانع رسیدگی به شکایت کیفری چک
- مجازات محکوم علیه در این دعوا چیست؟
- تفاوت دعوای حقوقی و کیفری چک
یکی از روش های سریع وصول چک طرح دعوای کیفری است. اما این امتیاز به هر چکی داده نشده است و شما نمی توانید بابت هر چکی شکایت کیفری مطرح کنید.
چک باید شرایط زیر را داشته باشد تا امکان طرح شکایت کیفری برای شما وجود داشته باشد.
شروط لازم برای طرح شکایت کیفری چک
- چک تضمینی نباشد.
پس اگر چکی برای تضمین تخلیه ملک در اختیار صاحب خانه قرار گرفته است او امکان طرح شکایت کیفری علیه مستاجر ندارد.
- چک مشروط نباشد.
پس اگر در متن چک به شرطی اشاره شده باشد امکان شکایت کیفری وجود ندارد مثلا در متن چک نوشته شده است مشروط به بهره برداری و اخذ پایان کار برای ساختمان.
- چک سفید امضا نباشد.
چکی که فقط امضای صادرکننده را دارد و سایر اطلاعات آن (مانند مبلغ یا تاریخ) خالی است، سفید امضاء محسوب می‌شود و قابلیت شکایت کیفری ندارد
- چک وعده دار نباشد.
چکی که تاریخ واقعی صدور آن مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد، وعده‌دار محسوب می‌شود و نمی‌توان برای آن شکایت کیفری مطرح کرد. مثلا اگر چکی در تاریخ ۱۵ اسفند صادر شود ولی تاریخ آن ۲۵ اسفند نوشته شود، این چک وعده‌دار است.
- چک بدون تاریخ نباشد.
چکی که بدون تاریخ صادر شود، نمی‌تواند موضوع شکایت کیفری قرار گیرد. مثلا اگر چکی صادر شود که تاریخ آن خالی باشد و دارنده چک بعداً به لاشه چک تاریخ اضافه کند قابلیت شکایت کیفری از دارنده سلب می شود
اگر چکی شرایط فوق را داشت ، دارنده اش برای این که بتواند از طریق شکایت کیفری چک را مطالبه کند ،
باید تا 6 ماه از تاریخ مندرج در چک برای وصول آن به بانک رجوع نماید
و در صورت عدم امکان وصول ، نسبت به دریافت گواهی عدم پرداخت اقدام نماید.
دارنده همچنین تا 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت فرصت دارد تا شکایت کیفری مطرح کند.
در غیر این صورت ، حق شکایت کیفری ساقط خواهد شد.
چه زمانی می‌توان شکایت کیفری چک را مطرح کرد؟
بعضی ها گمان می کنند به صرف برگشت خوردن چک برای آنها حق شکایت کیفری به وجود می آید حال آنکه اینگونه نیست و هر کاری از جمله طرح شکایت چک بلامحل در دادسرا قاعده و قانون خود را دارد
و شما که به دیگری نسبت جرم می دهید باید قادر به اثبات آن هم باشید.
قانون گذار، شرایط خاصی را برای این نوع شکایت پیش‌بینی کرده است. مهم‌ترین این شرایط عبارتند از:
- فقدان وجه نقد: اصلی‌ترین دلیل برای طرح شکایت کیفری، عدم وجود معادل مبلغ چک در حساب صادرکننده در زمان ارائه آن به بانک است.
- سوءنیت صادرکننده: در برخی موارد، صادرکننده با علم به عدم وجود موجودی کافی، اقدام به صدور چک می‌کند. اثبات این سوءنیت می‌تواند در روند رسیدگی به شکایت کیفری موثر باشد. البته با استفاده از سایر دلایل نیز می توانید سوء نیت صادر کننده چک را ثابت کنید از جمله پیامک هایی که میان شما رد و بدل شده است.
- مهلت طرح شکایت: برای طرح شکایت کیفری چک، مهلت قانونی مشخصی وجود دارد که اگر مطابق آن اقدام نکنید حق شما از بین خواهد رفت.
