مشارکت در ساخت
مشارکت در ساخت موضوع بحث امروز ما است.
مشارکت در ساخت راهی به سوی تغییر یا دالانی هزار تو؟
مقصود از مشارکت در ساخت قراردادی است که بین مالک زمین و سازنده منعقد می گردد
قراردادی که به مالکین زمین، چه زمین خالی و چه دارای بنای قدیمی، فرصتی برای تحول داراییشان میبخشد.
اما چه عواملی باعث میشود تا این افراد به چنین توافقی با سازندگان روی آورند؟
- چالش تأمین سرمایه: بسیاری از مالکین، رویای ساخت خانهای نو را در سر دارند اما توان مالی لازم برای تحقق آن را ندارند. مشارکت در ساخت، راهکاری است تا بدون نیاز به سرمایهگذاری اولیه، صاحب واحدهای نوساز شوند.
- ضرورت تخصص و تجربه: ساخت و ساز در ایران، هنری پیچیده و نیازمند آشنایی با فنون و مقررات گوناگون است. مالکین اغلب فاقد این تجربه هستند و ترجیح میدهند با سپردن کار به متخصصان، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.
به عنوان مثال اشخاصی که زمین موروثی به ارث می برند و هیچ تجربه ای در ساخت و ساز ندارند با اشخاص و شرکت های معتبر وارد مشارکت در ساخت می شوند تا از تخصص و تجربه آنها در انجام کار استفاده کنند.
- رهایی از هفتخوان رستم اداری: حتی مالکین با تجربه و توان مالی نیز ممکن است از پیچیدگیهای اداری نظیر اخذ جواز ساخت، تعامل با شهرداری و دارایی، و رعایت مقررات ملی ساختمان گریزان باشند و ترجیح دهند این مسئولیت را به سازنده واگذار کنند.
- بهرهمندی از سود بیشتر: در بسیاری از موارد، ارزش زمین بعد از ساخت و ساز و تبدیل شدن به یک بنای نوساز، به مراتب بیشتر از ارزش زمین خالی است. مشارکت در ساخت به مالک این امکان را میدهد تا از این افزایش قیمت بهرهمند شود و سود بیشتری نسبت به فروش زمین به دست آورد.
- تقسیم ریسک: ساخت و ساز همواره با ریسکهایی مانند افزایش هزینهها، طولانی شدن زمان ساخت، و مشکلات پیشبینی نشده مواجه است. مشارکت در ساخت این ریسکها را بین مالک و سازنده تقسیم میکند.
- تبدیل دارایی غیرمولد به مولد: یک زمین خالی یا بنای قدیمی که قابل استفاده نیست، دارایی غیرمولد محسوب میشود، مشارکت در ساخت این دارایی را به یک منبع درآمدزا تبدیل میکند.
اینها تنها بخشی از مهمترین دلایلی است که افراد را به سوی انعقاد قرارداد مشارکت در ساخت سوق میدهد.
نکته جالب توجه این جا است که با وجود کلاهبرداری های زیادی که در سال های اخیر در قراردادهای مشارکت در ساخت دیده شده است مردم همچنان راغب به این مسئله هستند
و دلیل این رغبت همین مزایای چشم گیری است که به آن اشاره کردیم.
در ادامه این مقاله، به بررسی دقیقتر قوانین و اصول حاکم بر این نوع قرارداد خواهیم پرداخت و تلاش خواهیم کرد تا به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.

محتوای قرارداد مشارکت در ساخت چیست
همکاری برد برد، مالک و سازنده
اگر بخواهیم قرارداد مشارکت در ساخت را به زبانی ساده و بدون اصطلاحات پیچیده حقوقی توضیح دهیم، میتوان گفت،
توافقنامهای است بین مالک رسمی یک قطعه زمین (اعم از زمین خالی یا دارای ساختمان قدیمی و کلنگی) که به عنوان آورده غیرنقدی آن را به پروژه میآورد و به سازنده می سپارد
و سازنده تعهد به تامین تمام هزینه های ساختمانی و اداری پروژه می کند.
به عبارت دیگر، مالک، زمین خود را برای ساخت در اختیار سازنده قرار میدهد و سازنده با تکیه بر تخصص، تجربه، و سرمایه خود، اقدام به ساخت و ساز میکند.
در پایان پروژه، واحدهای ساخته شده بر اساس سهم الشرکه توافق شده بین طرفین تقسیم میشود.
تعیین دقیق این سهم، که معمولاً بر اساس ارزش کارشناسی آوردههای طرفین در زمان انعقاد قرارداد صورت میگیرد، از مهمترین ارکان این نوع قرارداد است.
علاوه بر تأمین هزینهها، سازنده معمولاً متعهد به رعایت برنامه زمانبندی ساخت، استفاده از مصالح با کیفیت، و رعایت استانداردهای مهندسی و مقررات مربوطه نیز میباشد.
همچنین، مسئولیت اخذ کلیه مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح نیز بر عهده سازنده است.
در بسیاری از قراردادهای مشارکت در ساخت، به منظور جبران عدم انتفاع مالک از ملک خود در طول دوره ساخت، سازنده مبلغی را به عنوان بلاعوض (ودیعه یا قرضالحسنه) در ابتدای قرارداد به مالک پرداخت میکند
که معمولاً در پایان پروژه و هنگام تقسیم واحدها تهاتر میگردد.
همچنین، در صورتی که سازنده قصد پیشفروش واحدهایی از پروژه را داشته باشد، نحوه و شرایط پیشفروش و تقسیم مبالغ حاصل از آن نیز باید به طور شفاف در قرارداد مشخص گردد.
بنابراین، قرارداد مشارکت در ساخت، چارچوبی را تعیین میکند که ضمن بهرهمندی مالک از ارزش افزوده ناشی از ساخت و ساز و استفاده از تخصص سازنده، امکان توسعه و نوسازی املاک را فراهم میآورد.
مهم ترین مفاد قرارداد مشارکت در ساخت
در اکثر قراردادهای مشارکت در ساخت موارد زیر درج می گردد و کم و زیاد و جزییات آن را توافق طرفین و عرف حاکم بر منطقه و البته قوانین پیش فروش ساختمان و آپارتمان معین می کند.
مشخصات دقیق طرفین قرارداد:
- نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، و اطلاعات تماس مالک و سازنده باید به طور کامل و دقیق در قرارداد ذکر شود. در صورتی که سازنده شخص حقوقی (شرکت) باشد، نام شرکت، شماره ثبت، کد اقتصادی، نشانی دفتر مرکزی، و مشخصات نماینده قانونی آن باید قید گردد.
- نیاز به توضیح بیشتری در این مورد نمی باشد و فقط ذکر این نکته ضروری است که اگر هر کدام از طرفین قرارداد دارای وکیل می باشند باید به طور کامل به نام وکیل و مشخصات او اشاره گردد و وکالت نامه او نیز ضمیمه قرارداد باشد
موضوع قرارداد:
- توضیح دقیق در مورد ملک مورد مشارکت (نشانی دقیق، پلاک ثبتی، مساحت، نوع کاربری).
- ذکر هدف از مشارکت (ساخت چه نوع بنایی با چه مشخصاتی).
- موضوع قرارداد که عبارت است از مشارکت در تخریب آپارتمان یا ساختمان کنونی و احداث آپارتمان یا ساختمان جدید در پلاک ثبتی………..
آوردههای طرفین:
- آورده مالک: زمین با مشخصات کامل و وضعیت فعلی آن (دارای بنای قدیمی یا عرصه). در صورت وجود بنای قدیمی، وضعیت آن (قابل سکونت، نیاز به تخریب) باید مشخص شود.
- آورده سازنده: تعهد به تأمین کلیه هزینههای ساخت، هزینههای اداری (مانند اخذ مجوزها)، و تخصص و مدیریت پروژه.
سهم الشرکه طرفین
این مورد کاملاً وابسته به توافق طرفین و عرف حاکم بر منطقه دارد.
به عنوان مثال هم اکنون در بسیاری از مناطق تهران این عرف به نفع مالک جریان دارد و به صورت 60 به 40 به نفع مالک مقرر می گردد.
شاید این عرف در شهرهای دیگر به صورت دیگری باشد و البته مورد احترام همگان است و بدون آن قرارداد منعقد نمی گردد.