- طبق قانون، دارنده چک باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ صدور چک یا ظرف مدت شش ماه از تاریخ برگشت خوردن آن (هر کدام که زودتر باشد)، نسبت به طرح شکایت کیفری اقدام نماید
- . پس از گذشت این مهلت، امکان طرح شکایت کیفری وجود نخواهد داشت و دارنده چک تنها می‌تواند از طریق طرح دعوی حقوقی برای وصول وجه چک اقدام کند.
مراحل طرح شکایت کیفری چک چگونه است؟
اگر شرایطی که در بالا به آن اشاره کردیم را دارید، می‌توانید با انجام مراحل زیر نسبت به ثبت شکایت خود اقدام نمایید:
۱-تهیه مدارک لازم: قبل از هر اقدامی، مدارک مورد نیاز برای طرح شکایت را جمع‌آوری کنید. این مدارک معمولاً شامل موارد زیر است:
- اصل چک برگشت خورده با مهر و تاریخ بانک
- گواهی عدم پرداخت بانک که حاوی کد رهگیری است
- تصویر شناسنامه یا کارت ملی دارنده چک
- ثبت نام در سامانه ثنا
- در صورت وجود، مدارکی که سوءنیت صادرکننده را اثبات کند (مانند پیامک‌ها، نامه‌ها و غیره)
- نشانی دقیق صادرکننده ( اصولا در گواهی عدم پرداخت به این مورد اشاره می شود)
۲-مراجعه دفاتر خدمات قضایی: پس از تهیه مدارک، می‌توانید به یکی از دفاتر خدمات قضایی، مراجعه و شکایت را ثبت کنید. شکایت بعد از ثبت به دادسرای محل وقوع جرم ارسال می گردد.
۳-پیگیری پرونده: پس از ثبت شکایت، پرونده شما به شعبه بازپرسی یا دادیاری ارجاع خواهد شد. شما می‌توانید از طریق سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) یا با مراجعه حضوری به دادسرا، از روند رسیدگی به پرونده خود مطلع شوید.
چرا پیگیری شکایت کیفری چک اهمیت دارد؟
طرح این شکایت می‌تواند مزایای متعددی برای دارنده چک داشته باشد، از جمله:
- ایجاد فشار بر صادرکننده: طرح شکایت کیفری می‌تواند صادرکننده را تحت فشار قرار دهد تا نسبت به پرداخت وجه چک اقدام نماید. همان گونه که گفتیم ترس از مجازات حبس عاملی است که صادر کنندگان چک از ترس آن اقدام به پرداخت پول می کنند.
- تعقیب و مجازات صادرکننده: در صورت اثبات جرم، صادرکننده ممکن است با مجازات‌هایی مثل حبس و پرداخت جزای نقدی روبرو شود.
- احقاق حق دارنده چک: هدف نهایی از طرح این شکایت، استیفای حق دارنده چک و جبران خسارات وارده به اوست که ظاهرا از طریق کیفری با سرعت بیشتری انجام می شود.
نکته مهم: توصیه می‌شود قبل از هر اقدامی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در این زمینه مشورت نمایید.
یک متخصص حقوقی می‌تواند با بررسی شرایط خاص پرونده شما، بهترین راهکار قانونی را ارائه دهد و شما را در تمام مراحل رسیدگی به پرونده راهنمایی کند.
مغایرت میان تاریخ سامانه صیاد و لاشه چک
فقط دارنده اول حق شکایت کیفری دارد
یکی از نکات بسیار مهم در خصوص طرح این شکایت، این است که حق شکایت کیفری تنها برای دارنده اولیه چک محفوظ است
و شخصی که چک از طریق ظهرنویسی و پشت نویسی به او منتقل منتقل شده باشد، نمی‌تواند چنین شکایتی طرح کند.
بانک‌ها به همین دلیل موظف به ثبت نام دارنده اولیه چک در سامانه صیاد و همچنین بر روی لاشه چک هستند. این امر به منظور شفافیت و امکان شناسایی دقیق شخصی است
که در صورت برگشت خوردن چک، حق طرح شکایت کیفری را خواهد داشت.
اما دلیل این محدودیت قانونی چیست؟
وقتی چک به شخص دیگری منتقل می‌شود، در واقع آن شخص با علم به وجود احتمالی ریسک پرداخت نشدن، آن را پذیرفته است و رابطه حقوقی او با صادرکننده، بیشتر جنبه مدنی و مطالبه وجه را پیدا می‌کند
و البته قانون گذار برای جلوگیری از خطر شرخرها چنین تدبیری اندیشیده است چون در غیر این صورت شخصی که چکش برگشت خورده و حوصله دادگاه ندارد به راحتی چک خود را با تمام تضمینات به شرخر منتقل می کرد.
در واقع قانون گذار برای جلوگیری از انتقال چک به شرخر چنین قانونی را پیش بینی کرده است.
چگونه می توان تشخیص داد چه کسی اول بار برای وصول چک به بانک مراجعه کرده است؟
بانک ها مکلفند به محض رجوع دارنده چک ، هویت کامل و دقیق او را در پشت چک با قید تاریخ ذکر کنند.
نکته: برابر رأی وحدت رویه شماره 31 مورخ 1361/12/16 دیوان عالی کشور، درصورتی که بانک از جانب دارنده چک، مأمور وصول وجه چک می باشد، این نمایندگی نیازی به تصریح ندارد و اخذ گواهی برگشت توسط آن بانک، سالب حق شکایت کیفری اولین مراجعه کننده به بانک نمی باشد.
مشتکی عنه کیست
طرح شکایت کیفری چک صرفا علیه صادر کننده آن ممکن است.
امکان طرح این شکایت علیه کسانی که پشت چک را امضاء نموده‌اند یا ضامنین وجود ندارد.
اگر شخصی به نمایندگی از شخص دیگری چکی را صادر کند، تنها علیه نماینده می‌توان طرح دعوای کیفری کرد، مگر این که نماینده اثبات کند که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده ی بعد از او می باشد.
در این صورت کسی که باعث عدم پرداخت است، از نظر کیفری مسئول خواهد بود.
توجه:
هنگامی که چک به نمایندگی از جانب شخص دیگری صادر گردد، هم نماینده و هم شخصی که چک به نمایندگی از او صادر گردیده است، به طور مستقل مسئول پرداخت وجه چک هستند و نکته بالا فقط در مورد امکان طرح شکایت کیفری می باشد.
قوانین جدید ارزهای دیجیتال در ایران
محدودیت ها و موانع رسیدگی به این شکایت
در موارد زیر رسیدگی به شکایت کیفری امکان پذیر نمی باشد یا شکایت متوقف خواهد شد:
۱-پیش از صدور حکم قطعی، صادر کننده وجه چک را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت بدهد.
۲-دارنده ظرف مدت 6 ماه از تاریخ مندرج در چک آن را برگشت نزند.
۳-دارنده ظرف مدت 6 ماه از تاریخ برگشت خوردن چک ، طرح شکایت در مراجع قضایی نکند.
۴-دارنده پس از صدور گواهی عدم پرداخت یا طرح شکایت ، چک را به شخص دیگری منتقل کند، مگر این که انتقال قهری باشد.
مجازات صادر کننده چک بلامحل
- از شش ماه تا دو سال حبس که در قانون چک تصریح شده، اما طبق ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری این مدت به سه ماه تا یک سال کاهش یافته است.
- محرومیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال ( در صورتی که مبلغ مندرج در متن چک 5000000 تومان بیشتر باشد) طبق ماده 7 قانون صدور چک
- بسته شدن حساب جاری به مدت سه سال در صورت صدور بیش از یک بار چک بلامحل که منجر به صدور کیفرخواست شده باشد. (طبق ماده 21 قانون چک)
تفاوت شکایت کیفری و حقوقی چک چیست
حال که تا این جا ما را همراهی کرده اید به راحتی می توانید تشخیص بدهید که تفاوت بین شکایت کیفری و حقوقی چک کجا است.