حتما به موارد زیر در قرارداد اشاره کنید:
- تعیین دقیق درصد یا تعداد واحدهای سهم هر یک از طرفین از بنای نهایی.
- روش تعیین سهم الشرکه (معمولاً بر اساس ارزش کارشناسی آوردهها در زمان انعقاد قرارداد).
- تعیین واحدهای اختصاصی هر یک از طرفین (شماره واحد، طبقه، متراژ).
مدت قرارداد و برنامه زمانبندی ساخت:
این مورد به خصوص باید مورد توجه سازندگان قرار بگیرد چرا که اصولاً برای تمام نشدن قرارداد در مدت معین ضمانت اجرا مقرر می گردد.
حتما به موارد زیر اشاره شود
- تاریخ دقیق شروع قرارداد.
- مدت زمان پیشبینی شده برای اخذ جواز ساخت.
- مدت زمان پیشبینی شده برای اجرای عملیات ساخت.
- تاریخ تحویل واحدهای نوساز به مالک و سازنده.
- تعیین ضمانت اجرا در صورت تأخیر هر یک از مراحل (مانند تعیین خسارت تأخیر).
تعهدات سازنده:
- اخذ کلیه مجوزهای لازم (مانند جواز تخریب و نوسازی).
- اجرای عملیات ساخت مطابق با نقشههای مصوب و استانداردهای مهندسی.
- استفاده از مصالح با کیفیت و مطابق با توافق.
- بیمه مسئولیت مدنی و سایر بیمههای لازم.
- پرداخت هزینههای ساخت و اداری.
- تحویل واحدهای نوساز در موعد مقرر.
- پرداخت کليه هزينه های مربوط به اخذ وکالت و ساير قراردادها در دفاتر اسناد رسمی
- پرداخت کليه هزينه ها در تمامی مراحل مربوط به تمامی ادارات و سازمانها و ارگانها و شهرداری از جمله انواع عوارض شهرداری، دريافت پروانه مالکيت برای هر واحد،تخريب و ساخت، خريد تراکم و تراکم مازاد، پايان کار، و کليه هزينه های مربوط به ماليات، دارايی، ثبت، صورت مجلس تفکيکی، تقسيم نامه، و صدور سند
- پرداخت کليه هزينه ها در تمامی مراحل مربوط به تخريب، خاکبرداری، آزمايشات فنی خاک و بتن و فلزات و غيره، و ساخت بنا و کليه هزينه های مهندسی، نقشه کشی، معماری، بنايی، فنی، بيمه و ايمنی، نقاشی، کارگری، حمل و نقل، انبارداری، نصب، و خريد مصالح و تاسيسات، و کليه هزينه های مستقيم و غير مستقيم مربوط به ساخت و ساز ( حتی اگر نام مدل خاص یا برند خاصی را مدنظر دارید اشاره کنید.
- پرداخت کليه هزينه های مربوط به جرائم احتمالی صادره از سوی شهرداری، دارايی، ثبت، دادگاهها و ساير ارگانها در تمامی مراحل
- همچنين پرداخت کليه هزينه های مربوط به بيمه های کارگری، حوادث، و مسئوليت، و دعاوی حقوقی و کيفری مربوطه،
- پرداخت جبران خسارات ناشی از تخريب بنا، اضافه بنا،و ساخت بنا يا ساخت مجدد بنا اعم از مالی و جانی در تمامی مراحل اعم از اشخاص حقيقی و حقوقی و ثالث
- همچنين مسئوليت پيشگيری و جبران کليه خسارات وارده به همسايگان و يا شهرداری يا سايرنهادها، کلا و جزئاً ولو به صورت متعدد بر عهده سازنده ميباشد.
حتی اگر مدل خاصی از وسایل و تجهیزات مدنظر شما است در قرارداد به صورت دقیق به آن اشاره کنید
تعهدات مالک:
- تحویل ملک به سازنده.
- همکاری در اخذ برخی مجوزها (در صورت نیاز).
- انتقال سند پس از اتمام پروژه (بر اساس توافق).
- تخلیه ساختمان قدیمی مطابق قرارداد و تحویل آن به سازنده
نحوه پرداخت مبلغ بلاعوض و اجارهبها (در صورت وجود):
- مبلغ دقیق بلاعوض.