اصلی ترین تفاوت آنها در نوع مجازات آنها است شکایت کیفری چک در صورتی که به نتیجه برسد برای صادر کننده چک بلامحل حبس، جزای نقدی یا ممنوعیت از داشتن دسته چک به همراه دارد.
اما در چک حقوقی صادر کننده فقط یه پرداخت وجه چک و پرداخت خسارت های احتمالی محکوم می شود.
علاوه بر این مورد، شکایت کیفری فقط از سوی دارنده اول علیه صادر کننده چک طرح می گردد اما طرح دعوای حقوقی چک از سوی هر شخصی که مطابق قانون دارنده چک باشد امکان پذیر است و البته او می تواند بر علیه ضامن یا ظهر نویس نیز اقامه دعوا کند ( نه فقط علیه صادر کننده)
مشاوره ما در زمینه چک، سفته و اسناد تجاری رایگان است
می توانید با شماره های زیر تماس بگیرید
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
امکان ثبت شکایت کیفری با وجود سامانه صیاد
همان گونه که اشاره کردیم یکی از مهم ترین قوانین برای ثبت این شکایت، به روز بودن تاریخ چک است و چکی که وعده دار است قابل شکایت کیفری نیست
چرا که چک ابزار پرداخت است نه وسیله تضمین.
وجود سامانه صیاد و ثبت تمامی چک‌ها در آن، تاثیر قابل توجهی بر شرایط طرح شکایت کیفری چک گذاشته است و شاید گاهی اوقات سبب رد شکایت شما در دادسرا شود
با ظهور سامانه صیاد، فرآیند صدور چک تغییرات بی سابقه ای کرده است.
ثبت چک در سامانه صیاد معمولاً در زمان صدور آن و قبل از تحویل به ذینفع انجام می‌شود.
این ثبت شامل اطلاعات هویتی صادرکننده و گیرنده، مبلغ و تاریخ صدور چک است.
این احتمال وجود دارد که چک در سامانه صیاد در یک تاریخ ثبت شود، اما به دلایل مختلف (توافق بین طرفین، عرف بازار و غیره) در تاریخ دیگری به بانک ارائه شود.
این موضوع می‌تواند ابهاماتی را در خصوص “وعده‌دار نبودن” چک ایجاد کند و در نتیجه، طرح شکایت کیفری را با چالش مواجه سازد
چرا که مطابق قانون بازپرس اگر احراز کند که چک وعده دار است باید نسبت به رد شکایت شما اقدام کند و قرار منع تعقیب صادر کند و تفاوت تاریخ ها به وضوح به بازپرس نشان می دهد که چک، وعده دار است.
با وجود این چالش‌ها، به نظر می رسد هنوز هم طرح شکایت کیفری چک با وجود سامانه صیاد امکان‌پذیر است چرا که مهم ترین شرط در این مورد این است که دو طرف به چک به عنوان یک سند وعده دار نگاه نکرده باشند.
خرید و فروش آنلاین طلای آب شده
با وجود سامانه صیاد چگونه شکایت کیفری مطرح کنیم.
موارد زیر می تواند کمک کند که علی رغم چالشی که به آن اشاره کردیم شکایت کیفری چک را مطرح بکنید
- تاریخ مندرج در چک: تاریخ مندرج در متن چک به عنوان قرینه اصلی برای تعیین زمان پرداخت مدنظر قرار می‌گیرد. اگر تاریخ مندرج در چک با تاریخ ارائه آن به بانک نزدیک باشد، احتمال اینکه این شکایت پذیرفته شود بیشتر است البته در این زمینه حتما با وکیل دادگستری مشورت کنید چرا که بعضی قضات تفاوت یک روزه را هم نمی پذیرند و نسبت به رد شکایت اقدام می کنند.