- زمان و نحوه پرداخت آن.
- مبلغ اجارهبهای ماهانه.
- نحوه و زمان پرداخت اجارهبها.
شرایط فسخ قرارداد:
- تعیین موارد مشخصی که هر یک از طرفین میتوانند قرارداد را به طور یکطرفه فسخ کنند (مانند تاخیر بیش از حد در انجام تعهدات، عدم ایفای تعهدات اساسی، بروز مشکلات غیرقابل پیشبینی مثلا وقوع جنگ یا هرچیزی که در قانون به عنوان قوه قاهره شناسایی می شود.
- تعیین تکلیف در صورت فسخ قرارداد (نحوه جبران خسارت، بازگشت آوردهها).
سایر شروط:
- شرایط مربوط به پیشفروش واحدها.
- نحوه تأمین پارکینگ و انباری.
- مشخصات فنی و کیفیت ساخت.
- ضمانتهای پس از تحویل.
- نحوه پرداخت هزینههای انشعابات (آب، برق، گاز).
- نحوه پرداخت مالیات و عوارض.
نحوه حل اختلافات:
در بسیاری از پروژه های مشارکت در ساخت اقدام به تعیین داور برای حل اختلافات ناشی از قرارداد می کنند.
تیم حقوقی ما به شما پیشنهاد می کند که از درج شرط داوری در قرارداد مشارکت در ساخت تان خودداری کنید چرا که تجربه ما نشان می دهد در هنگام اختلاف میان طرفین درج این شرط فقط باعث طولانی تر شدن روند کار می گردد و گره ای از مشکل نمی گشاید.
در هر حال به موارد زیر اشاره کنید.
- تعیین مرجع حل اختلاف (مانند داوری، مراجعه به دادگاه).
- تعیین شرایط و نحوه ارجاع اختلاف به داوری (در صورت توافق).
مطلب تصادفی: نقش وکیل در پرونده های قتل
دلایل توصیه به حذف شرط داوری در قراردادهای مشارکت در ساخت
دلیل توصیه اکید تیم حقوقی ما به احتیاط در درج شرط داوری، به ویژه در قراردادهایی که توسط افراد غیرمتخصص ( بنگاه های املاک) تنظیم میشوند، به فقدان آگاهی کافی از سازوکار و ظرایف داوری در میان عموم مردم و حتی برخی فعالان حوزه املاک بازمیگردد.
متأسفانه، بسیاری از قراردادهای مشارکت در ساخت در ایران توسط بنگاههای املاک تنظیم شده یا از نمونههای آماده اینترنتی اقتباس میشوند، بدون آنکه طرفین یا تنظیمکنندگان درک عمیقی از پیامدهای حقوقی شرط داوری داشته باشند.
در مجموع توصیه ما این است که با توجه به موارد شرط داوری را با احتیاط در قرارداد درج کنید.
- فقدان آگاهی از ظرایف داوری: اکثر تنظیمکنندگان و طرفین قراردادهای مشارکت در ساخت که توسط افراد غیرمتخصص تنظیم میشوند، درک کافی از فرآیند، الزامات، و پیامدهای حقوقی داوری ندارند.
- پیچیدهتر شدن اختلافات در عمل: به دلیل ناآشنایی با سازوکار داوری، تلاش برای انتخاب داور، تعیین صلاحیت او، و طی کردن روال قانونی میتواند منجر به اختلافات ثانویه و طولانیتر شدن روند حل مسئله اصلی شود.
- عدم وجود سازوکار دقیق در قرارداد: قراردادهای غیرتخصصی معمولاً فاقد بندهای جزئی و دقیق در مورد نحوه انتخاب داور، محدوده اختیارات، و اجرای رأی داوری هستند که این امر ابهامات و مشکلات آتی را افزایش میدهد.
- هزینههای غیرمنتظره داوری: طرفین ممکن است از هزینههای قابل توجه داوری (حقالزحمه داور، هزینههای اداری) که میتواند بار مالی سنگینی به همراه داشته باشد، بیاطلاع باشند.