- زمان ثبت در سامانه صیاد: زمان ثبت چک در سامانه صیاد می‌تواند به عنوان یک مدرک تکمیلی مورد توجه قرار گیرد. اگر فاصله زمانی زیادی بین تاریخ ثبت و تاریخ مندرج در چک وجود داشته باشد، ممکن است این موضوع به عنوان قرینه‌ای بر وعده‌دار بودن چک تلقی شود.
- قصد و توافق طرفین: در نهایت، قصد و توافق طرفین در زمان صدور چک اهمیت زیادی دارد. اگر ثابت شود که طرفین توافق کرده بودند که چک برای تاریخ معینی در آینده صادر شود، شکایت کیفری به احتمال زیاد رد خواهد شد. مثلا شاید شخص دفاتر تجاری خود را به بازپرس ارایه بدهد و اثبات کند که چک ها وعده دار بوده است.
- عرف تجاری: در برخی موارد، عرف تجاری حاکم بر یک صنعت یا منطقه ممکن است در تفسیر “وعده‌دار نبودن” چک موثر باشد. به عنوان مثال در شرایط کنونی ایران به جز در معامله منزل یا ماشین، کمتر پیش می آید که چک به تاریخ روز صادر شود
سامانه صیاد با ایجاد شفافیت بیشتر در صدور چک، به نحو موثری می‌تواند به تشخیص چک‌های وعده‌دار کمک کند.
با این حال، صرف ثبت چک در سامانه در یک تاریخ خاص، لزوماً به معنای وعده‌دار بودن آن نیست. مهم‌ترین عامل همچنان قصد و توافق طرفین در زمان صدور چک و تاریخ مندرج در متن آن است. همان گونه که در بالا به عنوان مثال اشاره کردیم در معاملات زمین و مسکن و ماشین قصد طرفین دادن و گرفتن چک وعده دار نیست و چک به تاریخ روز داده می شود ولو اینکه در سامانه صیاد با چند روز اختلاف ثبت گردد.
الزام صادر کننده به ثبت چک در سامانه صیاد
توصیه ما
اگر با چک برگشت خورده‌ای مواجه شده‌اید که در سامانه صیاد ثبت شده است، توصیه می‌کنیم قبل از هر اقدامی برای طرح شکایت کیفری، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور چک مشورت کنید.
وکیل با بررسی دقیق شرایط پرونده شما، از جمله تاریخ ثبت در سامانه صیاد، تاریخ مندرج در چک، و شواهد مربوط به قصد طرفین، می‌تواند بهترین راهکار قانونی را به شما ارائه دهد و احتمال موفقیت شکایت کیفری شما را ارزیابی کند.
همچنین، در نظر داشته باشید که در صورت عدم امکان طرح شکایت کیفری (به دلیل وعده‌دار بودن چک یا گذشت مهلت قانونی)، همچنان می‌توانید از طریق طرح دعوی حقوقی برای وصول وجه چک اقدام نمایید.
نقل و انتقال املاک دارای سند سبز فقط در دفاتر اسناد رسمی امکان پذیر است
سوال های کوتاه
چگونه شکایت کیفری چک طرح کنم؟
بعد از دریافت گواهی عدم پرداخت، با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی شکایت صدور چک بلامحل مطرح کنید.
تفاوت شکایت کیفری و حقوقی چک؟
شکایت کیفری زندان دارد اما در حقوقی فقط به پول خود می رسید. در متن به طور کامل توضیح دادیم.
برای دریافت وقت مشاوره با چه شماره ای تماس بگیرم؟
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی و مشاوره از وکلای متخصص چک و اسناد تجاری با شماره های زیر تماس بگیرید.
در مورد چک و سفته و سایر اسناد تجاری می توانید از مشاوره رایگان ما بهره مند شوید.
۰۲۱-۵۸۷۸۴
۰۲۱-۸۸۶۵۷۷۸۹
۰۹۹۸-۱۲۸۸۸۰۰
آدرس ما: جردن- بلوار ستاری- پلاک ۳- واحد ۱۸