- محدودیت در حق مراجعه آسان به دادگاه: درج شرط داوری، حق مراجعه مستقیم و ساده به دادگاه را محدود میکند و طرفین را ملزم به طی کردن فرآیند داوری میکند، حتی اگر این فرآیند به دلیل عدم تخصص یا همکاری با مشکل مواجه شود.
نحوه تنظیم قرارداد و بندهای موجود در قرارداد مشارکت در ساخت
بحث قوانین مشارکت در ساخت را با نحوه تنظیم قرارداد ادامه می دهیم.
باید و نبایدهای نحوه تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت را می توان در موارد زیر خلاصه کرد.
-
پرهیز از نمونههای آماده و تنظیم تخصصی:
-
- تأکید: اکیداً توصیه میشود از استفاده از نمونههای آماده قرارداد مشارکت در ساخت که به صورت عمومی در دسترس هستند، خودداری کنید.
- دلیل: هر پروژه مشارکت در ساخت دارای شرایط منحصربهفرد خود است و یک نسخه واحد نمیتواند پاسخگوی تمامی جوانب و نیازهای آن باشد.
- پیامد: استفاده از قراردادهای غیراستاندارد و دارای ایرادات حقوقی میتواند در زمان بروز اختلاف، ابهامات را افزایش داده و مشکلات را چند برابر کند.
-
ممنوعیت دخالت افراد غیرمتخصص:
- هشدار: دخالت افراد غیرمتخصص، از جمله مشاورین املاک و بنگاهداران (هرچند با حسن نیت)، در تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت میتواند بسیار خطرناک باشد.
- توضیح: تنظیم این نوع قرارداد نیازمند دانش حقوقی تخصصی و تجربه کافی در زمینه قوانین ساخت و ساز و قراردادها است. افراد غیرمتخصص فاقد این مهارتها هستند.
- واقعیت تلخ: متأسفانه، اعتماد برخی از افراد به این اشخاص در زمینه تنظیم قرارداد بیشتر از وکلا و متخصصین حقوقی است که میتواند عواقب ناگواری به همراه داشته باشد.
-
ضرورت تنظیم قرارداد توسط وکیل متخصص:
- توصیه: تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت را به یک وکیل دادگستری متخصص و با تجربه در این زمینه بسپارید.
- تأکید: حتی یک وکیل ناآگاه به امور ملکی و قراردادی ممکن است به تمامی ظرایف و بندهای حساس این نوع قرارداد آگاه نباشد.
-
پرهیز از شروط غیرمنطقی و ضمانت اجراهای سنگین:
- هشدار: تصور نکنید که با درج شروط بسیار سختگیرانه و ضمانت اجراهای سنگین برای سازنده، شما در موقعیت برتر قرار خواهید گرفت.
- تجربه عملی: در بسیاری از موارد، تعیین شروط غیرمنطقی و ضمانت اجراهای نامتناسب (مانند جریمههای تصاعدی و غیرقابل توجیه) نه تنها به نفع شما نخواهد بود، بلکه ممکن است منجر به مقاومت سازنده در اجرای تعهدات، بروز اختلافات شدیدتر، و حتی عدم صدور حکم مطابق با قرارداد توسط دادگاه شود.
- مثال: در قراردادی که یک کدام از مراجعه کنندگان محترم برای مشورت با ما به دفتر وکالت آورده بود و به آن افتخار می کرد! به قدری بر سازنده سخت گرفته شده بود و ضمانت اجراهایی سنگین قرار داده شده بود که هر شخصی حتی قاضی از صدور حکم مطابق قرارداد ابا داشت چرا که به عنوان مثال ضمانت عدم اجرای تعهدات به صورت روزانه و بسیار سنگین مقرر شده بود و بعد از مدتی به صورت تصاعدی محاسبه می گشت
- و بعد از گذشت 6 ماه شخص می توانست علاوه بر دریافت جریمه به صورت تصاعدی نسبت به انتقال شش دانگ ملک به نام خود اقدام کند.
- خود را به جای قاضی بگذارید آیا به چنین ضمانت اجرای سنگینی حکم می کنید؟!
در تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت و قرار دادن شروط قراردادی به نفع یا ضرر مالک یا سازنده، افراط و تفریط نکنید
نکات کلیدی در تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت
شاید بهترین مشورت در این زمینه را بتوانیم با یک ضرب المثل به شما بگوییم افراط و تفریط نکنید
این ضربالمثل به بهترین شکل، ضرورت رعایت اعتدال و توازن در تعیین شروط و تعهدات قرارداد مشارکت در ساخت را نشان میدهد.
در مجموع به نکات زیر توجه کنید:
- تعادل در حقوق و تعهدات طرفین: قرارداد باید به گونهای تنظیم شود که حقوق و تعهدات هر دو طرف به صورت عادلانه در نظر گرفته شود.نه تعیین ضمانت اجراهای سنگین و نه سکوت در مسائل مهم.
- قابلیت اجرا و منطقی بودن شروط: تمامی شروط و ضمانت اجراهای تعیین شده باید منطقی، قابل اجرا، و متناسب با عرف و قوانین جاری باشند.
- پیشبینی دقیق جزئیات پروژه: تمامی مشخصات فنی، زمانبندی، مصالح، و نحوه تقسیم واحدها باید به طور دقیق و شفاف در قرارداد ذکر شود.
- تعیین سازوکار مناسب برای حل اختلافات: با در نظر گرفتن تمام جوانب (همانطور که در بحث قبلی اشاره شد)، روش مناسبی برای حل اختلافات احتمالی پیشبینی شود.
- شفافیت و دقت: تمامی مفاد قرارداد باید به صورت واضح، دقیق، و بدون ابهام نوشته شود.
- مشاوره حقوقی: قبل از امضای قرارداد، حتماً با یک وکیل متخصص در امور قراردادها و امور ملکی مشورت کنید.
- کارشناسی ملک: ارزش ملک و هزینههای ساخت باید به طور دقیق کارشناسی شود.
- بررسی سوابق سازنده: قبل از انعقاد قرارداد، حتماً سوابق و اعتبار سازنده را بررسی کنید.
- تنظیم متمم: در صورت نیاز به تغییر در مفاد قرارداد، حتماً متمم رسمی تنظیم و به امضای طرفین برسد.
دعوای الزام مالک به تخلیه و تحویل ملک در قرارداد مشارکت در ساخت
دعوای الزام مالک به ارایه اصل سند مالکیت در قرارداد مشارکت در ساخت
دعوای الزام مالک به تنظیم سند وکالت کاری در قرارداد مشارکت در ساخت
متمم قرارداد مشارکت در ساخت
به تجربه دیده ایم که یکی از معضلات جدی و چالشبرانگیز در دعاوی مربوط به قراردادهای مشارکت در ساخت است. متممهای غیراصولی و مبهم است که بدون دقت حقوقی و توسط افراد غیرمتخصص تنظیم میشوند و میتوانند منشأ اختلافات بیشماری در دادگاهها باشند و تفسیر نیت واقعی طرفین را به یک معمای پیچیده تبدیل کنند، حتی برای قضات و کارشناسان حقوقی زبده.
چرا متممهای غیراصولی مشکلساز میشوند؟
-
عدم رعایت اصول نگارش حقوقی
: این متممها اغلب فاقد ساختار منظم، اصطلاحات دقیق حقوقی، و وضوح لازم در بیان منظور طرفین هستند.
-
ابهام در عبارات و اصطلاحات
: استفاده از عبارات عامیانه، غیر دقیق، و قابل تفسیرها، تشخیص منظور واقعی طرفین را دشوار میسازد.
-
تناقض با مفاد اصلی قرارداد
: گاهی اوقات، متممها به طور ناخواسته با مفاد اصلی قرارداد در تضاد قرار میگیرند و ابهام بیشتری ایجاد میکنند.
در نهایت پیشنهاد می کنیم از تنظیم چنین متمم هایی خودداری کنید.
مشاوره
برای مشاوره با وکلای ما و استفاده از دانش ما در این زمینه و دریافت وقت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره های ما تماس بگیرید
021-58784
021-88657789
0998-1288800
آدرس ما: جردن – بلوار ستاری- پلاک ۳ -واحد ۱۸
توجه داشته باشید که دریافت وقت مشاوره حضوری برای روزهای جمعه فقط در موارد خاص و اضطراری امکان پذیر می باشد.
مطلب تصادفی: قرار بازداشت موقت در چه مواردی صادر می شود